Türkiye’de Hemşirelik Eğitiminin Durum Analizi: Sayılarla Hemşirelik Eğitimi 1996-2015

Yıl 2015, Sayı: 3, 255 - 262, 01.12.2015

Gülseren Kocaman Havva Arslan Yürümezoğlu

Öz

Türkiye’de yıllardır, öğrenci sayılarının plansız olarak artt ırılması hemşirelik eğitiminin niteliğini olumsuz olarak etkilemektedir. Hemşirelik lisans ve lisansüstü programlarında mevcut durumun değerlendirilmesi, ileriye dönük planlamalara ışık tutacak veriler sağlayacaktır. Bu çalışmada, 1996-2015 yılları arasındaki lisans ve lisansüstü öğrenci ve eğitici profilinin tanımlanması ve eğitimci ihtiyacının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Tanımlayıcı türdeki araştırmanın verileri, hemşirelik eğitiminin durumu ile ilgili hazırlanmış üç ana rapor, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi’nin kontenjan kılavuzları ve istatistik yıllıkları ile üniversitelerin web sayfalarından elde edilmiştir. Ülkemizde Haziran 2015 itibariyle 92’si devlet, 41’i vakıf olmak üzere toplam 133 hemşirelik lisans programı vardır. Toplam hemşire öğretim elemanı sayısı 1894’dür öğretim üyesi: 772; diğer öğretim elemanları: 1122 . Hemşire öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı 1996-1997 öğretim yılında 58 iken 2015-2016 öğretim yılında 74’dür. Tüm öğretim elemanları dâhil edildiğinde bu oranlar sırasıyla 25 ve 30’dur. Lisans kontenjanları son 20 yılda 21.8 kat, toplam öğrenci sayısı 19.7 kat artarken öğretim üyesi sayısındaki artış 8 kat; öğretim elemanı sayısındaki artış ise 8.7 kat olmuştur. Hemşirelik lisansüstü programlarından 2000-2001 öğretim yılından bu yana yüksek lisans ve doktora derecesi alanların sayısı sırasıyla 2788 ve 650’dir. 2014-2015 öğretim yılında yüksek lisans programı sayısı 57’ye, doktora programı sayısı ise 30’a ulaşmıştır. Son 20 yılda, lisans öğrenci sayısı hızla artmasına karşın eğitici sayısı artışları bunun gerisinde kalmaya devam etmiştir. Bu bilgiler ışığında önerilerimiz, nitelikli hemşire eğitimi için alanında hemşire eğitici sayısı yeterli olmayan programlara öğrenci alınmaması, öğretim üyesi ihtiyacının ivedi ve planlı bir şekilde karşılanması ve yükseköğretim kurumları arasında öğretim üyesi dengesizliklerini giderecek özendirici önlemler alınmasıdır

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik eğitimi, Lisans eğitimi, Lisansüstü eğitim

Situation Analysis of Nursing Education in Turkey: Nursing Education with Numbers 1996-2015

Öz

In Turkey, for years, there have been unplanned increases in the number of nursing students, which adversely aff ected the quality of nursing education. Th e evaluation of the current situation in nursing undergraduate and graduate programs in terms of the number of faculties will provide data which will shed light on forward planning. Th e purpose of this study is to describe the profile of undergraduate and graduate students and the faculties between 1996 and 2015 and to assess needs for educators. Th e data of this descriptive study were obtained from three major reports prepared on nursing education, guidelines and statistical yearbooks of the Student Selection and Placement Center, and university web pages. In Turkey, as of June 2015, there are 133 nursing undergraduate programs held in 92 state and 41 foundation universities. Th e total number of nurse educators is 1894. While the number of nurse students per faculty member was 58 in the 1996-1997 academic school year, it is 74 in the 2015-2016. However, when the other instructors are included, these rates are 25 and 30 respectively. While the quotas for undergraduate nursing have increased 21.8 times between 1997 and 2015, the numbers of faculties and other instructors increased 8 and 8.7 times respectively. Th e number of people who received master’s and doctoral degrees from the graduate programs since the 2000-2001 academic year is 2788 and 650 respectively. In the 2014-2015 academic year, the number of master and doctoral programs reached 57 and 30 respectively. Although the number of undergraduate students increased rapidly in the last 20 years, the increase in the number of nurse educators continued to lag behind it. No more students should be enrolled for programs in which the number of faculties is inadequate. To meet the requirements for faculties, urgent interventions should be planned

