SULTAN III. MUSTAFA’YA SUNULAN CÜLÛSİYYELERİ İÇEREN BİR MECMUA

Yıl 2020, Sayı: 12 [BAHAR 2020], 130 - 153, 01.04.2020

Enes Yıldız

https://doi.org/10.28981/hikmet.686170

Cited By: 5

Öz

Arapça “oturmak” anlamına gelen “celese” kökünden türeyen cülûs, padişahın ölümü veya tahtan inmesi üzerine veliaht şehzadenin tahta oturmasına denir. Edebî bir terim olarak cülûsiyye, veliaht şehzadenin Osmanlı tahtına çıkması vesilesiyle kaleme alınan, tebrik ve müjde amaçlı manzum ve mensur eserlerdir. Farklı nazım şekilleriyle yazılan ve tebrik, müjde ve methiye şiirleri olan cülûsiyyeler muhtevaları açısından “tebriknâme, methiye, tahmid, ‘arz-ı hâl, bahariye, fahriye, dua ve tarih manzumeleri” ile ilişkilidir.

Bu çalışmada bir mecmuadan hareketle yirmi altıncı Osmanlı padişahı III. Mustafa’ya sunulan cülûsiyyeler incelenecektir. Sultan III. Mustafa’ya sunulan cülûsiyyeleri ihtiva eden mecmua-i eş’ârın araştırmalarımız sonucu elde edebildiğimiz tek nüshası İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Y. 4414 arşiv numarasıyla kayıtlıdır. Mecmuanın yeni arşiv numarası ise Y. 733’tür. Mecmuanın mürettibi belli değildir. Mecmuada farklı şairlere ait 37 Türkçe ve 5 Arapça olmak üzere toplam 42 cülûsiyye bulunmaktadır. Mecmuada yer alan cülûsiyyelerden 18’i kıt’a, 18’i kaside ve 1’i beyt nazım şekli ile yazılmıştır. Makalemizde söz konusu mecmua temel alınarak 42 cülûsiyye şekil ve muhteva açısından incelenmiş ve örnek cülûsiyyelerin transkripsiyonlu metinleri verilmiştir. Bu çalışma ile cülûsiyye türünde küçük de olsa bir boşluk doldurulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı

Kaynakça

• Akkuş, Metin (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. Erzurum: Fenomen.
• Aydemir, Yaşar (2004). Medhiye. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 29, S. 410-411). Ankara: TDV.
• Bektaş, Ekrem (2017). Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 22.03.2018.
• Beydilli, Kemal (2006). Mustafa III. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 31, S. 280-283). Ankara: TDV.
• Demirel, Şener (2008). Antepli Aynî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 3/4, s. 372-398.
• Devellioğlu, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Erdoğan, Mustafa (2017). Bursalı Rahmî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 22.03.2017.
• Gökalp, Haluk (2012). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. Aça, Mehmet & Kocakaplan, İsa, Ceylan, Ömür (Ed.), Eski Türk Edebiyatında Nazım Şekilleri Edebi Türler (s. 188-467). İstanbul: Kesit.
• Kavruk, Hasan & Selçuk, Bahir (2009). Filibeli Vecdî ve Dîvân’ı (Metin-Dizin). Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 22.03.2016.
• Kut, Günay (1986). Mecmuʿa. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Devirler, İsimler, Eserler, Terimler). (C. 6, S. 170-173). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Özcan, Abdulkadir (1993). Cülûs. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 8, S. 108-114). Ankara: TDV.
• Özer, Fatih (2017). 16. Yüzyıl Türk Edebiyatı’nda Manzum Cülûsiyyeler. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 1/1, 1-14.
• Parlatır, İsmail ( 2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sami, Şemseddin (1986). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Endurun Kitabevi.
• Sertoğlu, Midhat (1986). Osmanlı Tarih Lûgatı. Enderun Yay., İstanbul.
• Tuğluk, Halil İbrahim (2010). Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-nâmeler. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 42, 41-68.
• Turgutlu, Mehmet (2008). Enderûnlu Halîm Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.