In the context of Hayalî-Bâkî Comparison of Tarlan CITY, POETRY AND DREAM

Yıl 2018, , 109 - 119, 31.12.2018

Selim Gök

https://doi.org/10.28981/hikmet.498131

Cited By: 1

Öz

Hayâlî and
Bâkî are among the favorite literary figures of the 16th century. Both of the
two poets saw a compliment in the palace and were politically protected. Bâkî,
advanced in the state; Hayalî, however, left the capital after the death of its
protector. A. Nihad Tarlan's evaluation of two poets in terms of mind and
emotion was evaluated in the comparison of "Hayali-bâkî".According to
Tarlan, Hayâlî was regarded as a better poet despite his formal perfection with
his high intensity and mystical poetry. We think that this assessment is based
on some foundations in the point of existance of poetry. Firstly, poetry is a
literary form for expression of emotion and it is important that the poem carry
a natural emotion. When the poem's poetic is established, the indispensable of
the variables that bring it up should be examined as classical poetry centered.
Secondly, the protector is as effective as "the
power of poets" to show the poets themselves. In addition, did Hayalî
himself find the original dreams he revealed or was it Vardar Yenısi, who
brought him up, to open the door to these dreams? Vardar Yenicesi, which we can
evaluate as a vision of dreams, has trained many poets like Hayâlî. In this
way, poems have acquired original identities in the center of cities.Therefore,
the source that feeds the different dreams of poets must be evaluated with the
original determination from the literary standpoint. Because every poet has
different opinions about the reason for the existence of the poem. In this
context, the influence of the inner-outer world, which is characterized as
"dreamer" within the framework of "the reason for the existence
of poetry", will be judged on the origin of inspiration and the conditions
of emergence of the dream. 

Anahtar Kelimeler

Hayâlî, Bâkî, dream, city, Vardar Yenice

TARLAN’IN “HAYÂLÎ-BÂKΔ MUKAYESESİ BAĞLAMINDA ŞEHİR, ŞİİR VE HAYAL(HANE)

Öz

Hayâlî
ve Bâkî, 16. yüzyılın gözde edebî şahsiyetlerindendir. İki şair de sarayda
iltifat görmüş ve siyaseten himâye edilmişlerdir. Bâkî, devlet kademelerinde
ilerlemiş; Hayâlî ise hâmisinin ölümünden sonra payitahtı terk etmiştir. A.
Nihad Tarlan’ın “Hayâlî-Bâkî” mukayesesinde iki şairin akıl ve duygu terkibi
bakımından değerlendirmesi yapılmıştır. Tarlan’a göre Hayâlî, yoğunluğu yüksek
duygusuyla ve tasavvufî neşveli şiirleriyle Bâkî’nin şeklî kusursuzluğuna
rağmen daha iyi bir şair sayılmıştır. Bu değerlendirmenin şiirin varlık sebebi
noktasında bazı temellere dayandığını düşünmekteyiz.  Birincisi şiir, duyguların ifadesi için meydana
gelmiş edebî bir türdür ve şiirin doğal bir duygu taşıması mühimdir. Şiirin
poetikası kurulduğunda onu meydana getiren değişkenlerin vazgeçilmezleri klasik
şiir merkezli olarak incelenmelidir. İkinci olarak hâmîlik, şairlerin
kendilerini gösterebilmeleri için en az “şairlik gücü” kadar etkilidir. Bunun
yanında Hayâlî, ortaya koyduğu orijinal hayalleri kendisi mi bulmuştur yoksa onun
yetiştiği Vardar Yenicesi mi ona bu hayallerin kapısını aralamıştır? Bir hayal menbaı
olarak değerlendirebileceğimiz Vardar Yenicesi bu nispetle Hayâlî gibi birçok
şairi yetiştirmiştir.  Böylelikle
şiirler, şehirler merkezinde orijinal hüviyetler kazanmıştır. Dolayısıyla şairlerin
farklılaşan hayal âlemlerini besleyen kaynağın edebî açıdan orijinal
tespitlerle değerlendirilmesi gerekmektedir. Çünkü her şairin şiirin varlık
sebebine dair taşıdığı kanaatler farklılık göstermektedir. Bu bağlamda  “şiirin varlık sebebi” çerçevesinde “hayalhâne”
olarak nitelenen iç-dış dünyanın etkisi, ilhamın kaynağı ve hayalin ortaya
çıkış şartları değerlendirilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Hayâlî, Bâkî, hayalhane, şehir, Vardar Yenicesi

