Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Bakım Gücü ve Spiritüel Bakım Gereksinimlerinin Değerlendirilmesi/ Evaluation of Self-Care Ability and Spiritual Care Needs in Hemodialysis Patients

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 2, 53 - 62, 31.05.2024

Emine Has , Ayşe Nefise Bahçecik

https://doi.org/10.47565/ndthdt.2024.82

Öz

Amaç: Araştırma hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve spiritüel bakım gereksinimlerinin değerlendirmesi amacıyla yapıldı.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel nitelikteki bu araştırma, İstanbul İlinde bulunan dört diyaliz merkezinde 400 hasta ile gerçekleştirildi. Verilerin toplanmasında Hasta Tanıtıcı Bilgi Formu, Öz Bakım Gücü Ölçeği ve Spiritüel Bakım Gereksinimleri Ölçeği kullanıldı. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, Pearson ve Spearmen Korelasyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 57,10±12,95 olup, %41,3’ünün kadın, %47,7’si ilköğretim mezunudur. Hastaların Öz Bakım Gücü Ölçeği toplam, İlaç Kullanımı, Diyet, Kendi Kendine İzlem, Hijyenik Bakım, Ruhsal Durum alt boyut puan ortalamaları sırayla, 28,54±6,44, 8,21±2,41, 6,52±1,68, 3,87±1,86, 6,63±1,56, 3,32±1,74 olarak, Spiritüel Bakım Gereksinimleri Ölçeği toplam, Anlam ve Umut, Önemseme ve Saygı alt boyut puan ortalamaları sırayla 68,16±16,88, 39,26±11,02, 28,90±6,96 olarak bulundu. Önemseme ve Saygı alt boyutundan aldıkları puanlar ile Öz Bakım Gücü Ölçeği (r=0,126), Diyet (r=0,146) ve Kendi Kendine İzlem (r=0,132) aldıkları puanlar arasında pozitif yönlü istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur
Sonuç: Hastaların öz-bakım gücü ve spiritüel bakım gereksinimleri orta düzeyde olduğu saptandı. Hastaların önemsenme ve saygı düzeyleri artıkça öz bakım güçleri de artmaktadır. Hastaların öz-bakım gücünün iyileştirilmesini içeren uygulamaların geliştirilmesi ve spiritüel bakım gereksinimlerinin belirlenmesi ve karşılanması konusunda destek ve eğitim programlarının yapılması gerektiği önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Hemodiyaliz, Hemşirelik, Öz Bakım Gücü, Spiritüel Bakım

Etik Beyan

Bu çalışma için etik komite onayı, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Etik Kurul Başkanlığı'ndan alınmıştır (Tarih ve no: 26.02.2021 tarih ve 2021/02 sayı). Çalışmaya katılanlardan bilgilendirilmiş onam alınmıştır.

Evaluation of Self-Care Ability and Spiritual Care Needs in Hemodialysis Patients

Öz

Aim: The study was conducted to evaluate the self care ability and spiritual care needs in hemodialysis patients.
Materials and Method: This descriptive study was conducted with 400 patients hemodialysis in four dialysis centres in Istanbul. Data were collected using a Patient Information Form, the Self-Care Ability Scale (SCAS), and the Spiritual Care Needs Scale. Descriptive statistics and Spearman Correlation Analysis were used for evaluation.
Results: Mean patient age was 57.10 ± 12.95 years, with 41.3% female and 47.7% having primary school education. Mean scores on the SCAS and its subscales (Use of Medicine, Diet, Self-Monitoring, Hygienic Care, Mental Status) were 28.54 ± 6.44, 8.21 ± 2.41, 6.52 ± 1.68, 3.87 ± 1.86, 6.63 ± 1.56, and 3.32 ± 1.74, respectively. Mean scores on the Spiritual Care Needs Scale total and its subscales (Meaning and Hope, Care and Respect) were 68.16 ± 16.88, 39.26 ± 11.02, and 28.90 ± 6.96, respectively. A positive, statistically significant relationship was found between the scores on the Caring and Respect subscale and the scores on the SCAS subscales Self-Care Power (r=0.126), Diet (r=0.146), and Self-Monitoring (r=0.132).
Conclusion: Patients exhibited moderate self-care ability and spiritual care needs. Higher scores on the Care and Respect subscale correlated with better self-care in specific areas. Interventions to enhance SCAS scores and programs to identify and address spiritual care needs are recommended.

