Öz
There have been different dimensions of the historical relations between Iran,
Ottoman, and the new Turkey which have had relatively extensive impacts on the
two countries relations in different periods of time. These two-way relations have
continued till the present time, and the Mustafa Kemal Ataturk’s reforms during
the presidential era can be counted as one. This research tries to study the way
the modernist activities of Ataturk, specifically his alphabetical reforms, have been
reflected by the Iranian diplomats in Turkey, through analyzing the sources and
archived documents. To answer the research question, all the archived documents
of the Ministry of Foreign Affairs of Iran’s Diplomatic Archives were identified and
studied, and finally the researcher came to this conclusion that the alphabetical
reforms of Ataturk have had different impacts on the Iranian diplomats in Turkey.
The diplomats had different points of views about the reforms which had been
shaped under the influence of their intellectual orientations, their social-political
situations, and the historical condition of the time.
Anahtar Kelimeler
Mustafa Kemal Ataturk Reza Shah Pahlavi Turkish Alphabetical Reforms Iran Diplomatic Archived Documents Iranian Diplomats.
Kaynakça
- İran Dışişleri Bakanlığı Arşivi, SH1311_k9_p12, 168, 3-4., SH1313_k64_p48, 382-383-384-385., SH1313_k64_p48, 276-277., SH1318_k12_p8, 2-75., SH1311_k35_p63, 33-15., SH1319_k26_p112, 1., SH1308_k16_p26, 374, 28-29., SH1309_k9_p12, 1- 68.123- 68.124- 68.125.
- SH1313_k12_p8, 270-271-272-273-274-275., SH1313_k64_p48, 55., SH1308_k16_p26, 374-8.SH1318_k26_p100, 2.SH1313_k64_p48, 11. SH1317_k63_p21, 3.SH1307_k17_p10, 29.SH1309_k9_p12, 296-2-1.SH1311_k35_p63, 33-9SH1311_k35_p63, 33-6.SH1313_k12_p8, 369-370. SH1313_k64_p48, 104-105.SH1313_k64_p48, 147.
- Ahundof, Mirza Fethali: Elifba-i Cedid ve Mektubat, haz. Hamid Mohammedzade, Tebriz: İhya, 1357.
- Delberi Pur, Askar: Ceryanşenasi-i Tehavvolat Revendha ve Ceryanha-i Fikri-Ferhengi, Ankara: Rayzeni-i Ferhengi-i Cumhuri-i İslami-i İran Der Torkiye, 1389.
- Eroğlu, Ferhat: Yunus Nadi-Hayatı ve Eserleri (1879-1924), (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
- Hazrati Hassan v.dğr.: Costarhayi Der Bab-i Tarih-i Osmani ve Torkiye-i Cedid, Kum: Lugus, 1397.
- İğdemir Uluğ v.dğr.: Atatork, çev. Hamid Notki, Tahran: Müessese-i Ferhengi-i Menteke-i, 1348
- Lewis, Bernard: Zohur-i Torkiye-i Novin, çev. Mohsin Ali Sobhani, Tahran: Motercim, 1372.
- Mango, Andrew, Atatork, çev. Huşmend-i Dihkan, Tahran: Peyam-i İmruz, 1394.
- Paşazade, Golam Ali: “Endişe-i Tehevvol Der Hatt-i Cehan-i İslam ( İran, Kefkas ve Osmani Der Kern-i nuzdehom)”, Pejuhişname-i Tarih-i İslam, sal dovom, şomare pencom, behar 1392.
- Robinson, Richard: Comhuri-i Evel-i Torkiye, çev. İrec Emini, Tebriz: Kitab Foroşi-i Tahran, 1347.
- Shaw, Stanford, J.; Kural Shaw, Ezel: Tarih-i İmpiratur-i Osmani ve Torkiyey-i Cedid, çev. Mehmud, Remezanzadi, Meşhed: Moavenet-i ferhengi-i Astani Kods-i Rezevi, 1370.
- Sungu, İhsan: “Tevhidi Tedrisat”, Belleten, C. II, S. 7/8 (Temmuz 1938), 422.
- Şükrüoğlu, Hani: Sokut-i İmpiraturi ve Tevellod-i Comhuri, Nigahi bi Nekşi Atatork Der Peydayeş-i Torkiye, çev. Riza Cevadi, Tahran: Loh-i Fikr, 1394.
- Zürcher, Erik J.: Tarih-i Novin-i Torkiye, çev. Nefise Şekur ve Hassan Hazrati, Tahran: Semt, 1397.
