Aktarım ve Karşı Aktarım Kavramları Üzerinden Manevi Danışmanlık Sürecinde Tanrı Tasavvuruna Bakış

Yıl 2022, Sayı: 48, 19 - 34, 15.12.2022

Yasemin Angın

https://doi.org/10.30623/hij.1107626

Öz

Aktarım, bireyin yaşamındaki ebeveyn gibi önemli figürlere karşı hissedilen bilinçsiz duyguların yine bilinçsiz süreçlerle diğer kişilere yansıtılmasıdır. Danışma sürecinde hassas bir konu olan aktarım, danışanın geçmiş yaşamındaki önemli figürlerle deneyimlediği duygu, arzu ve tepkilerini bilinçsiz olarak danışmanına transfer etmesidir. Danışan yaşamın ilk dönemlerindeki deneyimleri ve kendisini üzmüş olan olayları hatırlayamasa da bu olaylarla ilgili tepkileri aradaki bağlantının farkında olmaksızın danışmanına yöneltebilmektedir. Bu tepkiler sevgi, hayranlık ve inanç şeklinde ortaya çıkan olumlu aktarım ve nefret, muhalefet ve saldırganlık şeklinde ortaya çıkan olumsuz aktarım şeklinde olabilmektedir. Karşı aktarım ise danışanın aktarımına karşı danışmanın kendi bilinçdışı ihtiyaç ve çatışmalarını, duygusal tepkilerini danışana yansıtması olayıdır. Klasik psikanalizde eski ilişkinin tekrarı olan aktarım süreci danışanın çocukluk yıllarındaki ilişkileri konusunda fikir vermesi ve bastırdığı malzemenin su yüzüne çıkmasına imkân tanıması nedeniyle önemli bir konu iken danışmanın kendi karşı aktarımlarının farkında olması ve bunları danışanın iç dünyasını anlamak için bir kılavuz olarak kullanabilmesi danışma sırasında yaşanan bu süreçlerin yararlı sonuçlara dönüşmesi için gereklidir.
Kurumsal dinin ortaya koyduğu Tanrı anlayışından farklı ve son derece bireye özgü olan Tanrı tasavvuru geçmiş yaşamda karşılaşılan önemli figürlerden etkilenebilen bir olgu olup aktarımda olduğu gibi bireyin kişisel yaşam hikâyesi ve özellikle ilişkisel öğrenmeleri üzerinden temellenmektedir. Çocukluk yaşantıları başta olmak üzere anne-baba imajı ve geçmiş yaşam deneyimlerinden etkilenen Tanrı tasavvuru olumlu veya olumsuz birtakım duygular taşıyabilmektedir. Dolayısıyla bir yetişkinin Tanrı’ya karşı duyduğu pozitif veya negatif hissedişlerin ve O’ndan beklentilerinin önceki ilişkilerinden kaynaklandığı ifade edilebilir. Manevi danışmanlıkta sıklıkla ele alınan bu konu danışan-danışman ilişkisinde göz ardı edilmesi mümkün olmayan aktarım ve karşı aktarım kavramları üzerinden incelenmeyi hak etmektedir. Çünkü danışanın dinî/manevi inançlarıyla iç içe geçmiş sorunlarını getirdiği manevi danışmanlık ortamı Tanrı’nın da içinde olduğu aktarım materyalinin danışma sürecinde ortaya çıkması için elverişli bir zemin oluşturmaktadır. Böyle bir ortamda danışanın sahip olduğu Tanrı tasavvuruyla ilgili duygu, istek, tepki ve beklentilerini yansıttığı manevi danışmanın bu aktarımları doğru analiz ederek uygun şekilde yorumlaması ve kendi karşı aktarımlarının ayrımında olarak davranması söz konusu yardım ilişkisinin amacına ulaşması bakımından önemlidir.
Manevi danışmanlıkta danışanın Tanrı ile daha güvenli bir ilişki kurmasına yönelik olarak işlevsiz Tanrı tasavvurlarının değişmesi; danışan ile güçlü ve güvenli bir bağ oluşturmaya, danışanı uyumsuz ilişki kurma yollarını bırakmaya teşvik etmeye ve danışanın aktarımı ile danışmanın karşı aktarımı üzerinde çalışmaya bağlıdır. Bu makalede henüz üzerine yeterince konuşma fırsatı bulunmamış ancak her danışma sürecinde olduğu gibi manevi danışmanlıkta da önemli olduğu düşünülen aktarım ve karşı aktarım kavramları ele alınmakta ve bu kavramlar üzerinden manevi danışmanlık sürecinde Tanrı tasavvurunun incelenmesi amaçlanmaktadır. Derleme metodunun kullanıldığı bu çalışmada sonuç olarak manevi danışmanlık ilişkisinde aktarımın önemi ortaya çıkmıştır. Bunun yanında Tanrı tasavvurunun çalışıldığı bir danışma ortamının danışmanın inançlarıyla ilgili işlevsel olmayan biliş ve davranışları gösterebileceğine işaret edilmiş ve danışmanın kendi karşı aktarımlarının yardım sürecini etkileyebileceğini bilmesi gerektiğinin önemi ortaya koyulmuştur. Bu makalenin ülkemizde yeni bir meslek alanı olan manevi danışmanlığın gelişimine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Aktarım, Karşı Aktarım, Manevi Danışmanlık, Tanrı Tasavvuru.

