ACCORDING TO BIOGRAPHICAL SOURCES, DIVAN POETS FROM ALAŞEHİR

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 356 - 373, 30.09.2024

Bilal Elbir , Karden Karakoç

https://doi.org/10.28981/hikmet.1484441

Öz

Alaşehir, with its fertile lands and strategic location, has been a settlement since ancient times and has been the cradle of many civilizations. With the opening of Anatolia's gates to the Turks, Turkmen settlers arrived in the vicinity of Alaşehir, and the Seljuks struggled to seize the district. Alaşehir came under full Ottoman rule during the reign of Yıldırım Bayezid and remained part of the important Sanjak of Saruhan (Manisa) and the Aydın province during the Ottoman period. In addition to Alaşehir's geopolitical location, its cultural and literary location is also worth examining.
According to biographical sources, there are nine divan poets known as Alaşehirli: Veysî, Makâlî (2), Kâdî, Zârî, Tâ’ib, Sa’îd, Kudsî, and Abdî. Among these poets, Veysî, Makalî, and Kâdî, with their divan, mesnevî, and other works, have been more recognized in academic studies such as theses, articles, and presentations compared to other poets. In this study, Veysî, Makâlî, and Kâdî, who have been the subject of various works before, are briefly introduced, and some findings not mentioned in other studies are presented. For the five poets registered as Alaşehirli in biographical sources, namely Zârî, Tâ’ib, Sa’îd, Kudsî, and Abdî, who have limited information about their lives and works, all available information and samples of their poetry are provided, and some observations are made about these poets.

Anahtar Kelimeler

Alaşehir, Veysî, Makâlî, Kâdî, Zârî, Tâ’ib, Sa’îd, Kudsî, Abdî

BİYOGRAFİK KAYNAKLARA GÖRE ALAŞEHİRLİ DİVAN ŞAİRLERİ

Öz

Alaşehir; verimli toprakları, jeopolitik konumumun etkisiyle eski çağlardan beri yerleşim yeri olmuş ve birçok medeniyete beşiklik etmiştir. Anadolu’nun kapılarının Türklere açılmasıyla başlayan süreçte Türkmenlerden Alaşehir civarlarına yerleşen olmuş ve Selçuklular ilçeyi ele geçirmek için mücadeleler vermiştir. Alaşehir, tam olarak Yıldırım Bayezid zamanında Osmanlı hâkimiyetine geçmiş ve Osmanlı Döneminde önemli sancaklardan olan Saruhan (Manisa) ve Aydın vilayetine bağlı kalmıştır.
Biyografik kaynaklarda Alaşehirli olarak tanıtılan Veysî, Makâlî (2), Kâdî, Zârî, Tâ’ib, Sa’îd, Kudsî, Abdî mahlaslı dokuz divan şairi vardır. Bu şairlerden Veysî, Makalî ve Kâdî mahlaslı şairler gerek divan, mesnevî, münşeat vb. eserleri sayesinde gerek tez, makale, bildiri gibi akademik çalışmalara konu olmaları bakımından ismi zikredilen diğer şairlere göre daha çok tanınmaktadır. Bu çalışmada daha önce çeşitli çalışmalara konu olan Veysî, Makâlî, Kâdî mahlaslı şairler kısaca tanıtılmış ve bu şairler hakkında diğer çalışmalarda olmayan bazı tespitlere yer verilmiştir. Biyografik kaynaklarda Alaşehirli olarak kayıtlı olan, hayatları ve eserleri hakkında kısıtlı bilgilerin bulunduğu Zârî, Tâ’ib, Sa’îd, Kudsî, Abdî mahlaslı beş şair hakkında ise ulaşılan tüm bilgilere ve bu şairlerin şiirlerinden örneklere yer verilerek söz konusu şairler üzerine bazı tespitlerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alaşehir, Veysî, Makâlî, Kâdî, Zârî, Tâ'ib, Sa'îd, Kudsî, Abdî

