LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK ALGILARI ve ÖRGÜTSEL DEĞİŞİME HAZIR OLMA DURUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 26 - 46, 16.12.2023

Bahar Kaya , Elife Doğan Kılıç

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin dönüşümcü liderlik algıları ile örgütsel değişime hazır olma durumları arasındaki ilişkiyi incelemektir. İlişkisel tarama modelinde tasarlanmış olan bu araştırmanın evrenini İstanbul ili Küçükçekmece ilçesindeki resmi Anadolu liselerinde görev yapan 708 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, küme örnekleme yöntemiyle seçilen 212 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan Dönüşümcü Liderlik Ölçeği, Mutlucan (2017) tarafından geliştirilmiştir. Bu ölçek 25 madde ve 6 alt boyuttan oluşmaktadır. Araştırmada kullanılan Örgütsel Değişime Hazır Olma Ölçeği, Holt ve diğ. (2007) tarafından geliştirilmiştir. Çalışkan (2019) tarafından Türkçe’ye uyarlanmış olan bu ölçek, 25 madde ve 4 alt boyuttan oluşmaktadır.
Bu araştırmada öğretmenlerin dönüşümcü liderlik algıları ile örgütsel değişime hazır olma durumları arasında istatistiksel olarak pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma ile elde edilen bulgular demografik değişkenler açısından önceki araştırmalarla karşılaştırıldığında hem ölçekler genelinde hem ölçeklerin alt boyutlarında genellikle tutarlı sonuçlar elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin dönüşümcü liderlik algıları, grup hedeflerinin kabulünü teşvik etmek ve entelektüel uyarım alt boyutları haricinde ölçek genelinde yüksektir. Bu duruma çözüm olarak, okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışlarının düşük olduğu alt boyutlarda bilgi ve yeteneklerini arttıracak eğitim faaliyetleri planlanabileceği düşünülmektedir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin örgütsel değişime hazır olmaya yönelik algıları, yönetim desteği alt boyutu haricinde ölçek genelinde yükseğe yakındır. Bu duruma çözüm olarak, öğretmenlerin örgüt içi iletişim becerilerini arttıracak eğitim faaliyetleri planlanabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Dönüşümcü Liderlik, Değişim, Değişim Süreci, Örgütsel Değişim.

Etik Beyan

Bu araştırmanın planlanmasından yazımına kadar bütün aşamalarda etik dışı davranışımın olmadığını, ayrıca patent ve telif haklarını ihlal edici bir davranışımın olmadığını ve her türlü hukuki sorumluluğu aldığımı kabul ederim.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır.

