TÜBİTAK 4004 Programı Desteğiyle Engelli Üniversite Öğrencilerine Kapsayıcı- Engelsiz Kampüs Tasarımı Eğitimi Projesinin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Sayı: 1, 24 - 35, 01.04.2020

Fulya Sınacı Özfındık Ozan Hovardaoğlu , Seda Çalışır Hovardaoğlu

Öz

Bu çalışmada, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜBİTAK 4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları proje desteği kapsamında yürütülen “Engelli Üniversite Öğrencilerine Kapsayıcı- Engelsiz Kampüs Tasarımı Eğitimi” projesi ve proje sonuçları incelenmiştir. Engelsiz kampüs tasarım ve uygulamaları, engelsiz tasarım sürecinin odağında yer alan kullanıcıların yalnızca fikrinin alınması şeklinde basit bir süreci değil, tasarımcıyla kullanıcı arasında doğrudan etkileşimin gerekli olduğu bir süreci içermektedir. Kapsayıcılık ve kullanıcı merkezlilik, tasarım süreçlerine katılım boyutunu dâhil ederken, tasarımdan etkilenen bireylerin tasarımla ortaya çıkan karar süreçlerinde aktif rol almalarını ifade etmektedir. Bu proje, Erciyes Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde sekiz günlük bir eğitimin de içerisinde yer aldığı beş ay süreli bir etkinlik programı çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Proje ile Kayseri ilindeki yükseköğretim kurumlarında eğitimine devam eden lisans ve ön lisans düzeyindeki 30 engelli öğrenci, proje eğitmen ve uzmanları ile bir araya gelerek kapsayıcı-engelsiz tasarım konusunda çalışmalar yapmışlardır. Proje ile öğrencilere tasarım bilgisinin anlaşılır bir biçimde aktarılması ve tasarıma ilişkin bilimsel ve yaratıcı düşünme kabiliyetlerini, yaparak ve yaşayarak geliştirmesi için görsel ve işitsel ağırlıklı etkileşimli uygulamalara odaklanan teorik bilgiler aktarılmıştır. Bilgi aktarımı sonrasında proje alanını yerinde değerlendirmeye dayalı arazi araştırmaları yapılmış ve kampüsün mekânsal sorunlarının tanımlanması ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi amacıyla atölye çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Ortaya çıkan bilgi öğrenciler tarafından yazılı, çizili ve görsel anlatımlarla ifade edilmiştir. Kampüse ilişkin algılarını kampüste yaşam, kullanım alanları, güvenlik, aidiyet, mutluluk ve erişilebilirlik başlıkları altında değerlendiren öğrenciler, kampüste karşılaştıkları sorunları ve çözüm önerilerini iç mekân düzenlemeleri, dış mekân düzenlemeleri ve sosyal yaşam konularında detaylandırmışlardır. Projenin katılımcılar üzerinde oluşturduğu etkiyi ölçmek ve projenin amacına ulaşılma durumunun değerlendirilmesine yönelik olarak ise katılımcılar ile eğitim başında ön test ve eğitim sonunda son test uygulamaları yapılmıştır. Bu uygulamalar, çevresel farkındalık, sosyal girişkenlik, tasarım, erişilebilirlik ve engelsiz tasarım değişkenlerine dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Ön test ve son test uygulamalarında istatistiksel olarak anlamlı farklar bulunmuştur. Son test uygulama sonuçlarında, ön test sonuçlarına göre ortaya çıkan artış ve son test için her bir faktörde hesaplanan artış, eğitim öncesinde öngörülen beklentileri karşılamış, eğitimin amaç ve hedeflerine istatistiki olarak da ulaşıldığını göstermiştir. Bu tür bir eğitimin, başta yükseköğretim kurumları olmak üzere yapılı çevrelerin tasarım kapsayıcılık düzeylerinin artırılması konusundaki yeni çalışmalara yol gösterici olacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Engelsiz tasarım, Kapsayıcı tasarım, Yükseköğretim kurumları kampüsü, Engelsiz kampüs, Erciyes Üniversitesi kampüsü

Assessment of Inclusive-Barrier Free Campus Design Education for Disabled University Students Project Supported by TÜBİTAK 4004 Program