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık. Riyâzî Muhammed Efendi Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: KTB Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0.
• Akbayar, Nuri (hzl.). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Aydın, Haluk. “Alaşehirli Kadı Muhammed, Hayatı ve Edebî Kişiliği”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/21 (2009), 450-460.
• Aydın, Haluk. Alaşehirli Kadı Muhammed Divanı (İnceleme, Tenkitli Metin, Dizin). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Bursalı M. Tahir Efendi. Osmanlı Müellifleri. (Hzl. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen), C.1, İstanbul: Yaylacık Matbaası, 1972.
• Dikici, Recep. “Şehzâde II. Mehmed’in İlme Katkısı ve Osmanlı Dönemi Manisalı Âlimler”. Geçmişten Günümüze Manisa Şehzade II. Mehmed ve Manisa Tarihi- Kültürü-Ekonomisi. ed. Muzaffer Tepekaya-Zafer Atar. Cilt I/473-490. İstanbul: Manisa Celal Bayar Ünv. Yayınları, 2018.
• Ekinci, Ramazan. Vekāyi‘u’l-fuzalâ Şeyhî’nin Şakāik Zeyli, C 3. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Erdem, Sadık. ‘‘XV. ve XVI. Yüzyılda Yaşamış Manisalı Divan Şairleri”. Türkbilig 8 (2004), 74-108.
• Erdem, Sadık. ‘‘XVII. ve XIX. Yüzyılda Yaşamış Manisalı Divan Şairleri’’ Türk Dünyası Araştırmaları, 145 (2003), 191-215.
• Erdem, Sadık. Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: AKM Yayınları, 1994.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Şairleri. C 1. İstanbul: Bozkurt Yayınevi, 1936.
• Gıynaş, Kamil Ali. Pervâne Bey Mecmuası. Ankara: KTB Yayınları 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0.
• Güzel, Bilal. Mehmed Cemîl Muhtasar ve Manzûm Târîh-i Osmânî. Ankara: KTB Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55873,muhtasar-ve-manzum-tarih-i-osmanipdf.pdf?0.
• Hoca, Fadıl. Veysî Divânı Tahlili. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• İnce, Adnan. Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: KTB Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57124,mirza-zade-mehmed-salim-tezkiretu39s-su39arapdf.pdf?0.
• İsen, Mustafa. Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: KTB Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55739,kunhul-ahbarin-tezkire-kismpdf.pdf?0.
• Kahraman, Seyit Ali. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine. 9. Kitap, C 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
• Kaplan, Hasan. “Bir İstanbul methiyesi: İzzet’in Bilâdiyesi”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 5/2 (2020), 442-487.
• Kâtip Çelebi. Keşfü’z-zünûn ani’l-esâmî ve’l-fünûn. C I. İstanbul: 1971.
• Kayalar, Serdar. Kâdı Dîvânı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Kılıç, Filiz. Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-şu’arâ. Ankara: KTB Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suaranpdf.pdf?0.
• Konyalı, İbrahim Hakkı. “Kanuni Sultan Süleyman'ın Annesi Hafse Sultan'ın Vakfı ve Manisa'daki Hayır Eserleri”. Vakıflar Dergisi 8 (1969), 47-56.
• Korkusuz, Günnur. Alaşehir Yöresi Doğum Gelenekleri ve Çocuk Folkloru Ürünleri. Uşak: Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Koyuncu, Fatih. “Alaşehirli Makâlî Mustafa Bey ve Mecmualardaki Bazı Şiirleri”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi Mahmut Kaplan Armağan Sayısı 9/2 (2011), 303-324.
• Köksal, Mehmet Fatih. “Kâdî”. TEİS, 2013, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kadi.
• Köksal, Mehmet Fatih. Edirneli Nazmî Mecma‘u’n-Nezâ’ir (İnceleme-Metin). Ankara: KTB Yayınları, 2017.https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0.
• Kut, Günay. “Veysî’nin Divanında Bulunmayan Bir Kasidesi Üzerine”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 18 (1970), 169-178.
• Mehmed Süreyya (1308-15/1890-97). Sicill-i Osmânî. C II, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Odabaşı, Mihrican. Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhteva 1. cilt , s. 234-467. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Rabbaa, Rababa. Abdullah Kudsî ve Tercüme-i Durûb-ı Emsâl-i Arabiyye’si. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Sâmî, Şemsettin. Kâmûsu’l-a’lâm. C 6. İstanbul: 1316.
• Solmaz, Süleyman. Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: KTB Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0.
• Toska, Zehra. Veysî: Divanı, Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1985.
• Türkmen, Osman. Alaşehir Yöresindeki Efsane ve Memoratlar. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tezli Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yuvacı, Bünyamin. Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhtevâ (II. Cilt, s. 735-999). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Zavotçu, Gencay. Rıza Tezkiresi. İstanbul: Sahaflar Yayınları, 2009.