Anahtar Kelimeler

Hemodialysis, Nursing, Self Care Ability, Spiritual Care

Kaynakça

• 1. Topbaş E. Kronik böbrek hastalığının önemi, evreleri ve evrelere özgü bakımı. Nefroloji Hemşireliği Dergisi [Internet]. 2015[cited 2024 Apr 26];10(1):53-9. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/292265
• 2. Ateş K, Seyahi N, Koçyiğit İ. Türkiye'de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon- Registry 2022 [Internet]. 2023 [cited 2020 Apr 20]; Available from: https://nefroloji.org.tr/uploads/pdf/REGISTRY2022_web.pdf
• 3. Gökalp K, Arpacı R. Diyaliz hastalarının psikolojik durumlarının değerlendirilmesi. TFSD [Internet]. 2021[cited 2021 Sep 10];2(1):22-30. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tfsd
• 4. Gül A, Üstündağ H, Zengin N. Böbrek nakli yapılan hastalarda öz-bakım gücünün değerlendirilmesi. Genel Tıp Derg [Internet]. 2010[cited 2021 Sem 10];20(1):7-11. Available from: https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/132105/
• 5. Tüzün Özdemir S, Akyol A. Hemodiyaliz hastalarına arteriyovenöz fistüle ilişkin verilen eğitim özbakım davranışlarını etkiler mi?. Nefroloji Hemşireliği Dergisi [Internet]. 2019[cited 2021 Sem 10];14(2):45-56. Available from: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/727833
• 6. Erişen M, Karaca Sivrikaya S. Manevi bakım ve hemşirelik. GÜSBD [Internet]. 2017[cited 2021 Sem 10];6(3):184-90. Available from: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/386011 7. Musa AS, Pevalin DJ, Al Khalaileh MA. Spiritual well-being, depression, and stress among hemodialysis patients in Jordan. J Holist Nurs. 2018;36(4):354-65. https://doi.org/10.1177/0898010117736686
• 8. Muz G, Eğlence R. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve öz bakım yeterliliğin değerlendirilmesi. Balikesir Saglik Bil Derg [Internet]. 2013[cited 2021 Sem 10];2(1):15-21. Available from: https://dergipark.org.tr/en/download/articlefile/520749
• 9. Ayık ÜC, Yılmaz Karabulutlu E. Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların hastalığı kabullenmesi ve dini baş etme tarzlarının incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi [Internet]. 2020[cited 2021 Sem 10];15(2):57-67. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2020.17
• 10. Ok E, Işıl Ö. Kronik böbrek hastalarının ruhsal durumlarının değerlendirilmesi. J Psy Nurs. 2019;10(3):181-9. DOI: 10.14744/phd.2019.35119
• 11. Aylaz R, Erci B. Sürekli ayaktan periton diyalizi hastalarına evde verilen bakımın ve izlemin hastaların öz-bakım gücüne etkisi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi [Internet]. 2009[cited 2021 Sem 10];12(1):81-90. Available from: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/29451
• 12. Esendir İN, Kaplan H. Sağlık çalışanlarının maneviyat ve manevi destek algısı: İstanbul örneği. Ekev Akademi [Internet]. 2018[cited 2021 Sem 10];22(73):317-32. Available from: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2554349
• 13. Köktürk Dalcalı B. Palyatif bakım hemşirelerinde manevi bakım ve hemşirelik. SAUHSD [Internet]. 2019[cited 2021 Sep 10];2(2):29-37. Available from: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/859375 14. Ören B. Hemodiyaliz ve periton diyalizi olan hastaların yaşam kalitesi ve öz-bakım gücünü etkileyen faktörlerin incenlenmesi [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü;2010.
• 15. Ören B, Enç N. Quality life in chronic hemodialysis and peritoneal dialysis patients in turkey and related factors. Int J Nurs Pract. 2013;19(6):547-56. doi: 10.1111/ijn.12098. 16. Yılmaz M. Holistik bakımın bir boyutu: spiritüalite, doğası ve hemşirelikle ilişkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi [Internet]. 2011[cited 2021 Sep 10];14(2):61-70. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/29499