An Overview of the Conception of God in Spiritual Counselling Through Concepts of Transference and Countertransference

Öz

Transference refers to an individual’s redirection of unconscious emotions felt towards important figures in his/her life, such as parents, to other people through unconscious processes. Being a sensitive issue in counselling, transference is the client’s unconscious redirection of his/her feelings, desires and reactions involving important figures in life, to the counsellor. Although the client can hardly remember the sad experiences and the events earlier in life, he/she may unconsciously redirect his/her reactions to the counsellor. These reactions can be positive transference emerging as love, admiration and faith or negative transference emerging as hatred, opposition and aggression. On the other hand, countertransference is the act of the counsellor’s redirecting his/her unconscious needs, conflicts and emotional reactions to the client in response to transference. Considered as the recurrence of an old relationship by traditional psychoanalysis, transference is critical as it provides clues as to the client's childhood relationships and enables what the client has suppressed to come to the surface. It is essential that the counsellor be aware of his/her own countertransference and be able to use it as a guide to understand the inner world of the client to be able to produce successful outcomes out of the counselling process.
Being different from the conception of God proposed by organized religion, individual conception of God is a phenomenon that can be affected by important figures encountered earlier in life. Such conception is based on the individual's personal life story, particularly on his/her relational learning experiences. The conception of God, which is affected by the image of parents and past experiences, particularly those of the childhood, can be charged with some positive or negative emotions. Therefore, an adult's positive or negative feelings towards God and his/her expectations from Him could be traced back to the adult’s previous relationships. Being frequently discussed in spiritual counselling, this issue is worth examination through the lens of transference and countertransference, which can hardly be ignored in the client-counsellor relationships. This is because the spiritual counselling environment, which readily accepts the client’s problems intertwined with his/her religious/spiritual beliefs, provides ample room for unearthing the transfer material, including God, during the counselling process. To achieve the objectives of the counselling in such an environment, it is essential that the spiritual counsellor, to whom the client redirects his/her feelings, wishes, reactions and expectations regarding the conception of God, not only analyse the transference accurately but also interpret it appropriately and be aware of his/her own countertransference.
In spiritual counselling, changing the conception of dysfunctional God so as to enable the client to establish a more secure relationship with God depends on forming a strong and secure bond with the client, encouraging the client to abandon maladaptive ways of establishing relations, and working on client transference and counsellor countertransference. This study addresses the underresearched notions of transference and countertransference, which are considered important in spiritual counselling, as well as in any counselling process, and it aims to examine the conception of God in spiritual counselling from the lens of these concepts. A major finding of this review study is that transference assumes a significant place in spiritual counselling relationships. This study revealed that a counselling environment in which the conception of God is studied may show dysfunctional cognition and behaviour related to the counsellor’s beliefs. It further highlighted the importance of the counsellor’s need to know that his/her countertransference can affect the counselling process. In this respect, this study could contribute to the development of spiritual counselling, a profession in its infancy our country.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Transference, Countertransference, Spiritual Counselling, Conception of God.

