Kent Arşivlerinin Materyal Sağlama Politikasının Sürdürülebilirliğine Yönelik Bir Model Önerisi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 6, 57 - 90, 20.12.2024

Yasin Şeşen

https://doi.org/10.59054/hed.1425344

Öz

Kent, çeşitli sosyal ve sınıfsal katmanlardan gelen insanların çevrelerini bir yerleşim birimi durumuna getirerek, yaşamlarını uzun yıllardır sürdürdükleri bir ikamet alanıdır. Kentin tarihsel ve kültürel kaynaklarının bir arada tutulduğu mekânlar olan “kent arşivleri” bir kent için önemli kültür merkezleridir. Kent arşivleri, bünyelerinde bulunan ve/veya gelecekte elde edecekleri materyali bağış ve satın alma yollarıyla elde etmektedirler. Her kent arşivinin, materyal edinme politikası kendisine özel durumlar taşımaktadır. Bu durum, farklı kent arşivlerin de birbirinden çok farklı uygulamaların hayata geçirilmesine neden olduğu gibi; aynı zamanda bir açıdan standartlaşabilme durumuna da engel olabilmektedir. Çalışmanın problemi ve üzerinde durmak istediği nokta da tam burasıdır. Bu doğrultuda araştırma sorusu olarak şu madde öne sürülebilir: Kent arşivlerinin birbirinden özgün şekilde oluşturulması gerekli midir/değil midir? Araştırma yöntemi olarak; betimleme, doküman analizi ve nitel analiz yöntemi takip edilmiştir. Çalışmanın amacı; kent arşivi oluşumunda dikkat edilmesi gereken hususların ortaya oyulması ve bu konuda uyulması gereken mevzuatın değerlendirilerek, materyal sağlama politikaları üzerine yeni bir model ortaya koyabilmektir. Konunun çalışmaya değer olarak görülmesinin bir diğer nedeni olarak; kent arşivlerine yapılan çeşitli bağışların, araştırmacılara kullandırılması noktasında karşılaşılabilecek olan sorunların da geliştirilecek bu modelin yardımıyla çözümlenmek istenmesidir. Çalışmanın özgün değeri; daha önce bu başlıkta ve içerikte bir çalışmaya rastlanmamış olmasıdır. Çalışma sonucunda ortaya çıkan bulgulara yönelik olarak öne sürülebilecek en önemli geliştirme önerisi; Türkiye'de kent arşivlerinin sayısının az olmasının yanında; bu alanda görev yapan teknik personelin bilgilerinin de yeterli olmaması durumunun mevcut olmasına bağlı olarak, bu alanda çalışma gösteren arşivcilere ve araştırmacılara gelecekte rehberlik edebilecek bir makale ortaya koyabilmek ve alan yazınına katkı sağlayabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Kent arşivleri, sürdürülebilirlik, mevzuat, sağlama politikaları, model önerisi

Etik Beyan

Yayınımın tüm etik kurallara uygun olduğunu belirtirim. Saygılarımla.

Teşekkür

Tüm hakem ve editörlere teşekkürlerimle..

A Model Proposal for the Sustainability of the Civic Archives Material Provision Policy

Öz

The city is a place of residence where people from various social and class layers have lived for many years by turning their surroundings into a settlement. “Civic archives”, which are places where the city's historical and cultural resources are kept together, are important cultural centers for a city. Civic archives obtain the materials they have and/or will acquire in the future through donations and purchases. Each civic archive has its own material acquisition policy. This situation not only causes very different practices to be implemented in different civic archives; at the same time, it may also hinder standardization in some respects. This is exactly the problem of the study and the point it wants to focus on. In this regard, the following can be put forward as a research question: Is it necessary or not for civic archives to be created uniquely from each other? As a research method; description, document analysis and qalitative analysis methods were followed. Purpose of the study; the aim is to present a new model on material supply policies by revealing the issues that need to be taken into consideration in the formation of a civic archive and by evaluating the legislation that must be followed in this regard. Another reason why the subject is considered worth studying; the aim is to solve the problems that may be encountered in making the various donations made to the civic archives available to researchers with the help of this model to be developed. The original value of the study; the reason is that no study with this title and bontent has been found before. The most important improvement suggestion that can be put forward regarding the findings of the study is; in addition to the small number of civic archives in Turkey; due to the fact that the knowledge of the technical personnel working in this field is not sufficient, the aim is to produce an article that can guide archivists and researchers working in this field in the future and to contribute to the field literature.