• 17. Wu LF, Koo M, Liao YC, Chen YM, Yeh DC. Development and validation of the spiritual care needs inventory for acute care hospital patients in Taiwan. Clin Nurs Res. 2016;25(6):590-606. doi: 10.1177/1054773815579609. 18. İsmailoğlu EG, Özdemir H, Erol A, Zaybak A. Spiritüel Bakım Gereksinimleri Ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliği. DEUHEFED [Internet]. 2017[cited 2021 Sem 10];12(4):255-63. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/831195
• 19. Kurbun H, Metin Ayten İ. Hemodiyaliz hastalarında öz-bakım gücü ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Turk Neph Dial Transpl [Internet]. 2018[cited 2021 Sem 10];27(3):277-287. doi: 10.5262/tndt.2018.3229
• 20. Akbıyık A, Koçak G, Oksel E. Kronik kalp yetmezliği olan hastalarda öz-bakım davranışlarının incelenmesi. İKÇÜSBFD [Internet]. 2016[cited 2021 Sem 10];1(2):1-8. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/240067 21. Akin S, Mendi B, Ozturk B, Cinper C, Durna Z. Assessment of relationship between self-care and fatigue and loneliness in haemodialysis patients. J Clin Nurs. 2014;23(5-6):856-64. doi: 10.1111/jocn.12248 22. Akansoy NY. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti devlet hastanelerinde hemodiyaliz tedavisi alan hastaların öz-bakım gücünün değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Araştırma Enstitüsü;2018.
• 23. Kirik B. Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücü değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü;2017.
• 24. Alemdar H, Pakyüz SÇ. Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücünün yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi [Internet]. 2015[cited 2021 Sem 10];10(2): 19-30. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/292254 25. Wu LF, Koo M, Liao YC, Chen YM, Yeh DC. Development and validation of the spiritual care needs inventory for acute care hospital patients in Taiwan. Clin Nurs Res. 2016;25(6):590-606. doi: 10.1177/1054773815579609. 26. Ayık C, Özden D, Kahraman A. Spiritual care needs and associated factors among patients with ostomy: A cross-sectional study. J Clin Nurs. 2021;30(11-12):1665-74. doi: 10.1111/jocn.15721.
• 27. Okgün Alcan A, Yıldız K, Korkmaz M. Determination of preoperative spiritual care needs of orthopedic surgery patients. EGEHFD. 2022;38(3):193–201. https://doi.org/10.53490/egehemsire.1101720.
• 28. Özveren H, Karabey T, Gülnar E. Spiritual care needs of patients with urinary incontinence and in Turkey. J Relig Health. 2022;61(6):4433–49. doi: 10.1007/s10943-022-01613-6.
• 29. Üstündağ S, Çekiç Y, Kurtoğlu Y, Ünver G. A comparative analysis of spiritual care needs among cancer patients receiving home care and their caregivers in Turkey. J Relig Health. 2024;63(2):1490–503. doi: 10.1007/s10943-023-01988-0
• 30. Haris F, Irawati K, Resti YS. Video education about spiritual needs for attached medical devices patients. European Journal of Molecular & Clinical Medicine [Internet]. 2020[cited 2021 Sem 10];7(06):1741-47. Available from: https://jusst.org/videoeducation-about-spiritual-needs-for-attached-medical-devices-patients/ 31. Rababa M, Al-Sabbah S. The use of Islamic spiritual care practices among critically ıll adult patients: A systematic review. Heliyon. 2023;9(3):E13862. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e13862.
• 32. Riklikienė O, Kaselienė S, Spirgienė L, Karosas L, Fisher JW. Spiritual well-being of cancer patients: What health-related factors matter? J Relig Health. 2020;59(6):2882–98. https://doi.org/10.1007/s10943-020-01053-0.