KEMAL TAHİR’İN GENÇLİK YILLARINDA EDEBİYATA DAİR GÖRÜŞLERİ VE POETİK ALGISI

Yıl 2023, Sayı: 19 - GÜZ 2023, 354 - 370, 31.10.2023

İbrahim Öztürkçü

https://doi.org/10.28981/hikmet.1366245

Öz

Türk edebiyatında tarihi ve toplumu merkeze alan sosyal romanlarıyla kendisine haklı bir yer edinen Kemal Tahir, Cumhuriyet döneminin önemli yazarlarından biridir. Gençlik ve çıraklık yıllarında Marksist ideoloji ve Nâzım Hikmet’in tesiri altında kalarak “mücadeleci kişiliğini” Bâbıâli yokuşunda şekillendiren yazar, ilk başlarda tercüme, şiir, hikâye ve röportajlarıyla dikkatleri üzerine çekmiştir. Bu dönemde hayata ve sanata Nâzım Hikmet perspektifinden bakan yazarın edebiyata dair keskin görüşleri göze çarpmaktadır. Bâbıâli çevresinde edindiği dostlukları bir kenara bırakarak 1936 yılında yakın dostu Ertuğrul Şevket ile yaptığı bir röportajda edebiyatın ne olduğuna dair genel görüşlerinin yanında Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Halid Fahri gibi birçok edebiyatçıyı “kavga heyecanı”ndan mahrum olmakla tenkit etmiş, yazarların Millî Mücadele ruhunu savaş meydanında yaşamaktan çok romantik bir bakış açısıyla yazmalarını eleştirmiştir. Lozan sonrasında şekillenen edebiyat ortamını ve bu bağlamda Necip Fazıl’ı da benzer şekilde itham etmiştir. 1936 yılında Nâmık Kemal üzerine edebiyatçılarla yaptığı anket ve Peyami Safa ile giriştiği polemik Kemal Tahir’in edebiyata dair düşüncelerini yansıtması bakımından dikkate değerdir. İlk gençlik yıllarından itibaren şiirler yazan bulunan Kemal Tahir’in dikkatlerden kaçan Asın Şairine (1932) ve Ayıngacı (1936) şiirleri, poetik anlayışındaki değişimi yansıtan iki örnek olarak okunabilir. Uzun hapis hayatından sonra bir zihniyet dönüşümü yaşayan yazar, Cumhuriyet’in Osmanlı ve geçmişiyle yüzleşmesine imkân tanıyan romanlarıyla, isabetli sosyal tahlilleriyle sorumluluk sahibi bir mütefekkir portresi çizmiştir. Bu makalede Kemal Tahir’in 1932-1938 yılları arasında gazete ve dergi köşelerinde kalıp fark edilmeyen röportaj ve şiirlerinden hareketle yaşadığı fikir değişimi ile Nâzım Hikmet’i tanıdıktan sonraki poetik algısı kapsamlı bir biçimde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kemal Tahir, poetika, Nâzım Hikmet, roman, şiir.

Kaynakça

• CCA, Fon: 30-10-0-0/Kutu-Gömlek-Sıra: 209-426-6 (10 Şubat 1941).
• Bozdağ, İsmet. Kemal Tahir’in Sohbetleri. İstanbul: Bilgi Yayınevi, 1980.
• Dosdoğru, M. Hulusi. Kemal Tahir Yaşamı ve Yapıtları. İstanbul: Tel Yayınları, 1974.
• Wells, H. G. Görünmiyen Adam. Çev. Kemal Tahir. İstanbul: İnkilâb Kitabevi, 1938.
• [Demir], Kemal Tahir. Nâmık Kemal İçin Diyorlar Ki. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Basımevi, 1936.
• [Demir], Kemal Tahir. Nâzım Hikmet: Kemal Tahir’e Mahpusaneden Mektuplar. Ankara: Bilgi Yayınları, 1968.
• [Demir], Kemal Tahir. Kemal Tahir’den Fatma İrfan’a Mektuplar. İstanbul: Sander Yayınları, 1979.
• Doğan, Mehmet Can. Modern Türk Şiiri (Olgular, Eğilimler, Akımlar). İstanbul: YKY, 2018.
• Kemal Tahir-Suad Derviş-Ahmed Cevad. 1936 Modeli Gençler ve Zavallı Peyami. İstanbul: Selamet Basımevi, t.y.
• Meriç, Cemil. Sosyoloji Notları ve Konferanslar. Haz. Ümit Meriç Yazan. İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.
• Ran, Nâzım Hikmet. Bütün Şiirleri. İstanbul: YKY, 2008.
• Yazoğlu, Cengiz. Kemal Tahir: Notlar/1950 Öncesi Şiirler ve Ziya İlhan’a Mektuplar. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1990.
• Ataç, Nurullah. “Mayakovski”. Son Posta, S 2298, 1936, s. 11.
• Cumhuriyet (15 Temmuz 1950) “Nâzım Hikmet de Affedildi”. S 9316, s. 1, 4.
• Cumhuriyet. “Meclis Dün Af Kanununu Kabul Etti”. S 9316, 15 Temmuz 1950, s. 1, 3.
• [Demir], Kemal Tahir. “Asrın Şairine”. Mektep, S 13, 1932, s. 246.
• [Demir], Kemal Tahir. “Ayıngacı”. Son Posta, S 2298, 1936, s. 11.
• [Demir], Kemal Tahir. “Roman Üstüne Notlar”, Yeni Ufuklar, S 105-106, 1961, s. 401-404. Şevket, Ertuğrul. “İstiklal Harbi Sıralarında Türk Edebiyatı: Gençlerden Kemal Tahir Anlatıyor”. Açık Söz, S 100, 1936, s. 5.