Suriyeli Özel Gereksinimli Göçmen Öğrencilerin Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama Sürecinin Sınıf Öğretmeni ve Rehberlik ve Araştırma Merkezi Personeli Görüşleri Doğrultusunda İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 194 - 237

Abdulkadir Kocaoğlu , Nevin Güner

https://doi.org/10.22596/hej.1488335

Öz

Türkiye, küresel düzeyde en büyük Suriyeli göçmen nüfusuna ev sahipliği yapmasına karşın, alanyazında Suriyeli göçmen özel gereksinimli öğrenciler (SGÖGÖ) ve bu öğrencilerin eğitimlerini konu alan sınırlı sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Suriyeli göçmenlerin yaşamlarını sürdürmeleri için kurulan Geçici Barınma Merkezindeki bir okulun özel eğitim sınıflarında öğrenim gören SGÖGÖ’lerin eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecine ilişkin Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM) personelinin görüşlerini incelemektir. RAM personelinin SGÖGÖ’lerin eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecini nasıl yürüttüğünü, bu süreçte karşılaştıkları sorunları ve personelin talep ve önerilerini ortaya çıkarmayı hedefleyen bu çalışma, nitel araştırma yöntemi desenlerinden durum çalışması olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak yüz yüze görüşmelerle toplanıp, betimsel olarak analiz edilmiştir. Verilerin analizi sonucunda sekiz temaya ulaşılmıştır. Çalışmanın sonuçları, RAM personelinin SGÖGÖ'lerin eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde dil ve kültür farklılığından, uygun olmayan değerlendirme araçlarından ve bilgi ve deneyim yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar yaşadığını göstermektedir. Ayrıca bu sorunların SGÖGÖ'leri uygun eğitim ortamına yönlendirmeyi zorlaştırdığı anlaşılmaktadır. Ulaşılan temalar alanyazınla karşılaştırılarak tartışılıp çeşitli öneriler sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suriyeli göçmen özel gereksinimli öğrenci, dil ve kültür farklılığı, rehberlik ve araştırma merkezi, eğitsel değerlendirme ve tanılama, geçici barınma merkezi