Kaynakça

• Aksoyak, İ. Hakkı (2017) “Fatih’in Pekiştirdiği Bir Gelenek: Âşıklar Topluluğuna Ser-Defter Olmak”, Journal of Turkish Language and Literature, Volume:3, Issue: 1, Winter 2017, (1-7)
• Akün, Ö. Faruk (1994) “Divan Edebiyatı”, TDVİA, C.9, TDV. Yay., İstanbul.
• Algar, Hamid; Alparslan, Ali (1982) “Hüseyin Baykara”, TDVİA, C. 18, TDV Yay., İstanbul.
• Ayvazoğlu, Beşir (1982), Aşk Estetiği, İslam Sanatlarının Temel Prensipleri Üzerine Bir Deneme, Birlik Yay., Ankara.
• Azamat, Nihat (2001) “Kalenderiyye”, TDVİA, C. 24, TDV Yay. İstanbul.
• Banarlı, N. Sami (1984) Tarih ve Tasavvuf Sohbetleri, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul.
• Ekinci, Ramazan (2012) “Osmanlı Kültür Merkezlerinden Vardar Yenicesi ve Tezkirelere Göre Vardar Yenicesi Şairleri”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 1663-1679
• Ercilasun, A. Bican (2005) Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi,Akçağ Yay., Ankara. Güvercin Gerdanlığı-İbn Hazm (1995) (Çev. Mahmut Kanık) İnsan Yay., İstanbul.
• İpekten, Haluk; İsen, Mustafa; Karabey, Turgut; Akkuş, Metin (1986) “Hayalî”, Büyük Türk Klasikleri, C.3, Ötüken-Söğüt Yay., İstanbul.
• İsen, Mustafa (2009) “Osmanlılar’da Şehir ve Kültür”, Varayım Gideyim Urumeli’ne Türk Edebiyatının Balkan Boyutu (Araştırma-İnceleme), Kapı Yay., İstanbul.
• İsen-Durmuş, Tûbâ Işınsu (2006) II. Selim Dönemi Sonuna Kadar Osmanlı Edebî Hâmîlik Geleneği (Doktora Tezi), Bilkent Üniv. Türk Edebiyatı Bölümü, Ankara.
• Johnson, Francis (1852) A Dictionary (Persian, Arabic and English), London.
• Kılıç, Filiz (2010) Âşık Çelebi-Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ (İnceleme-Metin), İstanbul Araştırma Enst. Yay., İstanbul.
• Kiel, Machiel (2013), “Yenice-i Vardar” TDVİA, C. 43, TDV. Yay., İstanbul.
• Köprülü, M. Fuad (1981) Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Yay., İstanbul.
• Kurnaz, Cemal (2007) Osmanlı Şair Okulu, Birleşik Yayınevi, Ankara.
• Kurnaz, Cemal (2011) Divan Edebiyatı ve Türk Kimliği, Kurgan Edebiyat Yay. Ankara.
• Mermer, Ahmet; Alıcı, Lütfi; Eflatun, Muvaffak; Bayram, Yavuz; Keskin-Koç, Neslihan (2006) Eski Türk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yay., Ankara.
• Ocak, A. Yaşar (1992) Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, TTK. Yay., Ankara.
• Okay, Orhan (1983) “Bâkî’nin Kanunî Mersiyesine Dair”, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara.
• Poetika-Aristoteles (2011) Poetika- Şiir Sanatı Üzerine (Çev.: Furkan Akderin), Say Yay., İstanbul.
• Şentürk, A. Atilla (2015), “Manzum Metinler Işığında Bir Kalender Dervişinin Profili”, Turkish Studies Academic Journal, Volume 10 Issue 8, s. 145.
• Tanpınar, A. Hamdi (2001) Ondokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi., İstanbul.
• Tarlan, A. Nihad (1946) “Hayâlî - Bâkî”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S. 1, s. 26-38
• Tarlan, A. Nihad (1965) “Edebiyat Tarihi Hakkında”, Türk Dili ve Edeb. Dergisi, C. 13, s. 12-18