SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL DEVELOPMENTS IN ALİ EMÎRÎ’S DÎVÂN

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 123 - 148, 30.09.2024

Abdulhakim Tuğluk

https://doi.org/10.28981/hikmet.1513557

Öz

Ali Emîrî Efendi, one of Diyarbekir's distinguished gifts to Turkish literature, edited a voluminous divan in addition to his works on literary history, criticism and periodicals. Ali Emîrî, one of the last flag bearers of classical poetic taste, did not remain insensitive to some scientific and social issues of his century as well as his adherence to tradition in his poems. In his poems, Ali Emîrî included developments that facilitated human life such as telegraph, wireless telegraph, telephone, railway, aeroplane, photography and electricity, but he also included subjects such as newspaper, clock tower, dam, girls' schools, darülfünun, industry, trade and agriculture. Ali Emîrî, who published a separate ode on the newspaper and a separate ghazal on wireless telegraphy, draws attention to the importance of progress, effort and work in various parts of his divan. Expressing in his poems that technical possibilities are the fruit of human intellect and endeavour and that they are evidence of Allah's power, the poet praised the scientific and social possibilities that facilitate human life and encouraged them in this regard.

Anahtar Kelimeler

Ali Emîrî, Science and Technic, İnnovation

ALİ EMÎRÎ DÎVÂN’INDA BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK GELİŞMELER

Öz

Diyarbekir’in Türk edebiyatına armağan ettiği mümtaz şahsiyetlerden biri olan Ali Emîrî Efendi edebiyat tarihi, tenkit ve süreli yayınlar konusundaki çalışmalarının yanı sıra hacimli bir divan tertip etmiştir. Klasik şiir zevkinin son bayrak taşıyıcılarından olan Ali Emîrî, şiirlerinde geleneğe bağlılığının yanında asrının kimi ilmî ve ictimai meselelerine de duyarsız kalmamıştır. Şiirlerinde telgraf, telsiz telgraf, telefon, şimendifer, tayyare, fotoğraf, elektrik gibi insan hayatını kolaylaştıran gelişmelere yer veren Ali Emîrî gazete, saat kulesi, baraj, kız mektepleri, darülfünun, sanayi, ticaret, ziraat gibi konulara da yer vermiştir. Gazete üzerine müstakil bir kaside, telsiz telgraf ile alakalı müstakil bir gazel neşreden Ali Emîrî divanının muhtelif yerlerinde terakkinin, gayret ve çalışmanın önemine dikkat çekmektedir. Teknik imkânların insan aklının ve gayretinin bir meyvesi olduğunu ve bunların Allah’ın kudretine delil olduğunu şiirlerinde dile getiren şair, insan yaşamını kolaylaştıran ilmî ve ictimai imkânları övmüş ve bu hususta teşviklerde bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ali Emîrî, bilim ve teknik, sosyal yaşam, yenilik.

Kaynakça

• Acun, Hakkı. Osmanlı İmparatorluğu Saat Kuleleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2018.
• Ahmedî. Dîvân, haz. Yaşar Akdoğan, E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2015.https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/ 10591,ahmedidivani yasarakdoganpdf.pdf?0
• Ali Emîrî. “Gazel Tarzı ve Tayyare”. Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası, 6/37 (1917), 181.
• Ali Emîrî Efendi. Ali Emîrî Dîvânı, haz. Sadık Yazar-Mustafa Uğurlu Arslan, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Arslan, Mustafa Uğurlu. “Bir Nâşir Olarak Alî Emîrî Efendi ve Gazete Kasîdesi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17 (2018), 1-14.
• Baskıcı, Murat. “Osmanlı Tarımında Makineleşme (1870-1914)”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58/01 (2003), 1-53.
• Düzcü, Levent. “Osmanlıların Sanayi Çağına Adım Atışına Denizcilikten Bir Örnek: Buharlı Gemiye Geçişte Başlıca Parametreler (1828-1856)”. History Studies, 5/1 (2013), 113-127.
• H.N. “Ali Emîrî Efendi”. Millî Mecmua. 8, 7 Şubat 1340, 120-121.
• https://www.ptt.gov.tr/hakkimizda-tarihce erişim tarihi: 02.07.2024
• İnci, İbrahim. “Tarihsel Süreç İçinde Türkiye’de Tarımsal Makine ve Ekipmanların Modernizasyonu 1948-1960”. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7/13 (2022), 142-154.
• İşisağ, Ahmet Nadir. Abidin Paşa Bir Adana Valisi. Ankara: Akademisyen Yayınevi, 2019.
• Kaplan, Mehmed vd. Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi, Cilt II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1978.
• Namık Kemal. Celâleddin Harzemşâh. (Mısır) Kahire, 1315.
• Özmen, Abdulsamet. “Klasik Türk Şiirinde Değişen Muhtevâ: Ali Emîrî Örneği”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2019), 109-122.
• Sehî Bey. Sehî Bey Dîvânı. haz. Hakan Yekbaş, E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2020 https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76 504,sehi-bey-divanipdf.pdf?0
• Serin, Sefer. Diyarbakırlı Ali Emirî Divanı, İnceleme-Metin. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Şeref Hanım. Şeref Hanım Dîvânı. haz. Mehmet Arslan, E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018 https://ekitap.ktb.gov.tr/ Eklenti/59880,seref-hanim-divanipdf.pdf?0
• Şinâsî. Makaleler. Külliyat IV, haz. Fevziye Abdullah Tansel, Ankara: Dün Bugün Yayınevi, 1960.
• TCDD, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Tarihçesi ve İşletme Netayici 1926 ve 1927 Senelerinde, İstanbul: Haydarpaşa Demiryolları Matbaaası, 1928.
• Tarîk, 30 Eylül 1886, nr. 901, 3.