Kaynakça

• Acar, S., P. I. Ozden., & S. B. Martin. (2019). Data needs for children with special needs in refugee populations. Social Work Faculty Publications and Presentations 289. https://pdxscholar.library.pdx.edu/socwork_fac/289.
• Akar, H. (2019). Durum çalışması. A. Ersoy & A. Saban (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde, (ss. 139-177). Anı Yayıncılık.
• Avcıoğlu, H. (2012). Rehberlik ve Araştırma Merkez (RAM) müdürlerinin tanılama, yerleştirme-izleme, Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (bep) geliştirme ve kaynaştırma uygulamasında karşılaşılan sorunlara ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2009- 2031.
• Avcıoğlu, H. (2013). Özel gereksinimi olan bireylerin değerlendirilmesi. (2. baskı). Vize Basın Yayın.
• Aydeniz, S., & Sarıkaya, B. (2021). Göçmen çocukların eğitiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 385-404. https://doi.org/10.37669/milliegitim.959700
• Banerjee, R., & Guiberson, M. (2012). Evaluating young children from culturally and linguistically diverse backgrounds for special education services. Young Exceptional Children, 15(1), 33-45. https://doi.org/10.1177/1096250611435368
• Bayraklı, H. (2023). A systematic review on Syrian refugee children with disabilities in Türkiye. European Journal of Special Needs Education, 39(4), 597–611. https://doi.org/10.1080/08856257.2023.2263716
• Bergut, M., & Atmaca, T. (2024). Göçmen öğrencilerin yoğun olduğu okullarda okul ve sinif yönetiminde karşilaşilan durumlar. Trakya Eğitim Dergisi, 14(1), 121-147. https://doi.org/10.24315/tred.1332347
• Biral, B. (2019) Rehberlik ve araştırma merkezlerinde eğitsel tanılama üzerine sosyolojik bir değerlendirme. (Yayın No. 606418) [Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi]. YÖK.
• Bozkurt, F. (2009). Zihinsel yetersiz tanısı alan çocukların tanılama süreçlerinin betimlenmesi. (Yayın No. 235249) [Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2018). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. SAGE.
• Cummings, K. P., & Hardin, B. J. (2017). Navigating disability and related services: Stories of immigrant families. Early Child Development and Care, 187(1), 115-127. https://doi.org/10.1080/03004430.2016.1152962
• Cülha, A., & Demirtaş, H. (2020). Dezavantajlı bir grup olarak geçici koruma statüsündeki öğrencilerin eğitim öğretim hizmetlerinden yararlanma durumları. Harran Maarif Dergisi, 5(2), 46-75. https://doi.org/10.22596/2020.0502.46.75
• Çakmak, Z. (2017). Rehberlik ve Araştırma Merkezi personelinin öğrenme güçlüğü olan bireylerin değerlendirilme süreçlerine ilişkin görüşleri. (Yayın No. 463469) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK.
• Çetin, A., & Koç, S. (2021). Özel gereksinimli göçmen öğrencileri tanılama, yerleştirme ve izleme sürecinde yaşanan sorunlar. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(2), 516-536. http://doi.org/10.33400/kuje.958056
• Çıkılı, Y., Şentürk Barışık, C., Boyraz, D., & Özdemir, Ş.A. (2022). Özel gereksinimli bireylerin tanılama süreci ve yerleştirilmeleri öncesinde alınabilecek tedbirlere yönelik öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies -Education, 17(4), 583-604. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.62596
• Çuhadar, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin eğitsel değerlendirme sürecine ilişkin görüşleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 526-549. https://doi.org/10.24315/trkefd.307946
• Denzin, N. K. (1978). The research act: A theoretical introduction to sociological methods (2nd ed.). New York, NY: McGraw Hill.
• Dinçer, O. B., Federici, V., Ferris, E., Karaca, S., Kirişçi, K., & Özmenek-Çarmıklı, E. (2013). Turkey and Syrian refugees: The limits of hospitality. https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/06/usakbrookings-report-final-version14november13.pdf adresinden 20.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Doğan, Z., & Türkkal, A. (2019). Matematik becerilerinde yetersizlik görülen ilkokul öğrencilerinin rehberlik ve araştırma merkezindeki eğitsel tanılama süreçlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 14(3), 1391-1410. http://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22593
• Erdoğan, M. M., (2022). Suriyeliler barometresi. Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Göç İdaresi Başkanlığı [GİB]. (2024a). Geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin geçici barınma merkezlerine göre dağılımı. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 adresinden 22.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Göç İdaresi Başkanlığı [GİB]. (2024b). Yıllara göre geçici koruma kapsamındaki Suriyeliler. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 adresinden 22.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Göç İdaresi Başkanlığı [GİB]. (2024c). Geçici koruma altındaki Suriyelilerin yaş ve cinsiyete göre dağılımı. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 adresinden 22.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Güler, A., Halıcıoğlu B., & Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştirma. Seçkin Yayıncılık.
• Hurley, J. J., Warren, R. A., Habalow, R. D., Weber, L. E., & Tousignant, S. R. (2014). Early childhood special education in a refugee resettlement community: Challenges and innovative practices. Early Child Development and Care, 184(1), 50-62. https://doi.org/10.1080/03004430.2013.769214
• International Organization for Migration [IOM]. (2019). Glossary on migration. https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml_34_glossary.pdf adresinden 15.01.2024 tarihinde erişilmiştir.
• International Organization for Migration [IOM]. (2022). World migration report 2022: Chapter 2- Migration and migrants: A global overview. https://publications.iom.int/books/world-migration-report-2022-chapter-2 adresinden 17. 01. 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Işıkdoğan-Uğurlu, N., & Kayhan, N. (2018). Sınıf öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilerin eğitsel değerlendirme süreçlerine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (29), 626-669. https://doi.org/10.14520/adyusbd.398385
• İçişleri Bakanlığı. (2014). Geçici koruma yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.20146883.pdf adresinden 17. 01. 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Jørgensen, C. R., Dobson, G., & Perry, T. (2021). Migrant children with special educational needs in European schools – a review of current issues and approaches. European Journal of Special Needs Education, 36(3), 438–453. https://doi.org/10.1080/08856257.2020.1762988