Öz

This study investigates the project details and results of “Inclusive - Barrier Free Campus Design Education for Disabled University Students” supported by Scientific and Technological Research Council of Turkey TUBITAK 4004 Nature Education and Science Schools Program. Barrier-free campus design and implementations do not include a simple process of getting the ideas from users at the focus of the barrier-free design process, but comprise a process in which direct interaction between the designer and the user is required. Inclusive and user-centered designs regard the dimension of participation and improve the active participation of individuals in decisionmaking processes. The project was carried out within the framework of a five-month program including eight-day education in Erciyes University Campus. 30 disabled and undergraduate students at higher education institutions in Kayseri came together with the instructors and experts under this project and worked on inclusive-barrier free design. Through the project, the students were primarily informed theoretically focusing on visual and auditory interactive applications in order to learn design knowledge in a comprehensible manner and to develop their scientific and creative thinking abilities related to learn by doing. Field surveys were practiced based on site evaluation of the project area and workshops were realized to identify the spatial problems of the campus and to develop spatial solutions for problems. The acquired information was expressed by the students in written, drawn and visual representations. Students evaluated their perceptions about campus under the heads of campus life, functions, security, belonging, happiness and accessibility, and described the problems they faced on campus and developed solutions for interior design, outdoor design and social life. Pre-test and post-test were performed with the participants at the beginning and at the end of the education to measure the impact of the project on the participants and to evaluate the achievement of the project. The tests were based on the variables of environmental awareness, social initiative, design, accessibility and barrier free design. Statistically significant differences were found in pre-test and post-test applications. The increase in the post-test results compared to the pre-test results and the increase calculated for each factor in the post-test met the foreseen expectations before education. This increase showed that the aim and objectives of education were also reached statistically. This type of education is thought to be guiding for new practices on inclusive design of built environments, particularly in higher education institutions

Anahtar Kelimeler

Barrier-free design, Inclusive design, Higher education campus, Barrier-free campus, Erciyes University campus

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2019). 2018-2023 Ulusal engelli hakları strateji belgesi ve eylem planı. Ankara: Retrieved from https://ailevecalisma.gov.tr/EYHGM/Projeler/Ulusal-Engelli- Haklari-Strateji-Belgesi-ve-Eylem-Plani-2018-2023.pdf
• Amerikan Eğitim Araştırmaları Birliği, Amerikan Psikoloji Birliği, Eğitim Ölçümleri Uluslararası Konseyi. (1998). Eğitimde ve psikolojide ölçme standartları (Çeviri: S. Hovardaoğlu & N. Sezgin). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Cunnah, W. (2015). Disabled students: Identity, inclusion and work-based placements. Disability and Society, 30(2), 213-226.
• Engelsiz ODTÜ Birimi (2013). Engelli öğrencilerin akademik ortamlarda desteklenmesi öğretim elemanı kılavuzu. Ankara: Engelsiz ODTÜ Birimi. Retrieved from https://engelsiz. metu.edu.tr/tr/system/files/eob_turkce_ogretim_elemani_ kilavuzu.pdf
• European Commission (2010). European disability strategy: A renewed commitment to a barrier-free Europe 2010- 2020. Retrieved from https://ec.europa.eu/eip/ageing/ standards/general/generaldocuments/european-disability strategy-2010-2020_en
• Fletcher, H. (2006). The principles of ınclusive design. London: Commission for Architecture and the Built Environment.
• Fuller, M., Bradley, A., & Healey, M. (2004). Incorporating disabled students within an inclusive higher education environment, Disability and Society, 19(5), 455.
• Gumprecht, B. (2007). The campus as a public space in the American college town. Journal of Historical Geography, 33, 72-103.
• Hans, A. (2015). Disability, Gender, and the Trajectories of Power. New Delhi: Sage Publications, Inc.
• Kendall, L. (2016). Higher education and disability: Exploring student experiences, Cogent Education, 3(1), 1256142. https://doi.org/10.1080/2331186X.2016.1256142
• Martin, J. K., Stumbo N. J., Martin L. G., Collins K. D., Hedrick, B. N., Nordstrom, D., & Peterson, M. (2011). Recruitment of students with disabilities: exploration of science, technology, engineering and mathematics, Journal of Post secondary Education and Disability, 24(4), 285-299.
• McGill University. (2004). Standards for barrier-free campus. Canada: Office for students with disabilities. Retrieved from https://www.mcgill.ca/facilities/files/facilities/ACCESS_2004. pdf