The Ottoman State's Approach to the "War" Concept in the Framework of The History of Concepts

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 3, 99 - 132, 31.12.2021

Umut Soysal

Öz

In this article, one of the most important figures of the historical period called Medieval and New Age in historiography; The view of the Ottoman Empire, which ruled over wide geographies such as Europe, Asia and Africa for nearly 600 years, to the phenomenon of war was tried to be discussed in the light of historical documents at first hand, and the unchanging "war system" - to put it in semiotic language - behind the repetitive war processes was tried to be analyzed. and tried to be interpreted. Again, binary oppositions, such as war and peace, which are the necessary consequences of each other, have been subjected to a different evaluation on the ethical plane. In addition, events that occurred, developed and resulted in different historical periods and different contexts; again, it is discussed together with the thought that it will help to explain the unchanging system behind the scenes - at the expense of anachronism. Because the wide geographical boundaries and the difficulty of choosing and sifting through historical events necessitate cross-sections over repetitive cases.

Anahtar Kelimeler

Concepts History, Ottoman History, War Concept

Kavramlar Tarihi Çerçevesinde Osmanlı’da Savaş Kavramı

Öz

Bu yazıda tarih yazımında Ortaçağ ve Yeniçağ olarak adlandırılan tarihsel periyodun en önemli figürlerinden birisi olan; Avrupa, Asya ve Afrika gibi geniş coğrafyalarda altı yüz seneye yakın hüküm süren Osmanlı Devleti'nin savaş fenomenine bakışı ilk elden tarihsel belgelerin ışığında ele alınmaya çalışılmış, defaatle kendini tekrar eden savaş süreçlerinin arkasında yatan, değişmeyen -göstergebilim diliyle söylemek gerekirse- "savaş dizgesi" çözümlenmeye ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Yine savaş ve barış gibi birbirinin zorunlu sonucu olan ikili karşıtlıklar, etik düzlemde farklı bir değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Ayrıca birbirinden farklı tarihsel dönemlerde ve farklı bağlamlarda oluşan, gelişen ve sonuçlanan olaylar; yine perde arkasında değişmeyen dizgenin açıklanmasına yardımcı olacağı düşüncesiyle -anachronizme düşmek pahasına- bir arada ele alınmıştır. Zira geniş coğrafi sınırlar ve tarihsel olayların arasından seçme eleme yapmanın zorluğu, mükerrer vakalar üzerinden kesitlemeler yapılmasını zorunlu kılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Kavramlar Tarihi, Osmanlı Tarihi, Savaş Kavramı, Savaş Konsepti.

