SULTAN III. MURAD’IN TÜRKÇE DÎVÂN’ININ PADİŞAH NÜSHASI VE MURÂDÎ DÎVÂNI’NA KATKILAR

Yıl 2023, Sayı: 19 - GÜZ 2023, 117 - 143, 31.10.2023

Ahmet Kemal Gümüş

https://doi.org/10.28981/hikmet.1342020

Öz

Osmanlı Devleti sultanlarının on ikincisi olan Sultan III. Murad’ın Türkçe Dîvân’ı, bilinen sekiz nüshanın karşılaştırılmasıyla doktora tezi olarak hazırlandı ve daha sonra kitaplaştırıldı. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi H 2/2107 numarada kayıtlı, Zeyrek Ağa tarafından 996/1588 yılında hazırlatılan, içerisindeki şiirlerin tamamının padişaha övgü, niyaz ve dua ifadeleri ile başlıklandırıldığı, mücevherlerle süslenmiş dış kapağında ise Derviş Ağa’nın Sultan için yazdığı şiirlerin bulunduğu padişah nüshası, Dîvân hazırlanırken görülmemiştir. Elinizdeki çalışmada TSMK’dan temin edilen bu nüsha ayrıntılı bir şekilde incelendi, yayımlanmış Dîvân ile karşılaştırıldı, nüsha farkı olarak değerlendirilen farklı okumalar ortaya konuldu; yeni okuma teklifleri sunuldu. Bu teklifler sunulurken beyitlerin anlam bütünlüğü dikkate alındı, nesre çeviriler yapıldı. Bazı ifadelerin yazımında ise vezin yol gösterici oldu.

Anahtar Kelimeler

III. Murad, Murâdî Dîvânı, Zeyrek Ağa, Padişah nüshası

Teşekkür

III. Murad'ın Türkçe Dîvân'ının bu nüshasından beni haberdar ederek çalışmanın ortaya çıkmasına vesile olan Dr. Uğur ÖZTÜRK'e teşekkür ederim.

Kaynakça

• III. Murâd. Dîvân-ı Murâd. İstanbul: Topkapı Sarayı Müze Kütüphanesi, H. 2-2107.
• Ak, Mahmud. “Derviş Paşa, Bosnevî” TDV İslâm Ansiklopedisi C. 9, s. 196-197. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Alvan, Türkan. Sultan Murâd-ı Sâlis’in Dünyası: Mektupları ve Rüyaları Işığında Bir Derviş Padişah. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• Ayverdi, İlhan. Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2006.
• Çağman, Filiz. Seçme Makaleler. İstanbul: Nakkaş Tezyini Sanatlar Merkezi Yayınları, 2023.
• Çığ, Kemal. Türk Kitap Kapları. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık Sanayii A. Ş. Basımevi, 1971.
• Dağlar, Abdülkadir. “Şerhin Şiir Hâli: Sultan Murâdî Dîvânı’nda Şerh Nazariyatı”. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan Özel Sayısı, Aralık 2018: 504-527.
• Felek, Özgen. Kitâbü’l-Menâmât: Sultan III. Murad’ın Rüya Mektupları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014. Gölpınarlı, Abdülbâkî. Kur’ân-ı Kerîm ve Me’âli. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1958.
• İpekten, Haluk. Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergah Yayınları, 1999.
• Kırkkılıç, Ahmet. Murâdî Dîvânı. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Kütükoğlu, Bekir. “Murad III.” TDV İslâm Ansiklopedisi C. 31, s. 171-176. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Öztürk, Uğur. III. Murad Dönemi Yazılı Kültürü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2022.
• Öztürk, Uğur - Arı, Osman Sacid. “Şiire anlam katmak: Sultan III. Murad’ın şiirlerine yapılan şerhler ve Derviş Mehmed’in tasavvufî şerhi”. Cemal Aksu Armağanı. ed. M. Yılmaz-A. Aksu. 847-930. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay, 2020.
• Redhouse, Sir James W., A Turkish And English Lexicon/ Kitâb-ı Ma‘ânî-i Lehce, Constantinople 1890.