İKİ GURBET ŞÂİRİ: BÂBÜR ŞÂH VE CEM SULTÂN’IN ŞİİRLERİNDE VATAN

Yıl 2018, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, 528 - 559, 31.12.2018

Hanzade Güzeloğlu

https://doi.org/10.28981/hikmet.494016

Cited By: 1

Öz

Vatan
teması Türk kültüründe ve Türk edebiyatında her dönem ve alanda müstesna bir
yere sahiptir. Vatan kavramının Divan şiirinde de yer aldığı görülmektedir.
Yüzlerce beyitte vatan temasına yer verilmiştir. Bu beyitlerde bakıldığında
vatan teması da Divan şiirinin sanat anlayışı ve telakkisi ve estetiği içinde
işlenmektedir. Çoğu zaman vatan, hasreti duyulan, özlenen, hayal edilen,
sevdası çekilen, uzakta kalan, kavuşulamayan bir güzel (sevgili)dir.

Çalışma için seçilen
Çağatay edebiyatının önemli siması Babür Şah ve Anadolu sahasındaki hükümdar
şair Cem Sultan’da “vatan” kavramının yer aldığı beyitler olduğu gibi, Cem
Sultan’ın “vatan” redifli gazeli ve vatan kavramının işlendiği “Frengistan
Kasidesi” de bulunmaktadır. Her iki şairde de yalnızlık, feleğe sitem, gurbet
ve vatan hasreti duygusunun işlendiği beyitler görülmektedir. Biri Türk
coğrafyasının Doğusunda, diğeri Batısında yaşamış bu iki hanedan mensubu Divan
şairi arasında yaşadıkları bakımından benzerlikler vardır: ikisi de taht
mücadelesi yüzünden vatandan uzaklaşmak zorunda kalmış; vatan hasreti çekmiş,
gurbet duygusuna katlanarak yalnızlık çekmiştir. Bu duyguları bazı şiirlerinde
açık açık yansıtmışlar. Bu çalışmada, Cem Sultan ve Babür’ün Türkçe Divanları
taranarak onlardaki vatan kavramı ele alınacaktır. Elde edilen verilerle
aralarında bir karşılaştırma yapılacaktır. Vatandan ayrı düşen, gurbet acısını
yaşamış, kader benzerliği olan bu iki şairin şiirlerinden örneklerden hareketle
benzerlik ve farklılık tespit edilmeye ve örnekler üzerinden genel olarak Divan
şiirinde vatan kavramının işleyişi konusunda bir değerlendirme yapılmaya
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, Cem Sultan, Babür Şah, Vatan konusu, Gurbet

Kaynakça

• Ahmet Atilla Şentürk-Ahmet Kartal, Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2005. Bekir Çınar, “Geleneğe Direnen Bir Şair ve Şiiri: Cem Sultan’ın Frengistan Kasidesi”, Turkish Studies, 2/4, Sonbahar 2007, S. 274-282. Beşir Ayvazoğlu, “Cümlemizin Validemizdir Vatan”, Dünden Bugune Tercüman Gazetesi, 28 Ağustos, İstanbul 17, 2003. Bilal Yücel, Babür Divânı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 1995. Halil Ersoylu, Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1989. Hatice Aynur, “Cem Şairleri”, İlmî Araştırmalar, 9, İstanbul, 2000, S.33-43. I. V. Stebleva, “Semantiçeskoe Edinstvo Gazeley Babura” (Babür Gazellerinin Anlam Bütünlüğü), Tyurkologiçeskiy Sbornik, Moskova, 1978, S. 158-166. I. V. Stebleva, Semantika Gazeley Babura (Babür’ün Gazellerinin Anlam İncelenmesi) Moskova, 1982. İskender Pala, Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995. Kemal Yavuz , “Frengistan’da Ağlayan Bir Şair: Ölümünün 515. Yılında Cem Sultan”, Akademik Dergipark, Sayı:40, Yıl: 2009, S. 271-308. Mehmet Sarı, “Divan Edebiyatında Vatan”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Mine Mengi Özel Sayısı, Yıl: 2, Sayı: 5, 2016, S. 209-244. Münever Okur Meriç, Cem Sultan: Hayatı, Esareti, Edebi Kişiliği, Eserleri, Şiirleri, Ankara 2006. Nihat Sami Banarlı, “Edebiyatımızda Vatan Sevgisi ve Fikret’in Vatancılığı”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Yıl:1, Sayı:4, Ekim, İstanbul, 1972. Nihat Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, C. 1. Ömer Faruk Akün, “Babür”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:4, Sayfa: 396-400, İstanbul, 1991. Rüştü Şardağ, “Edebiyatımızda Vatan Duygusu”, Varlık Dergisi, 1 Aralık, 1939, Ankara. Sedat Engin, Cem Sultanın Türkçe Divânının Tahlili, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2006. Selahattin Tolkun, “Özbek Şairi Erkin Vahid’in “Vatan Ümidi” Adlı Şiiri ve Yorumu, Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, İstanbul, 1978.