Dropout in Qur'an Course In Hafiz Education

Yıl 2023, , 359 - 392, 30.06.2023

Abdulkadir Şekerci , Ahmet Çakmak

https://doi.org/10.14395/hid.1230810

Cited By: 4

Öz

The Memorization of the Qur'an (Hafızlık) began with the encouragement of the Prophet to his companions and today it is a part of religious education by institutionalizing and continuing its existence. In our world, the education of the Qur’an memorization continues in boarding schools and day courses affiliated to the Presidency of Religious Affairs and has an important place in the society.
In the present day, hundreds of students in Qur’an Courses graduate by completing the memorization. This education is carried out within the framework of the programs determined by the Presidency of Religious Affairs. In this process, there are some problems such as the lack of implementation of educational programs, the physical deficiencies of the Qur'an courses, the inadequacy of the instructors, the excessive expectations of the students from the course and the instructors, the inability of the prepared programs to meet the local needs. On the other hand, academic studies conducted in line with the opinions of students and instructors on the subject include suggestions aimed at detecting problems and increasing the quality of the education of the memorization. However, no study has been done from the perspective of the students who dropped out of the course, and therefore, there was a need for research in this area.
In the study, the reasons affecting the process of the course dropouts are examined from the perspective of the individuals who started education in the Qur'an courses that provide hafız education but left it without completing the memorization of Qur’an, and the instructors who gave education in these courses.
The concept of “course dropouts” has not been used in the literature until now, and this concept has been tried to be produced by being inspired by the concept of school dropout. In this context, it is thought that the concept of dropout in Qur'an course can be defined as the students’ dropout of the courses who started to the Qur'an courses to become hafız and start the education then leave the course for various reasons.
This study, which is prepared with a qualitative method, aims to reveal the reasons for leaving the course. The study group of the research consists of individuals who left the boarding Qur'an course affiliated to the Presidency of Religious Affairs in Turkey and the instructors who teach in these courses. In the sample, face-to-face interviews were conducted with eighteen individuals who dropped out Qur'an course and six Qur'an course teachers. A semi-structured interview form was used in the interviews. Content analysis was used in the data analysis of the research. In the study, firstly, the audio recordings of the obtained data were listened to and transcribed without any changes. The themes and categories were determined by reading and reviewing the data obtained over and over again, taking into account the questions in the form. The created categories were reviewed and similar contents were gathered under the same heading.
The reasons for leaving the Qur'an course, which is the main problem of the study, are classified under the themes of instructor-based, student-based, course-based and family-based in line with the opinions of the participants.
Teacher changes, punishments given by the instructors, and lack of guidance can be listed as the problems arising from the teacher. There are also some situations originating from the students, and they are classified as failure, peer influence, adolescence and advanced age problems. Some problems arising from the courses result in dropouts as well. When we look at these, the students construe that the course life is routine and boring. The problems arising from the family are family pressure, deterioration of family integrity and marriage. When the interviews with individuals and teachers who left the Qur'an course are examined, it is seen that leaving the Qur'an course happens due to some problems, there are many reasons that led the student to this process, and suggestions are presented.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Hafiz, Qur, Dropout in Qur, Reasons of Dropout