Kaynakça

• Aksan, Karci. Sağlık Hizmetlerinde Manevi Danışmanlık: Ankara İlinde Bulunan Bir Kamu Hastanesi Örneği. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Angın, Yasemin. “Manevi Danışmanlıkta Müdahale Yöntemleri ve Bir Olgu Sunumu”. 9. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (12-13 Aralık 2020). Ankara: Online, 2020.
• Angın, Yasemin. Obsesif Kompulsif Bozukluk Tanılı Hastalarda Dinî Yönelim ve Tanrı Algısı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2021. https://ekitap.atauni.edu.tr/index.php/product/obsesif-kompulsif-bozukluk-tanili-hastalarda-dini-yonelim-ve-tanri-algisi/
• Ayten, Ali vd. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik. I Cilt. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
• Bedir, Fatma Nur. “Yetişkinlerin Çocukluk Anılarındaki Tanrı İmgesinin Analizi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16/32 (2017), 717-740.
• Belen, Fatma Zeynep. Manevi Danışmanlıkta Bibliyoterapi Tekniği ve Uygulanması. Ankara: Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, 2014.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2005.
• Cebeci, Suat. Dini Danışma ve Rehberlik. Ankara: DİB Yayınları, 2012.
• Danacı, Aysen Esen. “Aktarım ve Karşı-aktarım”. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 10/3 (2009), 55-58.
• Dinçer, Murat – Ekşi, Halil. “Manevi Danışmanlık İçin Çözülmesi Gereken Meseleler”, Manevi Yönelimli Psikoterapi ve Psikolojik Danışma ed. Halil Ekşi-Çınar Kaya. 259-268. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2016.
• Doğanavşargil, Özge - Vahip, Işıl. “Terapötik İşbirliği Neden Önemli? Psikiyatrik Yakınması "Olmayan" Bir Aile İçi Şiddet Olgusu”. Klinik Psikiyatri, 6 (2003), 165-169.
• Düzgüner, Sevde. Maneviyat Algısı ve Yansımaları. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
• Freud, Sigmund. “The Dynamics of Transference”, The Special Section: Therapeutic Alliance in Psychotherapy Standard Edition of The Complete Psychological Works of Sigmund Freud ed. James Starchey. 99-108. London: Hogarth Press, 1912.
• Freud, Sigmund. Musa ve Tek Tanrıcılık. çev. Erol Sevil. İstanbul: Dergah Yayınları, 1976.
• Freud, Sigmund. Beş Konferans ve Psikanalize Tolu Bakış. çev. Kamuran Şipal. İzmir: Cem Yayınevi, 2020.
• Fromm, Erich. Freud Düşüncesinin Büyüklüğü ve Sınırları. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Say Yayınları. 2019.
• Geçtan, Engin. Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayımları, 2017.
• Henriksen, Richard vd. “Counseling Students’ Perceptions of Religious/Spiritual Counseling Training: A Qualitative Study”. Journal of Counseling & Development, 93 (2015), 59-69. DOI: 10.1002/j.1556-6676.2015.00181.x
• Hoffman, Louis. “Working with the God Image in Therapy: An Experiential Approach”. Journal of Psychology and Christianity, 29/3 (2010), 268-271.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• İnal, Salihanur. Onkoloji Servislerinde Manevi Danışmanlık ve Rehberliğin Etkisi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Jang, Jung Eun. “ The Interactive Play and a Persuasive God: A Psychoanalytic Approach to Re-envisioning Pastoral Care and Counseling”. Journal of Pastoral Care & Counseling, 70/2 (2016), 136–142.
• Karagöz, Sema. Manevi İçerikli Grup Rehberliğinin Özel Gereksinimli Çocuk Sahibi Annelerin Dinî Başa Çıkma, Psikolojik İyi Oluş ve Kaygı Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, 2021.
• Kılınçer, Hatice. Maneviyat Yönelimli Aile Danışmanlığı: Yaşantısal Aile Danışmanlığı Çerçevesinde Bir Model Önerisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, 2021.