• Kargın, T. (2007). Eğitsel değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama süreci. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 8(1), 1-13. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000103
• Kaya, A., & Yıldız, G. (2023). Twice a minority: Education and life experiences of war victim refugee youth with developmental disabilities and those of their parents in Türkiye. Participatory Educational Researcher, 10(1), 330-343. https://doi.org/10.17275/per.23.18.10.1
• Kocaoğlu, A. & Güner-Yıldız, N. (2022). Suriyeli göçmen özel gereksinimli öğrencilerin barınma merkezi okullarında eğitimi: Özel eğitim öğretmenlerinin görüşleri. Bu sözlü bildiri IXth International Eurasian Educational Research Congress’te sunulmuştur. İzmir. Erişim Adresi: https://www.ejercongress.org/wp-content/uploads/2022/11/BILDIRI-OZETLERI-08.11.2022-1.pdf
• Kocaoğlu, A., & Güner, N. (2023). Suriyeli göçmen çocukların Türk eğitim sistemi içindeki durumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 415-433. https://doi.org/10.17860/mersinefd.1339419
• Maraklı, Ö. (2016). Rehberlik ve araştırma merkezinde çalışan özel eğitim öğretmenlerinin eğitsel değerlendirme ve yerleştirmeye bağlı olarak kullanılan modül programlarının uygulanması hakkındaki görüşlerin incelenmesi. (Yayın No.450106). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK.
• Melekoğlu, M., Kırıcı, E., Kartal, H., & Tekin, H. A. (2018). Özel gereksinimli çocuğu olan ailelerin yaşadıkları deneyimlere göre geçmişten günümüze çocuğu değerlendirme süreci. 28. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı, 65-76. https://uoek2018.ogu.edu.tr/Storage/uoek2018/Uploads/65-76.pdf
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2017). Geçici koruma statüsündeki bireylere yönelik rehberlik hizmetleri kılavuz kitabı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/05142850_rehberlik_hizmetler_kilavuzu.pdf adresinden 04. 01. 2024 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. [MEB]. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm adresinden 02.01.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. [MEB]. (2020). Rehberlik ve Araştırma Merkezi yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_08/31230315_RAM_YONERGESY.pdf adresinden 12.11.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Mohamad, D., Kjørholt, A. T., Pesonen, H. V., & Tateo, L. (2024). Inclusion of Syrian students in need of special support in Norwegian schools - a qualitative study with students and parents. European Journal of Special Needs Education, 1–16. https://doi.org/10.1080/08856257.2024.2354606
• Oliver, C., & Singal N. (2017). Migration, disability and education: Reflections from a special school in the east of England. British Journal of Sociology of Education, 38(8), 1217-1229, https://doi.org/10.1080/01425692.2016.1273757
• Overton, T. (2014). Assessing learners with special needs an applied approach. (7nd ed.). Pearson Education Limited.
• Özak, H., Vural., M. & Avcıoğlu, H., (2008). Rehberlik araştırma merkezi müdürlerinin gönderme tanılama yerleştirme izleme ve değerlendirmeye ilişkin görüş ve önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 189-205
• Paniagua, A. (2017). The intersection of cultural diversity and special education in Catalonia: The subtle production of exclusion through classroom routines. Anthropology & Education Quarterly 48(2) 141–158. https://doi.org/10.1111/aeq.12190
• Pavri, S. (2001). Developmental delay or cultural difference?: Developing effective child find practices for young children from culturally and linguistically diverse families. Young Exceptional Children, 4(4), 2-9. https://doi.org/10.1177/109625060100400401
• Selimoğlu, Ö. G., Özdemir, S., Töret, G., & Özkubat, U. (2013). Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin otizm tanılama sürecinde ve tanı sonrasında yaşadıkları deneyimlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood Special Education, 5(2), 129-161.
• Sinkkonen, H.-M., & M. Kyttälä. (2014). Experiences of Finnish teachers working with immigrant students. European Journal of Special Needs Education 29(2), 167–183. https://doi.org/10.1080/08856257.2014.891719
• Şimşir, Z., & Dilmaç, B. (2018). Yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim gördüğü okullarda öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri. İlköğretim Online, 17(2), 1116- 1134
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Raporu. (2022). Kahramanmaraş Geçici Barınma Merkezi ziyaret raporu. https://www.tihek.gov.tr/public/images/kararlar/2FEF0E.pdf adresinden 12.10.2023 tarihinde erişilmiştir.
• United Nations High Commissioner for Refugees [Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği]. (2016). Global trends forced dısplacement ın 2016. https://www.unhcr.org/statistics/unhcrstats/5943e8a34/global-trends-forced-displacement-2016.html. adresinden 22.10.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Ünay, E., Erdem, R., & Günal, Y. (2021). Geçici koruma statüsündeki özel gereksinimli öğrencilerin eğitsel tanılama süreci. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 661-982. https://doi.org/10.37669/milliegitim.959925
• Yanık, Ş. (2016). İşitme yetersizliği olan ilkokul öğrencilerinin kaynaştırma ortamlarına yönlendirme ve yerleştirme süreçlerinin incelenmesi. (Yayın No.438249) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK.
• Yenioğlu, S., Sayar, K., Köse, H., & Güner Yıldız, N. (2019). Türkiye’de özel eğitim alanında değerlendirme süreci. Kastamonu Education Journal, 27(6), 2729-2746. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3100
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, Y. (2016). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde tanı, değerlendirme ve izleme süreçlerinin incelenmesi: işitme kayıplı çocuklar örneği. (Yayın No. 449981) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK.
• Yin, R. K. (2009). Case study research: Design and methods. SAGE.
• Yurtsever, Ş. (2013). Eğitsel tanılama ve değerlendirme sürecinde görev alan rehberlik ve araştırma merkezi personelinin karşılaştığı sorunların belirlenmesi. (Yayın No. 372264) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK.