Farklı Kuşaklarda Akılcı İlaç Kullanımı ve Sağlık Algısının İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 169 - 178, 21.12.2022

Beyza Nur Şengül , Samil Akyil

https://doi.org/10.54189/hbd.1203565

Cited By: 4

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı; Baby Boomer (BB), X ve Y kuşağının sağlık algıları (SA) ve akılcı ilaç kullanımı (AİK) bilgi seviyelerini belirlemektir.
Yöntemler: Araştırma Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’ nde Şubat 2020- Ağustos 2020 tarihlerinde, 407 katılımcı ile yapılmıştır. Araştırmanın verileri “Tanıtıcı Bilgi Formu”, “Sağlık Algısı Ölçeği (SAÖ)”, “Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği (AİKÖ)” ile elde edilmiştir. Betimleyici analiz, Kruskal Wallis, Ki kare ve Mann Whitney U testi uygulanmış, istatistiki anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir.
Bulgular: Katılımcılar %21.1 oranında BB kuşağı, %29 oranında X kuşağı, %49.9 oranında Y kuşağından oluşmaktadır. SAÖ toplam puan ortalaması 49.93; AİKÖ toplam puan ortalaması 36.75 bulunmuştur. Sosyal güvence, medeni durum, yaş, düzenli egzersiz, eğitim düzeyi, ilaç kullanımı bilgisi AİK bilgi düzeylerini etkilemekte iken diğer değişkenlerle anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Eğitim ve gelir düzeyi, medeni durum, yaş, kronik hastalık, düzenli ilaç kullanmak, ilaç kullanımı bilgisi, alkol tüketimi ve farklı kuşaklardan olmak SA ile ilişkilidir. Y kuşağı, SA’sı ve AİK bilgi düzeyi en yüksek kuşak iken; kronik hastalık, polifarmasi, düzenli kullanılan ilaç sayısı en fazla BB kuşağında görülmüştür. SA ve AİK arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Sonuç: Katılımcılarda akılcı olmayan ilaç kullanımının varlığı, ilaç kullanımıyla ilgili bilgilendirmeler yapılması gerektiği, AİK ile SA’nın ilişkili olduğu ve bu durumun farklı kuşaklarda yer almaktan etkilendiği saptanmıştır. BB kuşağının AİK ile ilgili bilinçlendirilmesi, hizmet sağlayıcıların kuşaklararası farklılıkları ve bilgi asimetrisini gözetmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

akılcı ilaç kullanımı, akılcı olmayan ilaç kullanımı, Baby boomer, X, Y Kuşağı, Sağlık algısı

