An Example of the Effect of World War I on Medresetü'l‑Kudat Activities: Evaluation of Entrance Exams

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 5, 111 - 127, 28.12.2023

Kemal Faruk Aksoy

https://doi.org/10.59054/hed.1351803

Öz

In this study, the impact of World War I on Medresetü'l‑Kudat will be examined. For this purpose, the identified lists of those who have the right to participate in the entrance exams will be examined, and within the context of these lists, the effects of the war on the medrese, in terms of differences before and after World War I, will be attempted to be understood. The aim is to gain insights into the status of Istanbul medreses and their students during the war period through the lens of Medresetü'l‑Kudat. The Medresetü'l‑Kudat is the highest‑ranked medrese that largely fulfilled the empire's need for judges between 1855 and 1924. The efforts towards centralization after the Tanzimat period were also influenced by the training and appointment of judiciary personnel. The institution we will examine was established to enable the central appointment of judicial members and toensure a certain level of quality. The Medresetü'l‑Kudat provided the highest‑level education in Islamic law in the last seventy years of the empire. This school, which is attented by nearly 400 students and mostly accepts 20 to 30 students, has an important place in the history of medreses. The requirement for applicants to have a certain level of education and the difficulty of the exams enhance the reliability of the lists we will address. The study will reveal the change in participation rates and results of the participants despite the applications.

Anahtar Kelimeler

Medresetü, Naibs, Law, Education

I. Dünya Savaşı'nın Medresetü'l‑Kudat Faaliyetleri Üzerindeki Etkisine Bir Örnek: Giriş İmtihanlarının Değerlendirmesi

Öz

Bu çalışmada; I. Dünya Savaşı'nın Medresetü'l‑Kudat üzerindeki etkisi tetkik edilecektir. Bu amaçla giriş imtihanlarına katılma hakkı kazananlara ait tespit edilebilen listeler incelenecek, listeler bağlamında I. Dünya Savaşı öncesi ve sonrası farklılıklardan savaşın medrese üzerindeki tesirleri anlaşılmaya çalışılacaktır. Çalışmanın amacı, Medresetü'l‑Kudat üzerinden İstanbul medreselerinin ve talebelerinin savaş dönemindeki durumları hakkında fikir sahibi olmaktır. Medresetü'l‑Kudat, 1855‑1924 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun hâkim ihtiyacını büyük ölçüde karşılayan en yüksek dereceli medresedir. Tanzimat sonrası merkezileştirme çabalarından, adliye teşkilatı personelinin yetiştirilmesi ve atanması hususu da etkilenmiştir. İnceleyeceğimiz kurum, yargı mensuplarının merkezi olarak atanabilmeleri ve belli bir kalitenin sağlanması için oluşturulmuştur. Medresetü'l‑Kudat, imparatorluğun son yetmiş yılında eğitim veren en yüksek seviyeli hukuk eğitimi kurumudur. 400'e yakın talebenin müracaat ettiği ve çoğunlukla 20 ila 30 arası öğrenci alan bu okul, medreseler tarihinde önemli bir yere sahiptir. Müracaat edenlerin belli bir eğitim seviyesinin üzerinde olması ve imtihanların zorluk derecesi, ele alacağımız listelerin güvenilirlik oranını arttırmaktadır. Çalışma, müracaatlara rağmen katılım oranları ve katılanların aldıkları sonuçlardaki değişimi ortaya çıkaracaktır.