• Kızılgeçit, Muhammed vd. COVID-19 ve Dinî Başa Çıkma Yalnızlık, Umutsuzluk, Hayatın Anlamı ve Kader Algısı Uygulamalı Çalışma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2021. https://avesis.atauni.edu.tr/yayin/634b9a20-75cf-4fd1-80bf-cd1767aa0643/covid-19-ve-dini-basa-cikma-yalnizlik-umutsuzluk-hayatin-anlami-ve-kader-algisi-uygulamali-calisma
• Koç, Mustafa. (2016), “Türkiye’deki Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Çalışmaları Bağlamında I. Uluslararası Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi (2016) Üzerine Bibliyometrik Analizler”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/2 (2016), 37 – 94.
• McCarthy, Mary K.- Peteet, John. “Teaching Residents about Religion and Spirituality”. , Harvard Review of Psychiatry, 11/4 (2003), 225-228. DOI: 10.1080/10673220303948
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Tanrıyı Tasavvur Etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2011.
• Memiş, Hülya. Manevi Danışmanlık Uygulamalarının Ergenlerin Ergenlik Sorunlarıyla Başa Çıkma Düzeylerine Etkisi. İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Moriarty, Glendon. “Time-Limited Dynamic Psychotherapy and God Image”. Journal of Spirituality in Mental Health, 9/3-4 (2008), 79-104.
• Moriarty, Glendon. “Understanding the God Image Through Attachment Theory”. Journal of Spirituality in Mental Health, 9/2 (2006), 43-56.
• MYK, Mesleki yeterlik kurumu. “Ulusal Meslek Standartları”. Erişim 21.04.22. file:///C:/Users/Samsung/Downloads/19UMS0728-6%20Rev%2000%20Manevi%20Dan%C4%B1%C5%9Fman%20(6).pdf
• Noronha, Konrad Joseph. “Influences on God Images of Older Vowed Religious Men”. Counseling and Values, 61 (2016), 64-79.
• Özoğul, Ayşe. Manevi Danışmanlık ve Rehberlikte Logoterapinin Uygulanabilirliği. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Peteet, John. “Struggles with God: Transference and Religious Countertransference in the Treatment of a Trauma Survivor”. Journal of The American Academy of Psychoanalysis and Dynamic Psychiatry, 37/1 (2009), 165–174.
• Richards, Scott. “Theistic Integrative Psychotherapy”, Spiritually-Oriented Psychotherapy ed. Len Sperry ve Edward Shafranske. 259-285. Washington, DC: American Psychological Association, 2005.
• Rowatt, Wade - Kirkpatrick, Lee. “Two Dimensions of Attachment to God and Their Relation to Affect, Religiosity, and Personality Constructs”. Journal For The Scientific Study of Religion, 41/4 (2002), 637-651.
• Sami, Waleed vd. “Disenchantment, Buffering, and Spiritual Reductionism: A Pedagogy of Secularism for Counseling and Psychotherapy”. Religions, 12 (2021), 12/612, 2-16.
• Spero, Moshe Halevi. “Touched by Grace during the Psychoanalytic Hour: the Transformation of a Religious Resistance”. The Psychoanalytic Quarterly, 77/1 (2017), 283-325. DOI: 10.1002/j.2167-4086.2008.tb00342.x
• Sunat, Haluk. Freud’un Psikanalizi Kuram, Uygulama, Kültürel Açılımlar. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2020.
• Şirin, Turgay. Dinî Danışma ve Rehberlik. İstanbul: Mim yayınları, 2014.
• Taşçı, Nurbanu. Denetimli Serbestlik Tedbiri Altındaki Hükümlülerin Rehabilitasyonu ve Mükerrer Suçun Önlenmesinde Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri (Dindarlık ve Suç İlişkisi Üzerine Araştırma). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Thorne, Brian. “The Prophetic Nature of Pastoral Counselling”. Journal of Guidance and Counselling, 29/4 (2001), 435-445. DOI: 10.1080/03069880120085983
• Wachtel, Paul. İlişkisel Kuram ve Psikoterapi Uygulaması. çev. Betül Taylan Bozkurt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2011.
• Watts, Richard. “Biblically Based Christian Spirituality and Adlerian Psychotherapy”.The Journal of Individual Psychology, 56/3 (2000), 316-328.