Dünyada Yükseköğretimin Finansmanına İlişkin Eğilimler ve Türkiye için Öneriler

Yıl 2015, Sayı: 1, 14 - 26, 01.04.2015

Türker Kurt Sedat Gümüş

Öz

Dünyada ve Türkiye’de yükseköğretimin kitleselleşmesi, kalite artırma çabaları ve yükseköğretimde ulusal olduğu kadar uluslararası düzeyde artan rekabet gibi çeşitli eğilimler yükseköğretim kurumlarını sürekli olarak yeniliğe ve kapasite artışına zorlamaktadır. Bu gelişmelerin sonucu olarak üniversiteler, finansal kaynak ihtiyaçlarının önemli düzeyde arttığı bir sürece girmiştir. Dünya ülkelerinin büyük çoğunluğunda, yükseköğretim harcamalarının tamamı olmasa bile önemli bir kısmının geleneksel olarak kamu gelirleri ile karşılandığı göz önüne alındığında bu kritik bir süreçtir. Çünkü, kamudan üniversitelere aktarılan kaynaklar üniversitelerin ihtiyacını karşılamada çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. Bu anlamda yükseköğretimin artan finansman ihtiyacını karşılamaya yönelik sürdürülebilir bir finansman yapısının nasıl ortaya konacağı yükseköğretim sistemlerinin karşı karşıya olduğu en önemli sorunlardan biridir. Dolayısıyla dünyadaki farklı ülkelerin yükseköğretim sistemlerinin finansal yapılarının incelenmesi ve Dünya örnekleri doğrultusunda Türkiye için yeni alternatiflerin ortaya konması büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, bu çalışmada dünyanın gelişmiş ülkelerindeki yükseköğretimin finansmanına ilişkin mevcut durum ve yönelimler ele alınmış ve Türkiye’de yükseköğretimin finansmanına ilişkin çeşitli önerilerin ortaya konulması amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Yükseköğretim, Yükseköğretimin finansmanı, Yükseköğretim harcamaları, Eğitimin maliyeti

Trends of Financing Higher Education in the World and Recommendations for Turkey

Öz

New higher education trends such as massification, quality development efforts, and increased competition at both national and international levels have forced higher education institutions to change consistently and increase their capacity. As a result, universities have entered a new era in which their financial needs dramatically increased. Given the fact that the significant parts of the higher education expenditures are traditionally covered by the state budget in most countries, we are in a very critical period. Yet, the sources allocated from the state budget are not sufficient to fulfill the needs of universities in most of the time. In this regard, how to meet the increased financial needs of higher education is one of the most important issues which higher education systems have faced. Therefore, it is very important to investigate the financial structures of universities in different countries and provide informed alternatives for Turkey. The aims of this study are investigating the current situation and trends regarding to higher education financing in developed countries and providing suggestions on higher education financing in Turkey

Anahtar Kelimeler

Higher education, Higher education financing, Higher education expenditures, Cost of education