Proje Numarası

yok

Hafızlık Eğitiminde Kur’an Kursu Terki

Öz

Hafızlık eğitimi Hz. Peygamber’in sahabeyi teşvikiyle başlamış, Selçuklular döneminde dâru’l-huffâzlarda, Osmanlı döneminde ise dâru’l-kurra adı verilen kurumlarda varlığını sürdürmüştür. Günümüzde ise Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı yatılı ve gündüzlü kurslarda devam eden hafızlık eğitimi, toplum nezdinde de önemli bir yere sahiptir.
Geçmişten günümüze Kur’an Kurslarında birçok öğrenci hafızlık eğitimini tamamlayarak mezun olmaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından belirli programlar çerçevesinde hafızlık eğitimi yürütülmektedir. Hafızlık eğitimi incelendiğinde Hafızlık Eğitim Programının uygulanmamasından kaynaklanan sorunların yanı sıra, Kur’an kurslarının fiziki donanımları, öğreticilerin yeterliliği, öğrencilerin kurstan ve öğreticilerden beklentileri, hazırlanan programların mahalli ihtiyaçlara cevap verip veremediği şeklinde bazı sorunlar karşımıza çıkmaktadır. Hafızlık eğitimi ile ilgili olarak öğrenci ve öğreticilerin görüşleri doğrultusundaki akademik çalışmalar ise daha çok sorunların tespiti ve hafızlık eğitiminin niteliğini artırmayı hedefleyen öneriler içermektedir. Ancak kursu terk eden öğrencilerin gözünden hiçbir çalışmaya ulaşılamaması alandaki boşluğa işaret etmektedir.
Çalışmada hafızlık eğitimi Kur’an kurslarında eğitim gören, ancak hafızlık eğitimini tamamlamadan kursu terk eden kursiyerlerin ve bu kurslardaki öğreticilerin gözünden Kur’an kursu terk sürecine etki eden sebepler incelenmiştir.
Kurs terki kavramı literatürde şimdiye kadar kullanılmamış, okul terki kavramından ilham alınarak bu kavram üretilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda kavram olarak Kur’an kursu terki, hafız olmak için Kur’an kurslarına kaydolan öğrencilerin, hafızlık eğitimine başladıktan sonra çeşitli sebeplerden dolayı kursu terk etmeleri olarak tanımlanabilir.
Nitel yöntemle hazırlanan bu çalışmada terk süreci, nedenleri ile ortaya konulmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı yatılı Kur’an kursunu terk eden bireyler ile bu kurslarda eğitim veren öğreticiler oluşturmaktadır. Örneklemde Kur’an kursunu terk eden 18 birey ve 6 Kur’an kursu öğreticisi ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerde yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın veri analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle görüşme ses kayıtları dinlenmiş, hiçbir değişiklik yapılmadan yazıya aktarılmıştır. Elde edilen veriler tekrar tekrar okunup gözden geçirilerek ve formdaki sorular da göz önüne alınarak temalar ve kategoriler belirlenmiştir. Oluşturulan kategoriler tekrar gözden geçirilerek benzer içerikler aynı başlık altında toplanmıştır.
Çalışmanın ana problemi olan Kur’an kursunu terk nedenleri, katılımcıların belirttiği görüşler doğrultusunda öğretici kaynaklı, öğrenci kaynaklı, kurs kaynaklı ve aile kaynaklı temalar altında tasnif edilmiştir. Hafızlık eğitimi alan öğrencilerin Kur’an kurslarını terk etme nedenleri arasında öğreticiden kaynaklanan sorunlar öğretici değişikliği, cezalar ve rehberlik eksikliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrenciden kaynaklı nedenler arasında başarısızlık, akran etkisi, ergenlik ve ileri yaş sorunu sayılabilir. Katılımcıların görüşleri doğrultusunda bir diğer terk nedeni olarak karşımıza kurstan kaynaklı sorunlar çıkmaktadır. Kurstan kaynaklı sorunlara bakıldığında öğrencilerin kurs hayatını rutin ve sıkıcı bulması bu temayı oluşturmaktadır. Kur’an kursunu terk nedenlerine bakıldığında aileden kaynaklanan bazı sorunlar olduğu da görülmektedir. Katılımcıların verdiği cevaplar doğrultusunda aileden kaynaklı sorunlar aile baskısı, aile bütünlüğünün bozulması ve evlilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Kur’an kursunu terk eden bireyler ve bu kurslarda görev yapan öğreticiler ile yapılan görüşmeler incelendiğinde, Kur’an kursu terkinin bir sorun olduğu, öğrenciyi terke götüren birçok sebep olduğu belirlenmiş ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Hafızlık, Kur’an Kursları, Kur’an Kursu Terki, Terk Nedenleri

