A BIOGRAPHICAL TREASURE WRITTEN BY AVFÎ: LÜBÂBÜ’L- ELBÂB

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 345 - 355, 30.09.2024

Şebnem Şerife Şahinkaya

https://doi.org/10.28981/hikmet.1510956

Öz

Persian tezkires began to be written in the seventh century of Hijri. The works written in this genre served as models for many of the tezkires written in Persian and Turkish literature. Tezkire books are important sources that provide information about the lives and works of not only poets, but also artists, rulers and viziers, scholars, calligraphers, writers and Sufis. These works are instrumental in carrying historical and cultural heritage from the past to the present. Biographical works are invaluable resources that should be studied by literary scholars, historians, linguists, and other researchers.
In this study, the genre of tezkire, the emergence of the tezkire genre, the writing of tezkire in Persian literature, and some tezkire written in Persian literature are first emphasized. Then, under the heading of Muhammad Awfī's life, information about his birth and family, his education, travels, works, and duties were mentioned. In the last chapter, information is given about "Lübâbü'l-Elbâb", which is considered to be the first tezkire of Persian literature. The chapters of the work, its content, the number of biographies it contains according to the chapters, its language and stylistic features are discussed, and thus the work is evaluated and introduced. The purpose of the study is to be a contribution to the literature and other studies to be done in this field.

Anahtar Kelimeler

Persian Literature, Tezkire, Biography, Avfî, Lubāb al-Albāb

AVFÎ’NİN KALEMİNDEN BİYOGRAFİK BİR HAZİNE: LÜBÂBÜ’L-ELBÂB

Öz

Farsça tezkireler hicrî yedinci yüzyıldan itibaren yazılmaya başlamıştır. Bu türde yazılan eserler kendisinden sonra gerek Fars edebiyatında gerek Türk edebiyatında yazılmış olan birçok tezkireye modellik etmiştir. Tezkire kitapları sadece şairlerin değil, sanatkârların, hükümdar ve vezirlerin, âlimlerin, hattatların, edip ve sûfîlerin de hayatları ve eserleri hakkında bilgi veren önemli kaynaklardır. Bu eserler, tarihî ve kültürel mirasın geçmişten günümüze taşınmasına vesile olmaktadır. Bu açıdan biyografik eserler, edebiyatçılar, tarihçiler, dilbilimciler ve diğer araştırmacılar için incelemesi gereken hazine değerinde eserlerdir.
Bu çalışmada öncelikle giriş bölümünde tezkire türü, tezkire türünün ortaya çıkışı, Fars edebiyatında tezkire yazıcılığı ve Fars edebiyatında yazılan bazı tezkireler üzerinde durulduktan sonra Muhammed Avfî’nin hayatı başlığı altında, doğumu ve ailesi ile ilgili bilgilere, eğitimine, seyahatlerine, eserlerine ve aldığı görevlere değinilmektedir. Ardından son başlık altında Fars edebiyatının ilk tezkiresi kabul edilen “Lübâbü’l-Elbâb” hakkında bilgi verilerek bölümleri, içeriği, bölümlere göre ihtiva ettiği biyografi sayısı, dil ve üslup hususiyetleri gibi konular ele alınarak eser değerlendirilmeye ve tanıtılmaya çalışılmıştır. Böylelikle eserin literatüre ve bu alanda yapılacak olan çalışmalara katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fars Edebiyatı, Tezkire, Biyografi, Avfî, Lübâbü’l-Elbâb

Kaynakça

• Bilgen, Abdüsselam. “Muhammed Avfî’nin Lubâb Al-Albâb Tezkiresi ve Üslup İle İlgili Görüşleri”. Doğu Dilleri Ankara Üniversitesi DTCF Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü Dergisi. C. IV / 1, (1985), 207-223.
• Browne, Edward Granville- Kazvînî, Mirza Muhammed. Persian Historical Texts, v. IV., The Lübâbu’l-Albâb (First Part) of Muhammad Awfî. London: 1906.
• Browne, Edward Granville. Persian Historical Texts, v. II., The Lübâbu’l-albâb (Second Part) of Muhammad Awfî. London: 1903.
• Durmuş, İsmail. “Tabakât”. TDV İslam Ansiklopedisi. 39/288-290. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• İsen, Mustafa. “Şair Biyografileri: Tezkireler”. Türk Edebiyatı Tarihi. 2/107- 116. İstanbul: TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2006.
• Köprülü, M. Fuad. “Avfî”. İslam Ansiklopedisi (MEBİA). 2/21-23. İstanbul: MEB Basımevi, 1979.
• Lugal, Necati. Şair Tezkireleri (Tezkiretü’ş-Şuarâ) Devletşâh. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2011.
• Matînî, Jalal. “Awfî, Sadîd-Al-Dîn”. Encyclopedia Iranica. Vol. III / Fasc. 2 / 117- 118. London, 1987.
• Monferid, Efsâne. “Farsça Tezkire Yazıcılığı”. Çev. Çetin Kaska. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi. 7/19, (2019), 167-177.
• Öz, Yusuf. “Tezkire”. TDV İslam Ansiklopedisi. 41/68-69. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Pello, Stefano. Sadîd al-Dîn Muhammad Avfî- “Le Gemme Della Memoria: Antologia Del Jawâmi’ Al-Hikâyât Wa Lawâmi’ Al-Riwâyât”. Torino: Einaudi, 2019.
• Pürcevadi, Nasrullah. “Attâr ve Avfî’ye Göre Şiirin Felsefî Eleştirisi”. Çev. Hicabi Kırlangıç. Doğu Dilleri Ankara Üniversitesi DTCF Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü Dergisi. V/1, (1992), 239-254.
• Safâ, Zebîhullâh. İran Edebiyatı Tarihi. Çev. Hasan Almaz. Ankara: Nüsha Yayınları, 2002.
• Subaşı Adalar, Derya. “Arap Edebiyatında Tabakât (Biyografi) Türünün Gelişimi”. Ankara Üniversitesi DTCF Doğu Dilleri Dergisi. VI/1, 28-47.
• Uz, Emin. Avfî’nin Cevâmi’u’l-Hikâyât ve Levâmi’u’r-Rivâyât İsimli Eserinde Mizahî Karakterler ve Anekdotik Unsurlar. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2017.
• Ünal, Sonay. “Tarihî Kaynak Olarak Farsça Tezkireler”. XIX. Türk Tarih Kongresi, Bildiriler Kitabı. 55-70. Ankara: 2023.
• Yazıcı, Tahsin. “Avfî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 4/115-116. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Yazıcı, Tahsin. “Lübâbü’l-Elbâb”. TDV İslam Ansiklopedisi. 27/241-242. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Yıldırım, Nimet. Fars Edebiyatında Kaynakbilim. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2012.
• Yıldırım, Nimet. İran Edebiyatı İslamiyetten Gaznelilere. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2021.