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi [BOA] A.AMD., A.DVNS.MHM.d., AMKT.MHM., AMKT.MVL., AMKT.NZD., BEO., DH. EUM. 5. Şb., HR.SYS., HAT., HR.SYS., İ.DUİT., MHD., ŞD., YB.021.,
• Adanır, Oğuz: "Sarmal Gelişme'de Çift Halka Savı ya da Osmanlı'nın Tarihsel ve Toplumsal Evriminin Diyalektiği", Eski Dünyaya Yeni Bir Bakış, İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2010.
• Adanır, Oğuz: Osmanlı ve Avrupalılar, İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2013;
• Adanır, Oğuz: Osmanlı ve Ötekiler, İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2013.
• Agoston, Gabor: Osmanlı'da Ateşli Silahlar ve Askeri Devrim Tartışmaları, Çev: Kahraman Şakul, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Agoston, Gabor: "Savaş", [Osmanlı Dönemi], Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA),2009, XXXVI,196-200.
• Akad, Mehmet Tanju: Modern Savaşın Temel Kavramları, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2011.
• Altuntaş, Halil- Şahin, Muzaffer: Kur'an-ı Kerim Me'ali, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı'da İstihbarat, Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2018.
• Atılgan, Gökhan-Aytekin, E. Attila: Siyaset Bilimi, Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler, İstanbul: Yordam Kitap, 2018.
• Ayaydın, Rıdvan: Cihâd-ı Ekber ve Sahadaki Etkileri", Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devleti, İstanbul: Kitabevi,2015.
• Barkan, Ömer Lütfü: "Türkiye'de İmparatorluk Devrinin Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hâkâna Mahsus İstatistik Defterleri, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, II, (1940), 214-247.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, haz. İskender Türe, İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2017.
• Batislam, Hanife Dilek: "Divan Şiirinde Düşman", Divan Şiirinin Benzetme ve Hayal Dünyasından, İstanbul: Kesit Yayınları, 2016.
• Batislam, Hanife Dilek: "Divan Şiirinde Savaş ve Fehîm-i Kadîm'in Savaş Gazelleri", Journal of Turkish Language and Literature, 6/3 (2020), 318-327.
• Bora, Tanıl: Cereyanlar, Türkiye'de Siyasi İdeolojiler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Clausewitz, Carl Von: Savaş Üzerine, Çev. Selma Koçak, İstanbul: Doruk Yayınları, 2015.
• Çalışlar, Aziz: Ansiklopedik Kültür Sözlüğü, İstanbul: Altın Kitaplar, 1983.
• Darıcı, Mevlüde Gökçen Daş: Osmanlılarda İstihbarat Faaliyetleri, (Doktora Tezi) Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Eralp, T. Nejat: Tarih Boyunca Türk Toplumunda Silah Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silahlar, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
• Erkal, Mehmet: "Ganimet", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 1996, XIII, 351-354.
• Eroğlu, Haldun: "Klasik Dönemde Osmanlı Devleti'nin İstihbarat Stratejileri, Tarih Araştırmaları Dergisi, 22, (2003),11-33.
• Güçer, Lütfi: XVI. ve XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu'nda Hububât Meselesi ve Hubûbattan Alınan Vergiler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1964.
• Halaçoğlu, Yusuf: Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), İstanbul: İlgi Kültür Sanat, 2014.
• İmer, Kamile-Kocaman, Ahmet-Özsoy, Sumru: Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2013.
• İnalcık, Halil. Devlet-i Âliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I. [1302-1606], İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• İşbilir Ömer: "Nüzül", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXIII. 2007, 311-312.
• Kafadar, Cemal: İki Cihan Âresinde, Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu, Ankara: Birleşik Yay, 2010.
• Kaplan, Mehmet: Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, III. Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergah Yayınları, 2009.
• Keegan, John: Savaş Sanatı Tarihi, İstanbul: Say Yayınları, 2021.
• Keskin, Mesut: Kavramlar Tarihi, İstanbul: Avesta Yay, 2017.
• Köprülü, M. Fuad: "Alp", İslam Ansiklopedisi, (İA), 1950, I, 379-384. Köprülü, M. Fuad: Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluşu, Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
• Kula, Onur Bilge: Avrupalılık Nedir? Türkiye Ne Kadar Avrupalıdır?, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Kula, Onur Bilge: Batı Edebiyatında Oryantalizm I, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Kula, Onur Bilge: Batı Edebiyatında Oryantalizm II, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Kula, Onur Bilge: Batı Felsefesinde Oryantalizm ve Türk İmgesi, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Kumrular, Özlem: İslam Korkusu, Kökenleri ve Türklerin Rolü, İstanbul: Doğan Kitap, 2012.
• Kumrular, Özlem: Türk Korkusu, Avrupa'da Türk Düşmanlığının Kökeni, İstanbul: Doğan Kitap, 8. Baskı, 2011.
• Kuzucu, Serhat: Osmanlı Ordusu ve Sefer Lojistiği, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2017.
• Levend, Âgâh Sırrı: Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey'in Gazavât-nâmesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• Mumcu, Ahmet: Divân-ı Hümâyûn, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları, 1986.
• Mustafa Nuri Türkmen: Osmanlı'da Askeri Müzik: Mehter, İstanbul: Kitaplık Yayınları, 2007.
• Mübahat S. Kütükoğlu: "Hududnâme", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XVIII. 1998, 303-304.
• Oktay, Cemil: "Bizans Siyasi İdeolojisi'nden Osmanlı Siyasi İdeolojisi'ne", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce c. 1, Tanzimat ve Meşrutiyet, İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Oral Sander: "Türk Dış Politikasında Barış Unsuru", Türkiye'nin Dış Politikası, Ankara: İmge Yayınları, 2000.
• Orhonlu, Cengiz: Osmanlı İmparatorluğu'nda Derbend Teşkilatı, İstanbul: Eren Yay, 1990.
• Osmanlı Arşivinde Şeyhülislam Fetvaları, İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2015.
• Özcan, Abdülkadir: "Ordu", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXIII, 2007, 362-367.
• Özcan, Abdülkadir. "Deli", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), IX,1994, 132-135.
• Özdemir, Mehmet. Aşk ve Kahramanlık Konulu Türk Halk Hikayelerinde Düşman Tipi, İstanbul: Arı Sanat, 2020.
• Özel, Oktay-Öz, Mehmet: Söğüt'ten İstanbul'a: Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, İmge Yayınları, 2000.
• Reynaud, Philipp-Rials, Stephane: Siyaset Felsefesi Sözlüğü, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Sahillioğlu, Halil: "Avarız", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), IV, 1994, 108-109.
• Sander, Oral: Anka'nın Yükselişi ve Düşüşü, Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme, Ankara: İmge Yayınları, 2008.
• Solmaz, Süleyman: "Divan Şiirinde Sefer", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, XVII, (2005),133-145.
• Sönmezoğlu, Faruk: Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, İstanbul: Der Yayınları, 2014.
• Şentürk, Ahmet Atilla: XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevîlerinde Edebî Tasvirler, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2000.
• Tekin, Şinâsi: "Türk Dünyasında Gaza ve Cihâd Kavramları Üzerine Düşünceler", İştikakçının Köşesi, Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler, İstanbul: Dergah Yayınları, 2014.
• Urquhart, David: Çev. Mehmet Güneş, Osmanlı'nın Askeri Gücü, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2014.
• Uyar. Mesut: Editör: Savaş Çalışmaları El Kitabı, İstanbul: Kronik Kitap, 2021.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osmanlı Devlet Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Vardar, Berke: Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilinguel Yayınları, 2007.
• Wittek, Paul: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu, Çev. Fatmagül Berktay, İstanbul: Kaynak Yayınları, 1985.
• İnternet Kaynakları https://acikkuran.com. (E. T. 29/11/2021) https://sorularlaislamiyet.com (E. T. 18/08/2020)