Türkiye’deki Araştırma ve Uygulama Merkezleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2017, Sayı: 3, 627 - 643, 01.12.2017

Feride Öksüz Gül Yusuf Alpaydın

Öz

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, üniversitelerin bilgi üretmesi, uygulamaya ve toplumsal refaha katkı sağlaması beklenir. Bu sadece gelişmekte olan ülkeler için geçerli değildir. Modern üniversite kavramı bu temel üzerine inşa edilmiştir. Başka bir deyişle, modern üniversite tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de eğitim-bilgi-ekonomi boyutlarını bir araya getirir. Bu yüzden üniversitelerin ve üniversitelerde kurulan araştırma ve uygulama merkezlerinin kuruluş amaçları, toplumsal ihtiyaçları ve sorunları belirleme ve bu doğrultuda çözümler üretmektir. Araştırma ve uygulama merkezleri hükümet ajansları, özel şirketler veya diğer kurumlar tarafından desteklenen, çoğunlukla disiplinler arası alanlarda araştırmaların yapıldığı üniversite içinde faaliyet gösteren kurumlardır. Rektörlüklere ya da diğer birimlere bağlı çalışan bu merkezlerin işlevsellikleri tartışılsa da, ülkemizde özellikle devlet üniversitelerinde pek çok araştırma ve uygulama merkezi açılmıştır. Bu çalışmanın amacı, 2000 yılı öncesinde kurulan üniversitelerdeki araştırma ve uygulama merkezlerinin “web” sitelerindeki bilgileri ile yönetmeliklerini incelemektir. Araştırma yöntemi olarak doküman analizi yöntemi kullanılan bu çalışmada ilk aşamada “web” sitelerinde beyan edilen bilgilere bakılarak merkezlerin çevrimiçi olarak erişilebilir olma durumları ve farklı değişkenlere göre dağılımları incelenmiştir. İkinci aşamada ise, çalışma grubu oluşturulurken merkezlere ait yönetmelikler belli ölçütlere göre seçilmiştir. Bunun için öncelikle, araştırma ve uygulama merkezleri çalışma alanlarına göre kategorilendirilmiş; elde edilen 13 kategoriden en çok merkez sahibi olan beş kategori belirlenmiştir. Her bir kategoride faaliyet gösteren üçer merkezin yönetmelikleri, amaçları ve faaliyet alanları bakımından içerik analizine tabii tutulmuştur. Bulgulara göre, 2000 yılı öncesinde ülkemizde kurulan kamu ve özel üniversite sayısı 73’tür. Üniversitelerin web sitelerinde beyan ettikleri bilgilere göre 73 üniversitede toplam 1677 adet araştırma ve uygulama merkezi yer almaktadır. Bunlardan 1211 merkeze çevrimiçi olarak erişilebilmektedir. Ancak merkezlerin çevrimiçi ortamda paylaştığı bilgiler farklılık göstermektedir. Ülkemizde araştırma ve uygulama merkezleri daha köklü üniversitelerin bulunduğu şehirlerde yoğunlaşmaktadır. Ayrıca, diğer şehirlere göre daha çok üniversitenin bulunduğu İstanbul ve Ankara şehirleri bölgelerdeki merkez sayısını etkilemektedir. 466 merkezin ise çevrimiçi ortamda erişilebilirliği bulunmamaktadır. İncelenen yönetmelikler, aynı alanda çalışan ve aynı ismi taşıyan merkezlerin hem amaçları hem de faaliyet alanları bakımından pek çok farklılık barındırdığını ortaya koymuştur. Bu farklılıklar özellikle faaliyet alanlarında dikkat çekicidir. Yönetmeliklerden elde edilen verilere göre faaliyet alanları araştırma, uygulama, materyal/program/teknoloji geliştirme, danışmanlık ve finansman temaları altında toplanmıştır. Araştırma ve uygulama merkezlerinin bu alanlara verdikleri önem ve ağırlık üniversiteden üniversiteye değişmektedir. Ülkemizdeki pek çok araştırma ve uygulama merkezinin etkin şekilde çalışmadığı, çalışanların ise araştırma odaklı olmayıp uygulamaya önem veren merkezler olduğu görülmüştür. Araştırma odaklı olmayan sürekli eğitim ve uzaktan eğitim gibi merkezlerin ve araştırma hastanelerinin ise etkin olarak çalıştığı görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Araştırma, Uygulama, Araştırma ve uygulama merkezleri