Kaynakça

• Akça, H. (2011). Yükseköğretim finansmanı ve Türkiye için yükseköğretim finansman model önerisi. İstanbul: Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK- 2011), 2,1210-1218.
• Altbach, P. G., Reisberg, L., & Rumbley, L. E. (2009). Trends in global higher education: Tracking an academic revolution. UNESCO 2009 World Conference on Higher Education. Retrieved from http://unesdoc.unesco.org/images/0018/001831/183168e. pdf
• Bok, D. (2007). Piyasa ortamında üniversiteler yükseköğretimin ticarileşmesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chapman, B. (2005). Income contingent loans for higher education: International reform, discussion paper (No: 491). Centre for Economic Policy Research, Research School of Social Sciences, The Australian National University, Australia. Retrieved bitstream/1885/43204/2/DP491.pdf
• CHEPS. (2010). Progress in highereducation reform across Europe. Funding reform. Volume 1: Executive summary and main report, Center for Higher Education Policy Studies. Retrieved from http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc/ funding/vol1_en.pdf
• Colclough, C. & Manor, J. (1991). States or markets an assessment of neo liberal approaches to education policy. Oxford: Clarendon Press.
• Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite ve uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğretimi için bir yol haritası. Ankara: Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı.
• Ergüder, Ü., Şahin, M., Terzioğlu, T., & Vardar, Ö. (2009). Neden yeni bir yükseköğretim vizyonu. İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi.
• Esterman, T., & Pruvot, E. B. (2011). Financially sustainable universities II. Brussels, Belgium: EUA Publications.
• EUA. (2011). Aarthus declaration 2011: Investing today in talent tomorrow. European Universities Association. Retrieved from http://www.eua.be/Libraries/Policy_Positions/Aarhus_ Declaration_2011.sflb.ashx
• Eurodyce. (2008). Higher Education Governance in Europe: Policies, structures funding and academic staff. Retrieved from http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/ thematic_reports/091EN.pdf
• Gölpek, F. (2011a). Yükseköğretimin finansmanında ertelenmiş maliyete katılma yöntemi: Öğrenci kredileri. İstanbul: Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 2, 1219-1225.
• Gölpek, F. (2011b). Yükseköğretim Finansman Politikasında Yeni Bir Yaklaşım: Maliyet Paylaşımı. Yükseköğretim Dergisi, 1(1) 25-33.
• Gülşen, C. & Akpınar, M. (2011). Türkiye’de yükseköğretimin finansmanında alternatif yaklaşımlar. İstanbul: Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK- 2011), 2, 1227-1233.
• Günay, A. (2011). Türkiye’de yükseköğretimin finansmanı: Kriterler, zorluklar ve alternatif stratejiler. İstanbul: Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK2011), 2, 1159-1169.
• İlyas, İ. E. (2012). Yükseköğretim finansmanı: Türkiye için model önerisi. Uzmanlık Tezi. Kalkınma Bakanlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. Yayın no: 2338. Ankara.
• Johnstone, D. B. (2003). Cost-sharing in highereducation: Tuition, financial assistance, and accessibility. Czech Sociological Review, 39(3), 351-374.
• Johnstone, B. & Marcucci P. (2007). Worldwide trends in higher education finance: Cost sharing, student loans, and the support of academic research. Paris: UNESCO.
• Küçükcan, T. & Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğreim: Karşılaşırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araşırmaları Vakı Yayınları.
• MEB (2010). Milli eğitim istatistikleri: Örgün eğitim 2009-2010. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• MEB (2012). Milli eğitim istatistikleri: Örgün eğitim 2011-2012. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• MEB (2013). Milli eğitim istatistikleri: Örgün eğitim 2012-2013. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
• Mora, J.G., & Garcia, A. (2007). Private costs of higher education in Spain. European Journal of Education, 34(1), 95-110.
• Nkrumah-Young, K., Huisman, J., & Powell, P. (2008). The impact of funding policies on higher education in Jamaica. Comparative Education, 44(2), 215-227.
• OECD. (2012). Education at a Glance 2012. Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development.
• Orr, D. (2005). Can performance-based funding and quality assurance solve the state vs market conundrum? Higher Education Policy, 18, 31-50.
• Psacharopoulos, G., & Woodhall, M. (1985). Education for development: An analysis of investment choices. Oxford: Oxford University Press.
• Psacharopoulos, G. (2009). Returns to investment in higher education a European survey. Higher Education Funding Reform Project. Retrieved from http://ec.europa.eu/ education/higher-education/doc/funding/vol3_en.pdf
• Psacharopoulos, G. & Patrinos, H. A. (2004). Returns to investment in education: A further update. Education Economics, 12(2), 111-134.
• Taşar, H. H. (2011), Yükseköğretim kurumlarına ayrılan finansmanın, talep kanalından (demand-side) kullanımı: Dünyadaki uygulamalar ve Türkiye projeksiyonu. İstanbul: Uluslararası Yükseköğretim Kongresi:Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK2011), 2, 1201-1209.
• Teker, D., & Teker, S. (2011). Gelişmiş ülkeler yükseköğretim finansman modelleri ve Türkiye için model önerileri. İstanbul: Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011), 2, 1109-1119.
• Türkmen, F. (2009). Yükseköğretim sistemi için bir finansman modeli önerisi. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Ziderman, A. (2002). Financing student loans in Thailand: revolving funds or open ended commitment? Economics of Education Review, 21(2), 367-380.