HAMZANAME’NİN 72. CİLDİNDE YER ALAN ARKAİK KELİMELER

Yıl 2021, Sayı: 15 [GÜZ 2021], 135 - 148, 31.10.2021

Osman Türk

https://doi.org/10.28981/hikmet.908981

Cited By: 4

Öz

Dil araştırmacıları arkaik olarak değerlendirilen kelimeleri eski döneme ait, fakat günümüzde değişime uğramış yapı, birim veya öge olarak adlandırmıştır. Bu bağlamda bakıldığında Türkçenin ulaşabilen en eski yazılı belgelerin VII. yüzyılda Köktürklerin meydana getirdikleri Yenisey yazıtlarıdır. Türkçenin kadim geçmişi süresince birçok farklı coğrafyalarda yer alması haliyle söz varlığı bakımından farklılıklar meydana getirmiştir. Her farklılık Türkçenin zenginliği olarak tarihe izdüşümüdür. Bu zaman zarfı içerisinde birçok kelime ya unutulmuş ya da yerini başka kelimelere bırakmıştır. Türk dilinin eski dönemlerinde kullanılmış, bugün itibarıyla kullanımdan düşerek unutulmuş kelimelerin tespiti için tarihî dönemlerde yazılmış eserler önemli bir belge niteliğindedir. Metinlerde yer alan kelimelerin gramatik olarak araştırılması tarihi dönemlerde meydana geldiği değişiklikleri göstermesi bakımından çok değerlidir. Tarihî metinler, bünyesinde barındırdığı arkaik ögeler bakımından zengin malzemelere sahiptir. Tarihi dönemlerde meydana getirilen pek çok eser, edebiyat ve dil araştırmacıları için zengin bir başvuru kaynağıdır. Metinlerde yer alan ve günlük konuşma dilinde bulunan ata yadigârı arkaik kelimeler, tarihin derinliğe götürerek toplum hakkında bilgi sunmaktadır. Bunların içerisinde yer alan; gelenek-görenek, kültürel değerler, sosyal yapı ve yaşayış hakkında bilgilenmek adına katkı sunarlar. Bu çalışmada, Hamzaname’nin 72. cildinde yer alan arkaik kelimeler ele alınmış, tespit edilen kelimelerin kullanım alanları gösterilmiştir. Zengin bir kelime hazinesine sahip olan eserdeki arkaik kelimelerin anlam özelliği ve değişkenliği belirtilmeye çalışılarak örnekler ışığında konu somutlaştırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hamzaname,, Eski Türkçe Unsurları,, Arkaik,, Söz Varlığı, Sözcük

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti. (1992). Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki Atebetü’l Hakayık. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arat, Reşit Rahmeti. (1999). Kutadgu Bilig I Metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, Aysu. (2004). Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Karahanlı Türkçesi (Giriş-Metin-Dizin.) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atmaca, Emine. (2019). Batı Akdeniz Yörüklerinin Ağzında Eski Türkçe Unsurlar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (1), 149-171.
• Erdal, Marcel. (1991). Old Turkic Word Formation I-II. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Ekşioğlu, Serap. (2015). “Şeyhî Divanı’ndaki Arkaik Sözcükler”. The Journal of Academic Social Science, 3 (15), 378-387.
• Erman, Artun. (2002). Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı. Ankara: Akçağ yay.
• Gülsevin, Gürer. (2015). Arkaik-Periferik Kavramı ve Bu Kavramın Tarihî Batı Rumeli Türkçesi Ağızlarının Tespitindeki Önemi. International Journal of Social Science, 15 (32), 1-12.
• Hughes, H. Stuart. (1995). Toplum ve Bilinç. (Çev. Güzin Özkan) İstanbul: Metis Yayınları.
• İbn Haldun. (1990). Mukaddime, cilt 1. (Çev. Z. K. Ugan) İstanbul: MEB Yay.
• İmer, Kâmile ve Kocaman, Ahmet ; Özsoy, Sumru (2011). Dilbilim Sözlüğü İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.