Proje Numarası

123

Teşekkür

Bana en büyük desteği sağlayan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Elife Doğan Kılıç'a ve en büyük yol göstericim kıymetli hocam Doç. Dr. Hüseyin Serin'e teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Aksaraylı, M.F. (2015). Dönüştürücü liderlik ve değişimde dönüşümcü liderlik paradigması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(12), 108-124.
• Arslantaş, C.C. &Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 261- 286.
• Aslan, M. & Doğan, Ü. (2020). Bilim ve sanat merkezi öğretmenlerinin örgütsel değişim ve örgütsel muhalefet algı düzeylerinin incelenmesi. Special Issue of Educational Sciences, 6(6), 2422-8702. DOI: 10.7176/JSTR/6-06-09.
• Ballı, F.E. & Önen, Ö. (2020). Z kuşağı ortaokul öğrencilerinin okul müdürlerine dair algılarının incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 24(84), 529-550.
• Bursalıoğlu, Z. (2019). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (21. Baskı). Pegem Akademi. Cafoğlu, Z. (1999). Eğitimde yeni değerlere doğru. Bilig-9/Bahar, 147-157.
• Can, N. (2002). Değişim sürecinde eğitim yönetimi. Milli Eğitim Dergisi, (4), 155-157. Celep, C. (2004). Dönüşümcü liderlik. Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul Yöneticilerinin liderlik stillerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 73-112.
• Certo, S.C. (1997). Modern management. Prentice-Hall, https://www.goodreads.com/book /show/1286473. Modern_Management, Erişim tarihi: 10.05.2022
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd Edition). https://doi.org/10.4324/9780203771587, Erişim tarihi: 01.01.2023
• Conger, J.A. (1999). Charismatic and transformational leadership in organization: an insider’s perspective on these developing streams of research. The Leaderhip Quarterly, 10(2), 145-179. https://doi.org/10.1016/S1048-9843(99)00012-0, Erişim tarihi: 01.06.2022
• Çalışkan, Ö. (2019). Örgütsel değişime hazır olma ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2(4), 663-692.
• Çelik, C. &Sünbül, Ö. (2008). Liderlik algılamalarında eğitim ve cinsiyet faktörü: Mersin ilinde bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (11), 49-66.
• Çelik, V. (1999). Eğitimde dönüşümcü liderlik. https://dergipark.org.tr/en/download/article -file/108585. Erişim tarihi: 01.06.2022
• Çetiner, A. & Taş, A. (2011). Ortaöğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme durumlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 369-392.
• Demirtaş, H. (2012). İlköğretim okullarının değişime açıklığı. İlköğretim Online, 11, 18-34.
• Drucker, P.F. (2000). 21. yy için yönetim tartışmaları (2.Baskı) (İ. Bahçıvangil ve G. Gorbon, Çev.). Epsilon Yayınları.
• Dursun, E. (2007). Örgütsel değişim ve değişim karşısında bireysel direnç. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duvacı, T. (2017). Dönüşümcü liderlik ve örgüt ikliminin çalışanların yenilikçi davranışı üzerine etkileri: Bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dümen, G. (2008). Dönüşümcü liderlik davranışlarının personelin iş tatminine etkisi ve bir askeri birlikte uygulama çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eren, E. (2006). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Eroğlu, Ş.G. & Alga, E. (2017). Örgütsel muhalefetin örgütsel değişim üzerindeki etkisi hizmet sektörü örgütlerinde bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(3), 140-158.
• Eryılmaz, F. (2006). Endüstri meslek lisesi okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma düzeyleri (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fraenkel, J.R., Wallen, N.E. & Hyun, H.H. (2012). How to design and evaluate research in Education (8th Edition). McGraw-Hill.
• Grimolizzi-Jensen, C.J. (2018). Organizational change: Effect of motivational interviewing on readiness to change. Journal of Change Management, 18(1), 54–69. https://doi.org /10.1080/14697017.2017.1349162https://psycnet.apa.org/doi/10.1080/14697017.2017.1349162, Erişim tarihi: 12.12.2022
• Güçlü, N. & Şehitoğlu, E.T. (2006). Örgütsel değişim yönetimi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (13), 240-254.
• Güney, S. (2000). Yönetim ve organizasyon el kitabı. Nobel Yayın Dağıtım.
• Helvacı, M.A. & Kıcıroğlu, B. (2010). İlköğretim okullarının değişime hazırbulunuşluk düzeyleri (Uşak ili örneği). Akademik Bakış Dergisi, 21, 1-30.
• Inandı, Y. & Gılıç, F. (2016). Relationship of teachers' readiness for change with their participation in decision making and school culture. Educational Research and Reviews, 11(8), 823-833. DOI: 10.5897/ERR2016.2730
