AHMED REŞİD’İN NAZARİYÂT-I EDEBİYE’SİNDE EDEBÎ ESTETİK

Yıl 2020, Sayı: Prof. Dr. M. Orhan Okay Özel Sayısı, 400 - 417, 28.12.2020

Ferhat Korkmaz

https://doi.org/10.28981/hikmet.830160

Öz

Nazariyât-ı Edebiye, Ahmed Reşid tarafından II. Meşrutiyet yıllarında edebiyat teorisi alanında yayımlanan ve iki ciltten oluşan önemli bir eserdir. Ahmed Cevdet Paşa ve Recâîzâde Mahmud Ekrem’in hocalık yaptıkları okullarda verdikleri derslere ait notları belâgat eseri olarak yayımlama geleneğini Ahmed Reşid de sürdürür. Yazar, Nazariyât-ı Edebiye’yi Galatasaray Sultanisi’nde edebiyat öğretmenliği yaptığı sırada ve hocası Recâîzâde Mahmud Ekrem’den etkilenerek bir ders kitabı olarak kaleme almıştır. Eserin planı itibariyle Talim-i Edebiyat’ın örnek alındığı Nazariyât-ı Edebiye’de belâgat ilminin beyân, me‘ânî ve bedî‘ ana konuları, içerik olarak yenileştirilmek suretiyle sosyolojik eleştiri bağlamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda sosyolojik, fizyolojik ve antropolojik yöntemleri, pozitivist bir bakış açısıyla edebiyat eleştirisine uygulayan Hyppolyte Taine ve Eugene Véron’un benimsediği anlayışlardan hareket eden Ahmed Reşid, eserin “Bedî” bölümünde ağırlıklı olarak şiir estetiği üzerine değerlendirmeler yapmaktadır. Çalışmamızda Nazariyât-ı Edebiye’nin “Bedî” bölümünde ele alınan edebî estetik ve eleştiri kavramları üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Reşid, Nazariyât-ı Edebiye, Estetik, Eleştiri

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. (1310), Belâgat-ı Osmaniyye, Nişan Berberyan Matbaası, İstanbul.
• Ahmed Reşid. (1328a), Nazariyât-ı Edebiye, C 1, Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaası, İstanbul.
• Ahmed Reşid. (1328b), Nazariyât-ı Edebiye, C 2, Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaası, İstanbul.
• Bozkurt, Nejat. (1995), Sanat ve Estetik Kuramları, Sarmal Yayınları, İstanbul.
• Can, Adem. (2018), Ahmed Reşid-Nazariyyât-ı Edebiyye, C 1-2, DBY, İstanbul.
• Hatîb El-Kazvînî. (tarihsiz), Telhîs ve Tercümesi, Haz: Doç. Dr. Nevzat H. Yanık, Prof. Dr. Mustafa Kılıçlı, Prof. Dr. M. Sadi Çöğenli, Huzur Yayınları, İstanbul.
• Moran, Berna. (2002), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Odacı, Nuray. (2016), Bir Ders Kitabı Olarak Ahmed Reşid Rey’in Nazariyyât-ı Edebiyyesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Okay, Orhan. (1969), İlk Türk Pozitivist ve Natüralisti Beşir Fuad, Hareket Yayınları, İstanbul.
• Okay, Orhan. (1992), “Beşir Fuad”, DİA, C 6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Okay, Orhan. (2011), Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Öcal, Oğuz. (2008), “Reşit’in Nazariyât-ı Edebiyesi”, Millî Eğitim, Bahar 2008. S 178. s. 178-191.
• Özcan, Recai. (2002), Ahmet Reşit Rey’in (H. Nâzım) Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
• Öztürk, Furkan. (2019), Recâîzâde Mahmud Ekrem-Ta‘lim-i Edebiyyât (Eleştirel Basım), DBY Yayınları, İstanbul.
• Recâîzâde Mahmud Ekrem. (1299), Ta‘lim-i Edebiyyât, Mihran Matbaası, İstanbul.
• Taine, Hyppolite. (1893), Philosophide de L’Art, Librairie Hachette Et, Paris.
• Tanpınar, Ahmed Hamdi. (1988), 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul.
• Tanyıldız, Ahmet. (2012), “Klâsik Belâgat Geleneğinin Son Örneği: Def’u’l-Mesâlib Fîedebi’ş-Şâ’ir Ve’l-Kâtib”, Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu, 10-12 Mayıs 2012, Ordu Üniversitesi, s. 149-164.
• Timur, Kemal. (2019), “Tanzimattan Millî Edebiyata Tenkit”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Yıl 5, S 10, Bahar 2019, s. 1-11.
• Tunalı, İsmail. (1998), Estetik, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Véron, Eugene. (1879), Esthetics. Translated By W. H. Armstrong, B.A. Chapman & Hall, Philadelphia.
• Yetiş, Kazım. (1996), Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sâhasında Getirdiği Yenilikler, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Yetkin, Suut Kemal. (1938), Estetik, Devlet Basımevi, Ankara.