Anahtar Kelimeler

Civic archives, sustainability, legislation, provision policies, model proposal

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, Ali: “Kent Arşivlerinin Tarih ve Kültür Araştırmalarındaki Yeri”, Kent Hafıza Merkezleri: Kent Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu Erciyes Üniversitesi, Bildiriler ve Tartışmalar Kitabı, Ankara: Detay Yayıncılık, 2010, s. 375-386.
• Akkaya, Mehmet Ali: “Türkiye'nin İlk Örneği Olarak Ahmet Piriştina İzmir Kent Arşivi ve Müzesinin (APİKAM) Şehirdeki Bilinirlik Düzeyine İlişkin Bir Araştırma”, Türk Kütüphaneciliği, Sayı 49/3, (2015), s. 499-514.
• Akkaya, Mehmet Ali: “Bilgi Kaynağı Olarak Efemeranın Kent Arşiv ve Müzeleri İçin Anlamı ve APİKAM Örneği”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı XX/40, (2020-Bahar/ Spring), s. 323-350.
• Akkaya, Mehmet Ali, Hüseyin Odabaş: “Kent Arşivlerinin Ulusal Kültürel arşiv Dünyamızdaki Anlam ve Önemi”, 8. Uluslararası Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Bildiriler, Ankara 2018, s. 37.
• Alav, Orhan: Türkiye'de kurumsal açık erişim arşiv yönetişimi üzerine bir araştırma ve model önerisi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yayımlanmış Doktora Tezi, Isparta 2018.
• Albayrak, Ayhan: Kent Müzelerinde Barış Kültürü: Adalar Müzesi Örneği, Yıldız Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
• Alikılıç, Dündar: “Bilgi Kaynaklarında Yeni Bir Yaklaşım Kent Arşivleri”, Editörler Pervin Bezirci, Işıl İlknur Sert, Cumhuri̇yet'i̇n 100. Yılında Bi̇lgi̇ ve Belge Yöneti̇mi̇ Teknoloji̇si̇nde Güncel Yaklaşımlar, İstanbul: İstanbul University Press, 2024.
• Alikılıç, Dündar, Mukaddes Sağlam: “Kent Arşivleri: Erzurum Şehir Arşivi Örneği”. Education and Technology in Information Science, Sayı 1/1, (2023), s. 28-35.
• Anameriç, Hakan: “Özel Arşivler: Türleri ve Türkiye'den Örnekler”, yay. haz. Z. Önen ve M. Türk yılmaz, Türkiye'de Arşivler ve Arşivcilik Uygulamaları 45. Kütüphane Haftası Bildirileri, Ankara, VEKAM, 2011, s. 37.
• Anameriç, Hakan: “Belediyeler Kent Arşivi kurmalı mı?”, Editörler Bülent Yılmaz, Tolga Çak mak, Şahika Eroğlu, Belediyelerin Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Uluslararası Sempozyumu Bildiri leri, Bursa, Nilüfer Belediyesi, 2016.
• Anameriç, Hakan: “Bir Bursalının Evrak-ı Metrukesinden Şehir Tarihine Bakış”, Editörler Kor can Doğan, Hakan Anameriç, Uluslararası Perspektiften Özel Arşivler, Ankara: Ankara Üniver sitesi Yayınları, 2018, s. 1-12.
• Bal, Hüseyin: Kent Sosyolojisi, Isparta: Isparta Fakülte Kitabevi, 2002.
• Bali, Rıfat: Kitâbiyat, Kütüphaneler ve Arşivler Âlemi, İstanbul: Libra, 2023.
• Bali, Rıfat: Bir Kıyımın, Bir Talanın Öyküsü - Hurdaya (S)Atılan Matbu ve Yazma Eserler, Evrak-ı Metrû keler, Arşivler – II, İstanbul: Libra, 2014.
• Baydur, Gülbün: “Yerel Araştırmalarda Arşivlerin Değeri”, Türk Kütüphaneciliği, Sayı 17/3, (2003), s. 263-270.
• Biçici, Hür Kâmil: “Ödemiş Yıldız Kent Arşiv Müzesinde Bulunan Şömine ve Masa Saatlerinin Sanat Tarihi Açısından İncelenmesi”, İzmir Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, (2016), s. 1-16.
• Biçici, Hür Kâmil: “Ödemiş Yıldız Kent Arşiv Müzesi'nde (Öykam) ve Tire Kent Müzesi'nde Bulu nan Bezemeli Tüfeklerin ve Piştovların/Tabancaların Sanat Tarihi Yönünden İncelenmesi”, Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1/1, (2017), s. 104-125.
• Burnes, Bernard: A Strategic Approach to Organisational Dynamics, London: Pitman Publishing, 1996. Cürgen, Canan: “Yerel Yönetimlerde Kent Arşivi Çalışmaları Bağlamında Kocaeli Kent Kültürü ve Araştırma Geliştirme Merkezi (KÜGEM) kuruluş çalışmaları”, Kent Hafıza Merkezleri: Kent Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu Erciyes Üniversitesi, Bildiriler ve Tartışmalar Kitabı, Ankara: Detay Yayıncılık, 2010, s. 356-360.
• Çekül Vakfı: Kent Tarihi Müzeleri ve Arşivleri, haz. Metin Sözen, İstanbul: Çekül, 2013: https://www. tarihikentlerbirligi.org/wp-content/uploads/KentM%C3%BCzeleri-Ekitap.pdf [Erişim tarihi: 18.01.2024]
• Çiçek, Niyazi: “Şehir Arşivlerinde Sağlama Politikası”, Kent Hafıza Merkezleri: Kent Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi, Bildiriler ve Tartışmalar Kitabı, Ankara: Detay Yayıncılık, 2010, s. 278-296.
• Elbeyoğlu, Mehmet: “Kentlilik Kültürü ve Kent Arşivleri”, İller ve Medeniyetler Dergisi, Sayı 748, (2010), s. 94-98. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 1951: http://www.telifhaklari.gov.tr/resources/uploads/2014/11/19/2014_11_19_741448.pdf [Erişim tarihi: 03.01.2024]
• Gaziantep Kent Arşivi açıldı, 2024: https://www.bbyhaber.com/bby/2018/12/26/gaziantep-kent-ar sivi-acildi [Erişim tarihi: 04.01.2024]
• Gregg, Alison: “Our heritage: The Role of the Archives and Local Studies”, Australasian Public Libraries and Information Services, Sayı 15/3, (2002), s. 126-132.
• Gurulkan, Kemal: “Kırım Şer‘iyye Sicilleri ve Yer İsimleri Bakımından Önemi”, Editör Yücel Öz türk, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2015.
• Ilgın, Bülent: “İzmir Kent Arşivi ve Müzesi: Bir Şehrin Belleği”, Popüler Tarih Dergisi, Sayı 4/45, (2004), s. 78-80.
• Karakaş, Mehmet: “Tarihsel Gelişim Sürecinde Kent Kısıtlı Tarihsellik Anlayışı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 13/1, (2001), s. 121-132.
• Karslı, Cihat, v. dğr.: “Kültür Turizminde Yerel Değerler: Ödemiş İlçesi ve Ödemiş Yıldız Kent Ar şivi ve Müzesi Örneği”, Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, Sayı 17, (2016), s. 87-111.
• Keseroğlu, Hasan Sacit: “Halk Kütüphanesi Politikası ve Türkiye Cumhuriyeti'nde Durum”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1989.
• Keskin, İshak: “İstanbul'da Bir Şehir Arşivi Kurulması”, Editör Feridun M. Emecen, İmparatorluk Başkentinden Kültür Başkentine İstanbul, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2009.
• Keskin, İshak: “Şehir Arşivlerinin Kurumsal ve Toplumsal İşlevleri”, Kent Hafıza Merkezleri: Kent Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi, Bildiriler ve Tartışmalar Kitabı, Ankara: Detay Yayıncılık, 2010, s. 260-277.
• Keskin, İshak: “Şehir Arşivleri İçin Yerel Tarih Yazımında Yararlanılabilecek Kaynakların Seçimi ve Sağlanması Kriterleri: Konya İli Örneği”, Konya Büyükşehir Belediyesi Milletlerarası Şehir Ta rihi Yazarları Kongresi, Konya 2013, s. 594-610.
• Keskin, İshak: “Giresun ile İlgili Son Dönem Özel Arşiv Kaynakları”, Geçmişten Günümüze Gire sun'da Dini ve Kültürel Hayat Sempozyumu Bildiriler, cilt 2, Giresun 2013, Giresun İl Özel İdaresi Yayınları, s. 30-49.
• Kılıç, Özcan, v. dğr.: “Arşivlerde Yapay Zekâ Uygulamaları: GEODI-Atılım Üniversitesi Kadriye Zaim Kütüphanesi Ankara Dijital Kent Arşivi Örneği”, Editörler Bahattin Yalçınkaya, Mehmet Altay Ünal, Burcu Yılmaz ve Fahrettin Özdemirci, E-Beyas 2019: Bilgi Yönetimi ve Bilgi Güvenliği: eBelge-eDevlet-Bulut Bilişim-Büyük Veri-Yapay Zekâ Sempozyumu Kitabı, Ankara, Ankara Üniversitesi Bilgi Yönetim Sistemleri Belgelendirme ve Bilgi Güvenliği Merkezi (BİL-BEM), 2019, s. 307-324.
• Kopuz, Seher, Emine Cengiz: “Müze Kütüphaneleri ve Ödemiş Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi Kütüphanesi”, Türk Kütüphaneciliği, Sayı 27/3, (2013), s. 515-525.
• Koyuncu Okca, Ayşegül: “Yerel Yönetimlerin Kent Belleğine Katkısı: Ödemiş Belediyesi Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi”, Art-e Sanat Dergisi, 12/24, (2019), s. 405-424.