• Kabaş, S.S. (2015). Öğretmen algılarına göre ortaokul müdürlerinin dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik stilleri ile öğrencilerin teog sınavı başarısı arasındaki ilişki Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Kaptan, S. (1988). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Bilim Kitap Kırtasiye.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (26. Baskı.). Nobel Yayınları,
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(4), 443-465.
• Karsantık, I. (2021). Teachers' perceptions of readiness for change and innovation management in their schools. International Online Journal of Education and Teaching, 8(1), 261-287.
• Kesik, F. & Bayram, A. (2015). Eğitim sisteminin eleştirel pedagoji perspektifinden bir değerlendirmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 900-921.
• Koç, Z. (2014). Örgütsel değişim, değişim yönetimi ve örgütsel davranışlar üzerine örnek bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koh, W.S., Streers, R.M. & Terborg, J.R. (1995). The effects of transformational leadership on teacher attitudes and student performance in Singapore. Journal of Organizational Behavior, 16, 319-333. https://doi.org/10.1002/job.4030160404, Erişim tarihi:18.12. 2022
• Kurşunoğlu, A. & Tanrıöğen A. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel değişime ilişkin tutumları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 21-33.
• Mutlucan, N.Ç. (2017). Türk örgüt çevresi için bir dönüşümcü liderlik ölçeği geliştirme çalışması. Beykoz Akademi Dergisi, 5(2), 94-122.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi (5. Baskı). Eskişehir Kaan Kitabevi.
• Robbins, S.P. (1996). Organizational behavior. Prentice Hall.Inc. (PDF) Organizational behavior stephen robbins Carl Rosén- Academia.edu, Erişim tarihi: 10.07.2022
• Sabuncuoğlu, Z. & Tüz, M. (1995). Örgütsel psikoloji. Aktüel Basım.
• Sarıboğa, V., Kılıç, E. & Serin, H. (2019). Sınıf öğretmenlerinin birey-örgüt uyumu üzerine bir araştırma. Opus Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 94-115. DOI: 10.26466/Opus.567443
• Saylı, H. & Tüfekçi, A. (2008). Başarılı bir örgütsel değişim gerçekleştirilmesinde dönüştürücü liderliğin rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (30), 193-210.
• Stewart, J. (2006). Transformational leadership: An evolving concept examined through the works of Burns, Bass, Avolio and Leithwood. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 55, 1-29.https://doi.org/10.1111/j.1541-1338.2006.00192 .x, Erişim tarihi: 12.12.2022
• Şahan, G. (2016). Okul yönetimi, E. Doğan Kılıç (Ed.), Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi 2. baskı içinde (s.75-85). Eğiten Kitap.
• Şahin, İ., Kesik, F. ve Beycioğlu, K. (2017). Okul yöneticilerinin atanmasında kaotik dönem ve etkileri. İlköğretim Online, 16(3), 1007-1021.DOI: 10.17051/ilkonline.2017. 330238
• Şahin, M. (2018). Öğretmenlerin eğitim örgütlerinde yaşanan değişim sürecine ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(3), 875-896.
• Temel, E. (2016). Dönüşümcü liderlik ve psikolojik güçlendirme arasındaki ilişkide örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü: Nazilli’deki kamu kurumlarında bir uygulama Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tunçbilek, B. (2013). Dönüştürücü ve etkileşimci liderlik niteliklerinin özendirme üzerindeki rolü [Yayımlanmamış doktora tezi]. Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tütüncü, Ö. & Akgündüz, Y. (2012). Seyahat acentelerinde örgüt kültürü ve liderlik arasındaki ilişki: Kuşadası bölgesinde bir araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 23(1), 59-72.
• Wang, G., Courtright, S.H., Oh, I. & Colbert, E.A. (2001). Transformational leadership and performance across criteria and levels: A meta-analytic review of 25 years of research. Group & Organization Management, 36(2), 223-270.DOI:10.1177/ 1059601111401017
• Yavuz, E. (2009). İşgörenlerin dönüşümcü liderlik ve örgütsel bağlılık ile ilgili tutumlarına yönelik bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 51-69.
• Yeşil, A. (2018). Örgütlerde değişimin önemi ve değişim yönetimi üzerine kavramsal bir değerlendirme. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(5), 307-323.
• Yıldırım, H.H. & Yıldırım, S. (2011). Hipotez testi, güven aralığı, etki büyüklüğü ve merkezi olmayan olasılık dağılımları üzerine. İlköğretim Online, 10(3), 1112-1123. https://dergipark.org.tr/en/pub/ilkonline/issue/8591/106798, Erişim tarihi: 04.01.2022
• Yıldızbaş, Y.V., Özkul, R., Doğan, Ü. & Abdurrezak, S. (2021). Investigation of teachers' readiness for organizational change and perception of organizational dissent in the distance education process. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 22(2), 1641-1668. DOI: 10.17679/inuefd.963222