Teşekkür

Araştırma kapsamında soruları yanıtlayarak katkı sağlayan tüm katılımcılara ve araştırma sürecinde yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Rahşan Çevik Akyıl’a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Açıksöz, S., Uzun, Ş. ve Arslan, F. (2013). Hemşirelik öğrencilerinin sağlık algısı ile sağlığı geliştirme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 55(3), 181-187.
• Adıgüzel, O., Batur, H. Z. ve Ekşili, N. (2014). Kuşakların değişen yüzü ve Y kuşağı ile ortaya çıkan yeni çalışma tarzı: mobil yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 165-182.
• Agrawal, A., Aronson, J. K., Britten, N., Ferner, R. E., Smet, P. A., Fialová, D., . . . Velo, G. (2009). Medication errors: problems and recommendations from a consensus meeting. British Journal of Clinical Pharmacology, 67(6), 592.
• Akıcı, A. ve Ulupınar, S. (2013). Hemşire ve diğer sağlık çalışanları için akılcı ilaç kullanımı. Ankara: T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı.
• Akıcı, A., Alkan, A., Dönertaş, B., Mollahaliloğlu, S. ve Özgülcü, Ş. (2015). Birinci basamak sağlık merkezlerine ve devlet hastanelerine başvuran hastaların aldıkları sağlık hizmetinin akılcı ilaç kullanımı açısından değerlendirilmesi. The Journal of Turkish Family Physician, 6(1), 30-39.
• Akl, O. A., Mahalli, A. A., Elkahky, A. A. ve Salem, A. M. (2014). WHO/INRUD drug use indicators at primary healthcare centers in Alexandria, Egypt. Journal of Taibah University Medical Sciences, 54-64.
• Altuntuğ, N. (2012). Kuşaktan kuşağa tüketim olgusu ve geleceğin tüketici profili. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 203-212.
• Ayaz, S., Tezcan, S. ve Akıncı, F. (2005). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 26-34.
• Bairami, F., Soleymani, F. ve Rashidian, A. (2016). Improving ınjectable medicines prescription in outpatient services: a path towards rational use of medicines in ıran. International Journal of Health Policy and Management, 5(5), 321-324.
• Carter, M. R. ve Kelly, R. K. (2013). Self-Reported Health Status, Body Mass Index, and Healthy Lifestyle Behaviors Differences Between Baby Boomer and Generation X Employees at a Southeastern University. Workplace Health Safety, 61(9), 409-419.
• Cavagnero, E., Carrin, G., Xu, K. ve Rivera, A. M. (2006). Health financing in Argentina: An Empirical Study of Health Care Utilization and Health Care Expenditure. Geneva: World Health Organization.
• Chareonkul, C., Khun, V. L. ve Boonshuyar, C. (2002). Rational drug use ın cambodia: study of three pilot health centers ın kampong thom province. Southeast Asian J Trop Med Public Health, 418-424.
• Cho, J., Martin, P., Margrett, J., MacDonald, M. ve Poon, L. W. (2011). The relationship between physical health and psychological well-being among oldest-old adults. Journal of Aging Research.
• Cingil, D., Delen, S. ve Aksuoğlu, A. (2009). Karaman il merkezinde yaşayan hipertansiyon hastalarının ilaç kullanım durumlarının ve bilgilerinin incelenmesi. Türk Kardiyol Dern Arş, 37(8), 551-556.
• Çaka, S. Y., Topal, S., Suzan, Ö. K., Çınar, N. ve Altınkaynak, S. (2017). Hemşirelik öğrencilerin sağlık algısı ile özgüvenleri arasındaki ilişki. Journal Human Rhythm, 3(4), 199-203.
• Çiftçi, S., Değer, V. B. ve Ulutaşdemir, N. (2021). Evaluation of attitudes and knowledge levels of university employess towards rational drug use and health perception. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(4), 943- 954.
• Çilingir, D. ve Aydın, A. (2017). Hemşirelik bölümünde öğrenim gören öğrencilerin sağlık algısı. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 167-176.
• Çot, D. A., Aytaç, N. ve Akbaba, M. (2019). Adana Çukurova ilçesinde yaşayan hane halkının atık ilaç konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Sakarya Tıp Dergisi, 9(3), 398-405.
• Demirtaş, Z., Dağtekin, G., Sağlan, R., Alaiye, M., Önsüz, M. F., Işıklı, B., . . . Metintaş, S. (2018). Akılcı ilaç kullanımı ölçeği geçerlilik ve güvenilirliği. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 37-46.
• Ekici, M. A., Kurutçu, Ş. ve Uysal, B. (2019). Erişkinlerdeki akılcı ilaç kullanım bilgi düzeyinin ölçülmesi. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, 179-189.
• Erengin, H. ve Dedeoğlu, N. (1997). Sağlığı ölçmenin kolay bir yolu algılanan sağlık. Toplum ve Hekim, 11-16.
• Ertaş, H. ve Kıraç, F. Ç. (2019). Hastaların Sağlık Algı Düzeylerinin İncelenmesi. Değer Temelli Sağlık Hizmetleri. 3. Uluslararası 13. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi. 320-328.
• Fell, A. (2020). Generation next: Meet Gen Z and the Alphas. 2020 tarihinde Mccrindle: https://mccrindle.com.au/uncategorized/generation-next-meet-gen-z-and-the-alphas/ adresinden alındı.
• Freeman, L. M., Trower, C. A., Tan, R. J. ve Terkla, D. G. (2009). Comparison of attitudes between generation x and baby boomer veterinary faculty and residents. Journal of Veterinary Medical Education, 36(1), 128-134. doi:10.3138/jvme.36.1.128.