İran Dışişleri Bakanlığı Arşiv Belgelerine Göre Atatürk Dönemi Türkiyesi'nde Harf ve Dil Devrimi (1925-1938)
Öz
İran'ın, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti ile olan tarihî ilişkileri geçmişten
günümüze farklı boyutlara sahip olmuş ve farklı dönemlerde her iki ülkenin de
ikili ilişkileri üzerinde nispeten geniş bir etki yaratmıştır. Çağdaş dönemde de bu
ikili ilişkiler aynı şekilde devam etmiştir. Bu çalışmada, arşiv belgeleri ile kapsamlı
ve standartlara uygun bir araştırma sunmak hedeflenmektedir Araştırma, İran Dışişleri Bakanlığının arşiv belgeleri ışığında açıklayıcı-analitik bir yaklaşımla Rıza
Şah Pehlevi (1925-1941) dönemi ve Mustafa Kemal Atatürk (1923-1938) devrimlerinin yapıldığı dönem aralığı (1304-1320 Hicri Şemsi\ 1925-1938 Miladi) esas alınarak
incelenmiştir. Çalışma, Atatürk Devrimleri içinde önemli bir yere sahip olan harf
ve dil devriminin Türkiye'de yaşayan İranlı devlet adamlarının perspektifine nasıl
yansıdığını açıklamayı amaçlamaktadır. Konunun aydınlatılması için İran Dışişleri
Bakanlığı Arşivindeki ilgili belgeler tespit edilip incelenmiştir. Çalışmanın sonuçları, yapılan yeniliklerin Türkiye'de yaşayan İranlı devlet adamlarının düşüncelerine farklı şekillerde yansıdığını göstermektedir. Diplomatların kendi entelektüel
eğilimleri ve sosyo-politik konumları ile dönemin tarihsel koşulları göz önüne
alındığında onlar Mustafa Kemal Atatürk'ün yenilik çalışmaları karşısında çeşitli
görüşler dile getirmişlerdir.
Anahtar Kelimeler
Mustafa Kemal Atatürk, Rıza Şah Pehlevi, Türk Harf ve Dil Devrimi, İran Diplomatik Arşiv Belgeleri İranlı devlet adamları
Kaynakça
- İran Dışişleri Bakanlığı Arşivi, SH1311_k9_p12, 168, 3-4., SH1313_k64_p48, 382-383-384-385., SH1313_k64_p48, 276-277., SH1318_k12_p8, 2-75., SH1311_k35_p63, 33-15., SH1319_k26_p112, 1., SH1308_k16_p26, 374, 28-29., SH1309_k9_p12, 1- 68.123- 68.124- 68.125.
- SH1313_k12_p8, 270-271-272-273-274-275., SH1313_k64_p48, 55., SH1308_k16_p26, 374-8.SH1318_k26_p100, 2.SH1313_k64_p48, 11. SH1317_k63_p21, 3.SH1307_k17_p10, 29.SH1309_k9_p12, 296-2-1.SH1311_k35_p63, 33-9SH1311_k35_p63, 33-6.SH1313_k12_p8, 369-370. SH1313_k64_p48, 104-105.SH1313_k64_p48, 147.
- Ahundof, Mirza Fethali: Elifba-i Cedid ve Mektubat, haz. Hamid Mohammedzade, Tebriz: İhya, 1357.
- Delberi Pur, Askar: Ceryanşenasi-i Tehavvolat Revendha ve Ceryanha-i Fikri-Ferhengi, Ankara: Rayzeni-i Ferhengi-i Cumhuri-i İslami-i İran Der Torkiye, 1389.
- Eroğlu, Ferhat: Yunus Nadi-Hayatı ve Eserleri (1879-1924), (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
- Hazrati Hassan v.dğr.: Costarhayi Der Bab-i Tarih-i Osmani ve Torkiye-i Cedid, Kum: Lugus, 1397.
- İğdemir Uluğ v.dğr.: Atatork, çev. Hamid Notki, Tahran: Müessese-i Ferhengi-i Menteke-i, 1348
- Lewis, Bernard: Zohur-i Torkiye-i Novin, çev. Mohsin Ali Sobhani, Tahran: Motercim, 1372.
- Mango, Andrew, Atatork, çev. Huşmend-i Dihkan, Tahran: Peyam-i İmruz, 1394.
- Paşazade, Golam Ali: “Endişe-i Tehevvol Der Hatt-i Cehan-i İslam ( İran, Kefkas ve Osmani Der Kern-i nuzdehom)”, Pejuhişname-i Tarih-i İslam, sal dovom, şomare pencom, behar 1392.
- Robinson, Richard: Comhuri-i Evel-i Torkiye, çev. İrec Emini, Tebriz: Kitab Foroşi-i Tahran, 1347.
- Shaw, Stanford, J.; Kural Shaw, Ezel: Tarih-i İmpiratur-i Osmani ve Torkiyey-i Cedid, çev. Mehmud, Remezanzadi, Meşhed: Moavenet-i ferhengi-i Astani Kods-i Rezevi, 1370.
- Sungu, İhsan: “Tevhidi Tedrisat”, Belleten, C. II, S. 7/8 (Temmuz 1938), 422.
- Şükrüoğlu, Hani: Sokut-i İmpiraturi ve Tevellod-i Comhuri, Nigahi bi Nekşi Atatork Der Peydayeş-i Torkiye, çev. Riza Cevadi, Tahran: Loh-i Fikr, 1394.
- Zürcher, Erik J.: Tarih-i Novin-i Torkiye, çev. Nefise Şekur ve Hassan Hazrati, Tahran: Semt, 1397.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Kütüphane ve Bilgi Çalışmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 2 Sayı: 2 |
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.