UŞŞÂKÎ ŞEYHİ BOLAYIRLI ŞEYH SİNÂN EFENDİ’NİN KÜLLİYÂTINA DAİR

Yıl 2020, Sayı: Prof. Dr. M. Orhan Okay Özel Sayısı, 598 - 625, 28.12.2020

Sadık Yazar

https://doi.org/10.28981/hikmet.839889

Öz

Yüz yılı aşkın bir süreden beri devam eden Osmanlı kültür tarihi araştırmaları dahilinde, bu dönemde Türkçe ile üretilmiş birçok eser ve müellifi, muhtelif çalışmalara konu olmuştur. Son kırk yılda önemli bir ivme kazanan bu araştırmalar sayesinde, her geçen gün Osmanlı medeniyetinin farklı yönlerine dair “bilinmeyen”ler ortaya saçılırken bazı ilim sahalarında herhangi bir tarama ve araştırmaya dayandırılması bile düşünülmeyen “yok”lamalar da yerini yavaş yavaş daha ihtiyatlı saptamalara bırakmıştır. Bununla birlikte; Osmanlı kültür mirasına yönelik araştırmalarda istenen düzeyde olunduğunu söylemek güçtür. Kimilerince şaşırtıcı olarak görülebilirse de Osmanlı telif geleneğinde yeterli ilgili görmeyen alanlardan biri de Türkçe dini literatürdür. Özellikle İlahiyat sahasındaki araştırmalarda daha ziyade Arapça eserlere rağbet gösterilmesi Türkçe üretilmiş, ilmî ya da populer dini metinlerin uzun süre göz ardı edilmesine sebep olmuştur. Bundan dolayıdır ki Osmanlı döneminde dinî ilimlerdeki birikimin Türkçeleştirilmesine yönelik çok fazla bilgiye sahip olunduğu söylenemez. Bu çalışmada böyle bir ilgisizliğin kurbanı olan bir müellifin, XVI. yüzyılın ikinci yarısı ile XVII. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan Bolayırlı Uşşâkî şeyhi Şeyh Sinân’ın Almanya’da bulunan külliyatı merkeze alınarak eserleri tanıtılmaya çalışılacaktır. Dini ilimlerin farklı sahalarında kaleme alınan bu eserlerin tanıtımı ve müellifin, bazı eserlerinde Türkçe yazma şuuruna dair görüşleri aktarılarak bu yönde bir farkındalık oluşturulmaya gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bolayırlı Halvetî şeyhi Şeyh Sinân, Osmanlı dönemi Türkçe dinî literatür, Uşşâkîlik

Teşekkür

Makaleyi okuma lütfunda bulunup değerli katkılarını esirgemeyen Rumeysa Bayram'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Adıgüzel, Niyazi. (2018), “Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas'ın Dîvân-ı Mesâbih Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”, RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, S. 4, s. 244-53.
• Akpınar, İsa. (2020), “Âlim Sinan Efendi’nin Manzum Akâidnâme’si”, Prof. Dr. Hikmet Özdemir Armağanı, (Editörler: Üzeyir Arslan, Hakan Taş), Kriter Yayınları, İstanbul.
• Aksoyak, İsmail Hakkı (e-makale), “Şeyh Sinân Efendi “, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7616
• Altıkulaç, Tayyar. (1999), ”İbnü’l-Cezerî”, DİA, C. 20, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Bursalı Mehmed Tahir. (2016), Osmanlı Müellifleri, C. 1, (hzl: M. A. Yekta Saraç), TÜBA Yayınları, Ankara.
• Güler, Mehmet. (2017), “Şeyh Sinan Efendi’nin Manzum Tecvid Tercümesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 52, s. 146-171.
• Gürbüz, Mehmet. (2020), “Bir Cönkte Yer Alan Şeyh Sinân Adına Kayıtlı Şiirler”, V. İnternational European Conference On Social Sciences, July 18-19 2020, (editörler: Kahkahsan Khan, Ali Söylemez), Faraba-i Pablicantions, s. 463-471.
• http://www.isam.org.tr/index.cfm?fuseaction=objects2.detail_content&cid=1394&cat_id=5&chid=2 (10.12.2020)
• Kuloğlu şeyh Hacı İlyas. (2015), Bâğ-ı Behişt, C. 1, (hzl: Bünyamin Taş), Gece Kitaplığı, Ankara.
• Mehmet Nail Tuman. (2001), Tuhfe-i Naili, C. 1, (hzl: Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı), Bizim Buro Yayınları, Ankara.
• Osmânzâde Hüseyin Vassâf. (2006), Sefîne-i Evliyâ, C. 3, (hzl: Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), Kitabevi, İstanbul.
• Özcan, Nuri. (1988), "Abdülhay Celvetî", DİA, C. 1, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Şeyh Sinân Efendi, Tercüme-i Hulâsa-i Risâle-i Kuşeyrî, Almanya Milli Kütüphanesi’nde Ms. Or. Oct. 2912, 47b-88a.
• Şeyh Sinân Efendi, Tercüme-i Tefsîr-i Amme, Almanya Milli Kütüphanesi’nde Ms. Or. Oct. 2912, 1b-5b.
• Şeyh Sinân, Risâle fî Tahkîki Cevâzi’n-Nazmi’l-İlâhî, Almanya Milli Kütüphanesi’nde Ms. Or. Oct. 2912, 88b-90a.
• Şeyh Sinân, Tercüme-i Mesâbîhu’s-Sünne, Süleymaniye Ktp. H. Hüsnü Paşa no: 239.
• Şeyh Sinân, Tercüme-i Mesâbîhu’s-Sünne, Süleymaniye Ktp. Reşid Efendi no: 126.
• Şeyhülislâm Hoca Sa’deddîn b. Hasan Cân (2003). Tercüme-i Risâle-i Kuşeyriyye. (haz. Mehmet Günyüzlü), Yasin Yayınevi, İstanbul.
• Yağcı, Süleyman Nuri. (2017), Ömer Karîbî ve Dîvânçe’si (İnceleme-Metin), Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Rize.
• Yazar, Sadık. (2011), Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Yetik, Erhan (2004). “Menâzilü’s-Sâ’irîn”, DİA, C. 1, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul