KUTADGU BİLİG DİZİNİNDEKİ BİR KELİME HAKKINDA III: İDİŞ~IDIŞ ‘KAP’ ÜZERİNE

Yıl 2017, Sayı: 6, 125 - 132, 16.04.2017

Erdem Uçar

Öz

Eski
Türkçenin Sami kökenli yazı sistemleri ile Runik ve Brāhmī yazı sistemleri /ı/
ve /i/ sesbirimleri için ayrı bir işaret kullanmamıştır. Kelimelerin üzerine
eklenen ön veya arka damak ünsüzlü ekler kelimenin okunuşunda önemli bir rol
üstlenmektedir. Kutadgu Bilig neşrinde
ve dizininde ıdışlıġ, idiş ve idişçi kelimeleri bulunmaktadır. Aynı kökten gelen bu kelimelerin
seslik bakımdan birbirinden farkı olması oldukça şaşırtıcıdır. Bu kelimelerin Kutadgu Bilig’in yazmalarına bakılarak
tekrar değerlendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe ıdış~idiş ‘kap’, ıdışlıg~idişlig, ıdışçı~idişçi, Kutadgu Bilig

Kaynakça

• Al-Rabghūzī (1995). The Stories of the Prophets: Qiṣaṣ Al-Anbiyā’: an Eastern Turkic Version, Vol. I. Critically Edited by H. E. BOESCHOTEN et al with the assistance of H. BRAAM, B. RADTKE; Vol. II. Transleted into English by H. E. BOESCHOTEN, et al, Leiden-New York-Köln: E. J. Brill.
• Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I: Metin, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Arat, R. R. (1959). Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig II: Tercüme, Ankara: TTK Yayınları.
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III: İndeks, İndeksi Neşre Hazırlayanlar: K. ERASLAN, O. F. SERTKAYA, N. YÜCE. İstanbul: TKAE Yayınları.
• Bang, W. (1925). “Turkologische Briefe aus dem Berliner Ungarischen Institut, Zweiter Brief: uzuntonluγ - die Krone der Schöpfung”, Ungarische Jahrbücher, 5: 231-251.
• Clauson, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
• Dankoff, R.; J. Kelly (1982). Mahmut el-Kāşgarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān Luγāt at-Türk), Edited and Translated with Introduction and Indices by R. DANKOFF in collaboration with J. KELLY, Part I, Harvard: Harvard University Press.
• Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation, a functional approach to the lexicon, Vol. I-II, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Yusuf Has Hacib (2015). Kutadgu Bilig B Fergana Nüshası (Taşkent Davlat ŞArkşünaslik İnstituti Huzuridegi Abu Rayhan Beruniy Namli Şark Kolyazmaleri Merkezi 1809. nr.), Ankara: TDK Yayınları.
• İskakov, A. I. et al (2011). Kazak Edebi Tiliniŋ Sözdigi, Tom 15, Almatı: A. Baytursınulı Atındagı Til Bilimi Institutı.
• Üşenmez, E.; E. Uçar (2014). İslamî Dönem Türk Edebiyatının ilk Eseri: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, Kahire Nüshası (Tıpkıbasım), İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Karademir, S. (2013). “Eski Türkçeden Günümüze ı~i Seslerinin Alternans Kullanımı”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/7: 49-63.
• Maue, D.; K. Röhrborn (1980). “Zur alttürkischen Version des Saddharmapuṇḍarīka-Sūtra”, Central Asiatic Journal, 24/3-4: 251-273.
• Melioranskiy, P. M. (1900). Arab’ Filolog’: o Turetskom’ Yazık’, Sanktpeterburg’: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
• Menges, K. H. (1966). “Report on the Second Excursion to Taškent for Research in Čaγataj Manuscripts”, Central Asiatic Journal, 11: 87-133.
• Monier-Williams, S. M. (1899). A Sanskrit-English Dictionary, Etymologically and Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European Languages, Oxford.
• Nadelyayev, V. M. [vd.] (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’, Leningrad: Institut Yazıkoznaniya, Akademiya Nauk SSSR.
• Orucov, E. (2006). Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti, Dört Cildde, C. II, Bakı: Şerq-Qerb.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• Tuna, O. N. (1960). “Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960: 213-282.
• Yusuf Has Hacib (2015). Kutadgu Bilig A Viyana Nüshası (Wien, ÖNB, Cod. A. F. 13), Ankara: TDK Yayınları.
• Yakup, A. (2010). Prajñāpāramitā literature in Old Uyghur, BT: 28, Turnhout (Belgien): Brepols Publishers.
• Zieme, P. (1996). Altun Yaruq Sudur: Vorworte und das erste Buch. Edition und Übersetzung der alttürkischen Version des Goldglanzsūtra (Suvarṇaprabhāsottamasūtra), BT: 18, Turnhout (Belgien): Brepols Publishers.