An Analysis on Research and Application Centers in Turkey

Öz

In developing countries like Turkey, universities are expected to contribute to the formation and implementation of knowledge and social development. This is the case not only for developing countries, but also for developed countries. The modern university concept is based on these foundations. Similar to modern universities in other countries, our universities also bring the dimensions of education, knowledge and economy together. Therefore, the purpose of universities and establishing research and application centers at universities are to identify the social needs and problems and to find solutions accordingly. Research and application centers are those universitybased institutions in which mostly interdisciplinary studies are conducted and they are supported by governmental agencies, private companies or other institutions. Although the effectiveness of these centers, which work in connection with the rectorship or other units is arguable, many research and application centers have been established in our country especially at state universities. The purpose of this study is to examine the information presented in Web sites and the regulations of research and application centers established before 2000. In this document analysis, firstly, the numerical data were examined by using percentage and frequency values. As a result, the distribution of these centers in private and state universities was found out. In the second phase, research and application centers were classified under 13 categories according to their research areas and five categories were selected among those which had the highest number of centers.The regulations, goals and activities of 3 centers from each category were subjected to content analysis. According to the findings, there are 73 state and private universities which were established before 2000. There is a total of 1677 research and application centers at these 73 universities according to the information retrieved from their web sites. 1211 of these centers have online access. However, the information shared by the centers in online platforms varies significantly. In our country, research and application centers are concentrated in regions where more early established universities are located. In addition, Istanbul and Ankara, which have more universities than other cities, affect the number of centers in the regions. It is also seen that 466 centers are not accessed online at all. An analysis of regulations show that those centers which work in the same domain and share the same name display many differences both in terms of their goals and areas of activity. These differences are remarkable especially in activity areas. According to data obtained from the regulations, activity areas fall into the categories of research, application, technology/material/program development, finance and consultancy. The research and application centers at different universities vary in the way they pay attention to and put emphasis on these categories. . It is also observed that research and application centers do not work very actively and those centers which are more active give more importance to practice rather than research. Centers such as ongoing education and distance education, whose focus is not research, and research hospitals seems to work actively