Anahtar Kelimeler

Medrese, Kudat, Nüvvab, Hukuk, Eğitim

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları TC. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)(Belge referans bilgileri dipnotlarda gösterilmiştir.)
• Hariciye Nezareti, Siyasi (HR. SYS) İrade, Dâhiliye (İ. DH) İrade, Meclis‑i Mahsus (İ. MMS)
• İstanbul Müftülüğü, Meşihat Arşivi Defterleri, Fon 1 (İSTM. MŞH.DFT2.d)
• Sadaret, Mukavelenameler (A. DVN.MKL)
• Sadaret, Mühimme Kalemi Evrakı (A. MKT. MHM)
• Yıldız, Perakende, Meşihat Dairesi Maruzatı (Y. PRK. MŞ)
• TC. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Eğitim Danışmanlığı Merkezi Arşivi (EDAM)
• İslam Araştırmaları Merkezi Arşivi (İSAM)
• İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Arşivi
• Kitap, Tez, Makale
• Abdurrahman Şeref: Tarih Musahabeleri, İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
• Akgündüz, Ahmet: “Dürerü'l‑Hükkâm”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. X, 1994, s. 28‑29.
• Aksoy, Kemal Faruk: “Muallimhane‑i Nüvvab'dan Medresetü'l‑Kudat'a Tarihlendirmeler ile Alakalı Bir Değerlendirme” Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. XIII, 1(2023), 61‑71.
• Aksoy, Kemal Faruk: Medresetü'l‑Kudat ve Türk Hukuk Eğitimindeki Yeri, (Doktora Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Tarih Bölümü, 2023.
• Albayrak, Sadık: “Birinci Dünya Harbinde İstanbul Medreseleri”, İslam Medeniyeti, Mart 1973, C. III, s. 26‑29.
• Albayrak, Sadık: Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul: Milli Gazete Yayınları, C. I, 1981. Ertur, Esat K: Tamu Yelleri (Emekli Yargıç Hüseyin Kâmil Ertur'un Anıları), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1994.
• İbnü'l‑Emin Mahmud Kemal: Evkâf‑ı Hümâyun Nezâreti'nin Tarihçe‑i Teşkilatı ve Nüzzârın Terâcim‑i Ahvâli, İstanbul: Evkâf‑ı İslamiye Matbaası, 1335.
• Müstakimzade Süleyman Sadeddin Efendi: Devhatü'l‑Meşâyih maa Zeyl, Marmara Üniversitesitesi, Açık Erişim, Nadir Eserler Koleksiyonu, https://katalog.marmara.edu.tr/eyayin/pdf/ F01863.pdf, [erişim tarihi: 03.06.2022].
• Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi: Meşrutiyet, Büyük Harp ve Mütareke Günlükleri (1909‑1922), (Haz. Ali Suat Ürgüplü), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2015.
• Yavuz, Yıldırım: İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemalettin 1870‑1927, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Ortak Yayını, 2009.
• Yavuz, Yusuf Şevki: “Elmalılı Muhammed Hamdi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XI, 1995, s. 57‑62.
• Süreli Yayınlar Beyanü'l‑Hak Ceride‑i İlmiye Mahfil Medrese İtikadları Sebilü'r‑Reşâd
• T.C. Maarif Vekâleti 1925 – 1926 Ders Senesi İhsâiyât Mecmuası
• Talimatname ve Nizamnameler
• “Medresetü'l‑Kudat Nizamnamesi”, Takvim‑i Vekâyi‘, 10 Safer 1332.
• “Medresetü'l‑Kudat Talimat‑ı Dâhiliyesi”, Meşihat‑ı Ulyâ Mektupçuluğu, İlmiye Salnamesi, Dâru'l‑Hılâfeti'l‑Aliye, Matbaa‑i Âmire, 1334.
• “Mekteb‑i Kudat Hakkında Müceddeden Kaleme Alınan Nizamname Layihası”, BOA, ŞD, 225/13.
• “Mekteb‑i Nüvvab İçin Müceddeden Kaleme Alınan Talimat”, İSAM. MŞH. Sadaret ve Nezaret Evamir ve Nizamname Defterleri, Defter No: 1646/12 ‑14.
• “Muallimhane‑i Nüvvab İçin Müceddeden Kaleme Alınan Talimatname”, İSAM. MŞH. Sadaret ve Nezaret Evamir ve Nizamname Defterleri, Defter No: 1646/6 – 7.
• “Tevcihat‑ı Kudat Nizamnamesi ve Nüvvab Hakkında Nizamname”, Düstur, 1. Tertip, C. I.