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Algur Hüseyin. Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Motivasyon ve Psiko-Sosyal Durumları. İstanbul: Dem Yayınları, 2019.
• Ali, Erbaş. “Hafızlık Eğitimi Faaliyetleri”. Twitter. 04 Temmuz 2020. Erişim 05 Temmuz 2020
• Ay, Mehmet Emin. Problemleri ve Beklentileriyle Türkiye’de Kur’an Kursları. İstanbul: Düşünce Kitapevi, 2. Basım, 2005.
• Ay, Mustafa Fatih. “İlahiyat Fakültelerinde Okul Terki: İlahiyat Fakültesinden Kayıt Sildirenler Üzerine Fenomenolojik Bir Araştırma”. Eskiyeni 43 (20 Mart 2021), 269-288. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.846289
• Aydın, M.Şevki. Bir Din Eğitimi Kurumu Olarak Kur’an Kursu. Ankara: DİB yayınları, 2. Basım, 2010.
• Aydın, M.Şevki. “Kur’an Kursunda Hafızlık Eğitimi”. Diyanet Aylık Dergi 206 (2008), 22.
• Baltaci, Ali. “Yüksek Din Öğretiminde Okul Terki”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 19/2 (31 Aralık 2019), 593-616. https://doi.org/10.33420/marife.625466
• Başkurt, İrfan. Din Eğitimi Açısından Kur’an Öğretimi Ve Yaz Kur’an Kursları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Bayraktar, M. Faruk. “Hafızlık Eğitiminin Genel Yöntemleri Ve Kur’an Kursları, X. Kur’an Sempozyumu Kur’an Ve Eğitim İçinde”. Fecr Yayınları 2 (2008), 115-123.
• Buyrukçu, Ramazan. Kur’an Kurslarında Din Eğitimi. Isparta: Fakülte Kitapevi, 2001.
• Cebeci, Suat. “Kur’an Öğretimi Geleneği Olarak Hafızlık Eğitimi”. Diyanet İlmi Dergi 46/4 (2010).
• Cebeci, Suat - Ünsal, Bilal. “Hafızlık Eğitimi ve Sorunları”. Değerler Eğitimi Dergisi 4/11 (01 Haziran 2006), 27-52. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/312538
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2015.
• Çakmak Ahmet. Din Eğitiminde Hayatı Anlamlandırma. Ankara: Pegem Yayınları, 2020.
• Çaylı, Ahmet Fatih. Kur’an Kursu Öğreticilerine Göre Hafızlık Eğitimi ve Problemleri. Isparta, 2005.
• Hafızlık Eğitim Programı. 2010.
• John W. Creswell. Araştırma Deseni. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları, 3.Baskı., 2017.
• Karacabey, Fatih. Ortaöğrenimde Okul Terkinin Bireysel ve Kurumsal Nedenleri. Eskişehir, 2016.
• Kurt, Yaşar. “Kur’an’ın Korunmasında Hafızlık Müessesesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/22 (2012), 23.
• Lamb, S., Markussen, E., Teese, R., Sandberg, N. ve Polesel, J. School dropout and completion: International comparative study in theory and policy. New York, 2011.
• Osmanoğlu, Cemil - Özbek, Ömer. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. Kayseri: Kimlik Yayınları, 1.Baskı., 2019.
• Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• Ünsal, Bilal. Günümüz Kur’an Kurslarında Hafızlık Eğitimi ve Problemleri. Sakarya, 2006.
• Vahapoğlu, Vahap. Türk Miili Eğitim Sisteminde Meydana Gelen Değişikliklerin Hafızlık Eğitimine Etkisi. Rize, 2016.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 11.Baskı., 2018.
• Yıldız, Fikret. Hafızlık Eğitiminde Ergenlik Dönemine Bağlı Yaşanan Problemler. Isparta, 2019.
• Yorgun, Abdulvahap. Lise Öğrencilerinde Okul Terki Riskinin İncelenmesi. Hacettepe, 2014.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönergesi, (ts.).
• Diyanet İşleri Başkanlığı Prsonel Yeterlilikleri, (ts.).
• Vaizlik, Kur’an Kursu Öğreticiliği, İmam-Hatiplik ve Müezzin Kayyımlık Kadrolarına Atama ve Bu Kadroların Kariyer Basamaklarında Yükselme Yönetmeliği, (ts.).