• Külcü, Özgür: “Kent bilgi kaynaklarının dijitalleştirilmesi ve Dijital İçerik Yönetimi Uygulama ları”, Kent Hafıza Merkezleri: Kent İhtisas Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu, Ankara, Detay Yayıncılık, 2010, s. 74-97.
• Lynch, Kevin: A Theory of Good City Form, Cambridge; London: The MIT Press, 1981.
• Meagler, Elizabeth S.: “Digital Archives: Images of the Colorado History”, Colorado Libraries, Sayı 28/2, (2002), s. 25-28.
• Negiz, Nilüfer: “Kentlerin Tarihsel Sürdürülebilirliğinde Kültürel Miras: Önemi ve Değeri Üzerine Düşünmek”, Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1/3, (2017), s. 159-172.
• Neumann, Jon Von, Oskar Morgenstern: The Theory of Games and Economic Behaviour, Princeton, New Jersey: Princeton University, 1944.
• Okuyucu, Ayşe: “Osmaneli İlçe Merkezinde Kültürel Mirasın Korunması ve Turizm Amaçlı Kullanımına Yönelik Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.
• Ringas, Dimitrios, Eleni Christopoulou, Michalis Stefanidakis: Urban Memory in Space and Time, New York: Handbook of Research on Technologies and Cultural Heritage Information Science Reference, 2011.
• Rukancı, Fatih: “Yerel Yönetimlerde Özel Arşiv Algısı ve Faaliyetleri”, Belediyelerin Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Sempozyumu Nazım Hikmet Kültür Evi 12-14 Mayıs 2016 Bildiriler, Bursa 2016, s. 242-253.
• Sağsan, Mustafa: “Sanal Âlemde Hak Arayışları: İnternet'te Telif Hakkı Sorununun Boyutlarına Kısa Bir Bakış”, Düşünceler, Sayı 58, (2002), s. 23-31.
• Stuchtey, Benedikt: “Archives in Germany”, European Review of the History, Sayı 94/1, (1994), s. 95-96.
• Şahin, Yusuf: Kentleşme Politikası, Trabzon: Ekin Yayıncılık, 2013.
• Şeşen, Yasin: “Kent Arşivi Kültürü İhtiyacımız”, Türk Kütüphaneciliği, Sayı 30/1, (2016), s. 108-113.
• Şeşen, Yasin, Alpaslan Hamdi Kuzucuoğlu: “Yerel Yönetimlerde Kurumsal Arşivlerin Sürdürüle bilirliği”, Zeitschrift für die Welt der Türken (ZFWT), Sayı 11/3, (2019), s. 331-343.
• Şeşen, Yasin: Özel Arşivlerin Kamu Yararı Açısından Düzenlenmesi: Stratejik Bir Model önerisi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2023.
• TS ISO 11799 Bilgi ve Belge-Arşiv ve Kütüphane Malzemeleri İçin Belge Saklama Gereklilikleri, 2024: https://intweb.tse.org.tr/Standard/Standard/Standard.aspx?081118051115108051104119 110104055047105102120088111043113104073090078089108111084101099067077116 [Erişim tarihi: 21.05.2024]
• Yalçın, Yusuf: Türkiye'de Özel Arşivlerin Yeniden Yapılandırılması: Kent Arşivi Modeli, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Doktora Tezi, Ankara 2013.
• Yılmaz, Bülent, v. dğr.: “Türkiye'de Belediye Kütüphaneleri ve Kent Arşivleri İçin Yönetmelik Taslakları ve Stratejik İlkeler Önerisi”, Bursa Nilüfer Belediyesi iş birliğinde gerçekleştirilen Beledi yelerin Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Uluslararası Sempozyumu Yönetmelik ve Stratejik İlkeler Taslak Önerisi Sonuç Bildirgesi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, 2018.
• Yılmaz, Cevdet, Necmi Çamaş: “Samsun Kent Müzesi ve Samsun Kent Arşivi kuruluş çalışmaları”, Kent Hafıza Merkezleri: Kent Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu Erciyes Üniversitesi, Bildiriler ve Tartışmalar Kitabı, Ankara: Detay Yayıncılık, 2010, s. 297-310.
• Yılmaz, Fikret: “İzmir Kent Arşivi ve Müzesi”, Mimarlık Dergisi, Sayı 319 (2004), s. 84-86.
• Yiğit, İrfan: “Kent Arşivlerinin Oluşmasında Yerel Halkın Fonksiyonu ve Çorum Belediyesi Kent Arşivi örneği”, Kent Hafıza Merkezleri: Kent Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu Erciyes Üniversitesi, Bildiriler ve Tartışmalar Kitabı, Ankara: Detay Yayıncılık, 2010, s. 250-259.