Anahtar Kelimeler

Nursing education, Undergraduate education, Graduate education

Kaynakça

• Acar, M. (2012). Üniversitelerde yeniden yapılanmanın aciliyeƟ ve üniversitelerin sorunları. EğiƟ me Bakış Dergisi, 8(23), 21-27.
• Allen, L. (2008). The nursing shortage conƟ nues as faculty shortage grows. Nursing Economics, 26(1), 35-40.
• American AssociaƟ on of Colleges of Nursing (AACN). (2014). Nursing faculty shortage fact sheet. Retrieved from hƩ p:// www.aacn.nche.edu/mediarelaƟ ons/FacultyShortageFS.pdf
• DirecƟ ve 2005/36/EC of the European Parliament and of the Council of 7 September 2005 on the recogniƟ on of professional qualifi caƟ ons. (2005). Offi cial Journal of the European Union, L 255/22–142. Retrieved from hƩ p: //eur-lex. europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex: 32005L0036
• Doğan, D. (2013). Yeni kurulan üniversitelerin sorunları ve çözüm önerileri. YükseköğreƟ m ve Bilim Dergisi, 3(2), 108-116.
• Geçkil, E. & Hacıhasanoğlu, R. (2011). Türkiye’de hemşirelik eğiƟ mi ve insan gücü planlaması. Hemşirelik eğiƟ mi izleme komisyonu raporu.
• Günay, D. & Günay, A. (2011). 1993’ten günümüze Türk YükseköğreƟ minde niceliksel gelişmeler. YükseköğreƟ m ve Bilim Dergisi, 1(1), 1-22.
• Hemşirelik Lisans Programları Kontenjan Planı: 2014-2015. (2013). Hemşirelik eğiƟ mi yöneƟ cileri toplanƨ sı, 18 Aralık, İstanbul.
• Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2007). T.C. Resmi Gazete, 26510, 2 Mayıs 2007. Retrieved from http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http: //www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/05/20070502. htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2007/05/20070502.htm
• Hinshaw, A. S. (2001). A conƟ nuing challenge: The shortage of educaƟ onally prepared nursing faculty. Online Journal of Issues in Nursing, 6(1). Retrieved from www. nursingworld.org/MainMenuCategories/ANAMarketplace/ ANAPeriodicals/OJIN/TableofContents/Volume62001/No1Jan01/ ShortageofEducaƟ onalFaculty.aspx
• Kocaman, G. (2004). Türkiye’de hemşirelik eğiƟ m sorunları. Hemşirelikte Araşƨ rma Dergisi, Özel Baskı, 119-150.
• Kocaman, G., Seviğ, Ü., & Kubilay, G. (2008). Türkiye’de hemşirelik eğiƟ mi ve insan gücü Planlaması: Mevcut Durum ve 2013 Yılı Vizyonu. In: Bayındır, Ü., Durak, H. İ. (Eds), Türkiye’de ƨ p-sağlık bilimleri alanında eğiƟ m ve insan gücü planlaması. Retrieved from hƩ p://www.tead.med.ege.edu.tr/Dosyalar/5/tpsalk%20 bilimleri%20eiƟ m%20konseyi%20SGP%20rapor.pdf
• Nursing EducaƟ on Program Approval Board (NEPAB). (2013). Standards for Alberta nursing educaƟ on program leading to iniƟ al entry to pracƟ ce as a registered nurse. Retrieved from hƩ p:// www.nurses.ab.ca/content/dam/carna/pdfs/DocumentList/ Standards/RN_IniƟ alEntry_NEPAB_Standards_Jan2013.pdf
• Öğrenci Seçme ve YerleşƟ rme Merkezi. (1996-2015). Kontenjan Kılavuzları. Retrieved from hƩ p://www.osym.gov.tr/belge/1-128/sureli-yayinlar.html
• Öğrenci Seçme ve YerleşƟ rme Merkezi. (1996-2013). İstaƟ sƟ k Yıllıkları. Retrieved from hƩ p://www.osym.gov.tr/belge/1-6304/ arasƟ rma-yayin-ve-istaƟ sƟ kler.html
• Özer, M. (2011). Türkiye’de yükseköğreƟ mde büyüme ve öğreƟ m üyesi arzı. YükseköğreƟ m ve Bilim Dergisi, 1(1), 23-26.
• Potempa, K.M., Redman, R.W., & Landstrom, G. (2009). Human resources in nursing educaƟ on: a worldwide crisis. Collegian, 16(1),19-23.
• Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2014). T.C. Resmi Gazete, 28886, 2 Ocak 2014. Retrieved from hƩ p: //www.resmigazete. gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2014/01/20140118.htm&main=http://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/01/20140118.htm
• Sağlık Bakanlığı. (2011). Sağlıkta insan kaynakları 2023 vizyonu. Retrieved from hƩ p://ekutuphane.tusak.gov.tr/kitaplar/saglikta_ insan_kaynaklari_2023_vizyonu.pdf
• Texas Board of Nursing (BON). (2013). EducaƟ on guideline, raƟ o of faculty to students in clinical learning experiences. Retrieved from hƩ ps://www.bon.texas.gov/pdfs/educaƟ on_ pdfs/education_nursing_guidelines/3.8Clinical_Learning_ Experiences/3-8-2-a.pdf
• Ülker, S. Buldukoğlu, K., Aksayan, S., Atalay, M., Kocaman, G., Oktay, S., Pektekin, Ç. (2001). Türkiye’de hemşirelik: Temel mesleki eğiƟ m ile insan gücüne ilişkin sorunlar ve çözüm önerileri, Ankara.
• World Health OrganizaƟ on (WHO). (2006). The world health report 2006: Working together for health. Retrieved from hƩ p: //www.who.int/whr/2006/en/
• World Health OrganizaƟ on (WHO). (2000). Nurses and midwives for health: WHO European strategy for nursing and midwifery educaƟ on. EUR/00/5019309/15- 0053. Retrieved from hƩ p: //www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/125744/ E72918.pdf?ua=1
• “YÖK Hemşirelik Komisyonu” Toplanƨ Tutanağı, 28 Mayıs 2013, Ankara.
• Doktorluk, hemşirelik, ebelik, diş hekimliği, veterinerlik, eczacılık ve mimarlık eğiƟ m programlarının asgari eğiƟ m koşullarının belirlenmesine dair yönetmelik. (2008). T.C. Resmi Gazete, 26775, 2 Şubat 2008. Retrieved from hƩ p: //www.yok. gov.tr/web/guest/icerik//journal_content/56_INSTANCE_ rEHF8BIsfYRx/10279/18093
• Yüksek ÖğreƟ m Kurulu. (2015). Lisansüstü eğiƟ m-öğreƟ m programı açılması ve yürütülmesine dair ilkeler. Retrieved from http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_ content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/13282424