Anahtar Kelimeler

Research, Application, Research and application centers

Kaynakça

• Altbach, P. G. (2009). Peripheries and centers: research universities in developing countries. Asia Pacific Education Review, 10(1), 15-27.
• Bayraktutan Y. (2007). Kocaeli Üniversitesi araştırma ve uygulama merkez ve birimlerinin işlevselliği. Üniversitesanayi işbirliği sempozyumu (19-21 Ocak 2007). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Boardman, P. C., & Corley, E. A. (2008). University research centers and the composition of research collaborations. Research Policy, 37(5), 900-913.
• Borgdan, R. C., & Bicklen, S. K. (2007). Qualitative research for education: an introduction to theory and methods. Boston: Pearson/Ally Bacon Press.
• Bozeman, B., & Boardman, P. C. (2003). Managing the new multipurpose, multidiscipline university research. IBM Center for the Business of Government.
• Can, A., & İbicioğlu, H. (2008). Yönetim ve yöneticilik yönünden üniversite hasta nelerinin değerlendirilmesi. Süleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 13(3).
• Center for environmental farming systems (CEFS) (2017). Retrieved from https://cefs.ncsu.edu/about-us/ Çilingiroğlu, N. (2001). Türkiye'de akademik düzeyde kadına yönelik kurumsallaşma. Toplum Hekimliği Bülteni. Retrieved from http://www.thb.hacettepe.edu.tr/arsiv/2001/sayi_2/ baslik2.pdf
• Dinçer, B., Özaslan, M., & Kavasoğlu, T. (2003). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. Bölgesel gelişme ve yapısal uyum genel müdürlüğü. Retrieved from http://www.kalkinma.gov.tr/ Lists/Yaynlar/Attachments/341/2003-05.pdf
• Emsen Ö. S. (2007). Türkiye’de ARUMER ve ÜSİ deneyimleri. In Üniversitelerdeki araştırma ve uygulama merkezlerinin işlevselliği: Üniversite-sanayi işbirliğinin yeniden yapılandırılmasının gereklilikleri. Yıldız R., & Atik H. (Eds). Ankara: Detay Yayınevi.
• Geiger, R. L. (1990). Organized research units—their role in the development of university research. The Journal of Higher Education, 61(1), 1-19.
• Kalkınma Bakanlığı (2013). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (SEGE-2011). Ankara: Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü Yayını. Retrieved from https://www.ab.gov.tr/files/ardb/evt/2_ turkiye_ab_iliskileri/2_2_adaylik_sureci/2_2_8_diger/ tckb_sege_2013.pdf
• Küçükilhan, M., & Lamba, M. (2007). Üniversite hastanelerinde örgütsel yapıdan kaynaklanan sorunlar (hasta hakları örnek olayı). Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(2), 112-138.
• Mallon, W. T. (2006). The benefits and challenges of research centers and institutes in academic medicine: findings from six universities and their medical schools. Academic Medicine, 81(6), 502-512.
• North Carolina State University (2017). Policies, Regulations & Rules. REG 10.10.04 – Centers and Institutes. Retrieved from https://policies.ncsu.edu/regulation/reg-10-10-04/
• Steffensen, M., Rogers, E. M., & Speakman, K. (2000). Spin-offs from research centers at a research university. Journal of Business Venturing, 15(1), 93-111.
• T. C. Resmi Gazete (2017). Uludağ Üniversitesi sürekli eğitim uygulama ve araştırma merkezi yönetmeliği. Yayımlandığı tarih: 26/02/2017. Sayı: 29991. Retrieved from http:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/02/20170226.pdf
• Trow, M. (2007). Reflections on the transition from elite to mass to universal access: forms and phases of higher education in modern societies since WWII. In Forest J, & Altbach P. G. (Eds). International handbook of higher education (pp. 243-280). Dordrecht: Springer Netherlands.
• Uğurluoğlu, Ö. (2015). Üniversite hastanelerinde uygulanan organizasyon yapılarının değerlendirilmesi. İşletme Bilimi Dergisi, 3(1), 52-63.
• University of Houston (UH) (2017). Division of Research: Guidelines, policies and procedures: Guidelines for establishing research clusters, centers and ınstitutes and operating policies and procedures for research clusters, centers and ınstitutes. Retrieved from http:// www.uh.edu/research/about/centers-and-institutes/ guidelines/#Procedures
• University of Kentucky (UK) (2012). Regulations: Policies and guidelines related to multidisciplinary centers and institutes. Policy Document. Retrieved from https://www. uky.edu/regs/sites/www.uky.edu.regs/files/files/ar/ar1-3. pdf
• University of North Carolina at Pembroke (UNCP) (2017). Policies and Regulations: Establishing, Reviewing, and Discontinuing Centers and Institutes Policy. Retrieved from http://www.uncp.edu/about-uncp/administration/ policies-and-regulations/policies-under-review/ establishing-reviewing-and-discontinuing-centers-andinstitutes-policy
• URAP (2017). 2000 Yılından önce kurulan üniversiteler sıralaması. Retrieved from http://tr.urapcenter.org/2016/ 2016_t1.php
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, R. (2007). Yenilikçilik perspektifinden üniversite-sanayi işbirliği için paydaşlık esaslı araştırma merkezi ve kentsel bilgi merkezi modeli. In Üniversitelerdeki araştırma ve uygulama merkezlerinin işlevselliği: Üniversite-sanayi işbirliğinin yeniden yapılandırılmasının gereklilikleri. Yıldız R., & Atik H. (Eds). Ankara: Detay Yayınevi.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2000). Uygulama ve araştırma merkezleri kurulması. Retrieved from http://www.yok. gov.tr/web/guest/icerik//journal_content/56_INSTANCE_ rEHF8BIsfYRx/10279/%2019147
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (1981). Yükseköğretim Kanunu. Retrieved from http://www.yok.gov.tr/web/denklikbirimi /2547-sayili-kanun
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (1982). Üniversitelerde Akademik Teşkilat Yönetmeliği. 17609 sayılı ve 18/02/1982 tarihli Resmi Gazete, Retrieved from http://www.yok.gov.tr/ web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_ rEHF8BIsfYRx/10279/17654