• Holloway, K. (2009). Rational use of drugs: an overview, Adverse drug events. Department of Essential Medicines and Pharmaceutical Policy TBS 2009. World Health Organization.
• İnce, F. (2018). Kuşaklararası etkin iletişim ve davranış. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Kadıoğlu, H. ve Yıldız, A. (2012). Sağlık Algısı Ölçeği’nin Türkçe çevriminin geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 32(1), 47-53.
• Lancaster, L. C. ve Stillman, D. (2002). When generations collide: traditionalists, baby boomers, generation xers, millennials: who they are, why they clash, how to solve the generational puzzle at work. New York: Harper Business.
• Mollahaliloğlu, S., Alkan, A., Özgülcü, Ş., Öncül, H. G. ve Güney, Z. (2011). Birinci Basamakta Akılcı Reçete Yazımı. (R. Akdağ, Dü.) Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü.
• OECD. (2022). Pharmaceutical spending (indicator). doi:10.1787/998febf6-en
• Önal, A. E., Erbil, S., Gürtekin, B., Ayvaz, Ö., Özel, S., Cevizci, S. ve Güngör, G. (2009). İki ilköğretim okulunda öğrencilerin kendi sağlıklarını algılama düzeyi ve bildikleri sağlık sorunları. Nobel Medicus, 24-28.
• Özen, B., Erten, Z. K. ve Bülbül, T. (2018). Kuşaklar arası akılcı ilaç kullanımı. Sağlık Bilimleri Dergisi, 27(3), 199-204.
• Özkan, Ş. ve Aca, Z. (2020). Akılcı ilaç kullanımında sağlıklı yaşam becerilerinin etkisi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 10(2), 273-288.
• Pilkington, R., Taylor, A. W., Hugo, G. ve Wittert, G. (2014). Are baby boomers healthier than generation x? A profile of australia’s working generations using national health survey data. PLoS ONE, 9(3), 1-7.
• Pınar, N., Karataş, Y., Bozdemir, N. ve Ünal, İ. (2013). Adana ilindeki insanların ilaç kullanım alışkanlıkları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(6), 639-650.
• Rahman, M. O. ve Barsky, A. J. (2003). Self-reported health among older bangladeshis: how good a health ındicator ıs ıt? The Gerontologist, 43(6), 856–863.
• Saha, S. ve Hossain, M. T. (2017). Evaluation of medicines dispensing pattern of private pharmacies in rajshahi, bangladesh. BMC Health Services Research, 136.
• Salahuddin, M. M. (2010). Generational differences ımpact on leadership style and organizational success. Journal of Diversity Management, 5(2), 1-6.
• Soysal, A. ve Şahin, E. (2020). Akılcı ilaç kullanımı: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 7(3), 175-182.
• Şendir, M., Çelik, Z., Güzel, E. ve Büyükyılmaz, F. (2015). Aile sağlığı merkezlerine başvuran bireylerde akılcı ilaç kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15-22.
• Şimşek, H., Öztoprak, D., İkizoğlu, E., Safalı, F., Yavuz, Ö., Onur, Ö., . . . Çiftçi, Ş. (2012). Tıp fakültesi öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ilişkili etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 26(3), 151-157.
• Toklu, H. Z., Akıcı, A., Uysal, M. K. ve Dülger, G. A. (2010). Akılcı ilaç kullanımı sürecinde hasta uyuncuna hekim ve eczacının katkısı. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 14(3), 139-145.
• TÜİK. (2020). Sağlık Harcamaları İstatistikleri. Ağustos 9, 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2020-37192 adresinden alındı.
• Türk Dil Kurumu. (2022). Güncel Türkçe Sözlük. 12 Kasım, 2022 tarihinde Türk Dil Kurumu Web Sitesi: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
• Utli, H. ve Turan, M. (2020). 0-12 Yaş arası çocuğa sahip ebeveynlerin akılcı ilaç kullanımına yönelik tutumlarının incelenmesi. EGE HFD, 36(2), 87-95.
• Uzuntarla, Y. ve Uzuntarla, F. (2019). Ambalaj atığı toplayan kişilerin sağlık algılarının incelenmesi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(2), 69-75.
• Vries, T. P., Henning, R., Hogerzeil, H. V. ve Fresle, D. A. (1994). Guide to Good Prescribing: a practical manual . Geneva: World Health Organization. https://apps.who.int/iris/handle/10665/59001 adresinden alındı
• WHO. (1985). The Rational Use of Drugs. Report of the Conference of Experts. Geneva.
• WHO. (2002). Promoting Rational Use of Medicines: Core Components. Geneva.
• Xu, K., Carrin, G., Phuong, N. T., Long, N. H., Bayarsaikhan, D. ve Aguilar, A. M. (2006). Health Service Utilization and the Financial Burden on Households in Vietnam: The Impact of Social Health Insurance. Geneva: World Health Organization.
• Xu, K., James, C., Carrin, G. ve Muchiri, S. (2006). An empirical model of access to health care, health care expenditure and impoverishment in Kenya: learning from past reforms and lessons for the future. Geneva: World Health Organization.
• Yanmış, S. ve Ergüney, S. (2020). Effects of perception of health on hemodialysis dependent ındividuals’ nonadherence to diet and fluid restriction. Asian Journal of Pharmacy, Nursing and Medical Sciences, 8(3), 24-33.
• Yardan, E. D., Demirkıran, M. ve Kiremit, B. Y. (2016). Türkiye sağlık harcamaları trendi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 157-176.
• Yılmaz, M., Kırbıyıkoğlu, F. İ., Ariç, Z. ve Kurşun, B. (2014). Bir diş hekimliği fakültesi'ne başvuran bireylerin akılcı ilaç kullanımlarının belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39-47.