MESEL SÖYLEME GELENEĞİ VE SÂFÎ DÎVÂNI’NDA GEÇEN MESELLER

Yıl 2024, Sayı: 20 [BAHAR 2024], 117 - 130, 30.04.2024

Orhan Ay

https://doi.org/10.28981/hikmet.1425073

Öz

Klasik Türk edebiyatı şairleri daha çok kapalı bir anlatımı tercih ederek soyutu ön plana çıkarmışlardır. Sayıları az da olsa bazı şairler ise renkli ve geniş bir hayal gücüne sahip olmalarına rağmen açık ve anlaşılır bir üslup tercih ederek herkesin anlaması ve ileri sürdükleri fikirlerin inandırıcılığının artması için şiirlerini mesellerle somutlaştırma yoluna gitmişlerdir. Dîvân şiirinde mesel söyleme geleneğini ilk olarak Sâfî başlatmış olup Necâtî Bey’de bu gelenek kemale ermiştir. Daha sonra gelen Hasan Ziyâî, Hayâlî, Azmizâade Hâletî gibi kimi şairler bu doğrultuda birtakım denemeler yapmışlarsa da Sâfî ve Necâtî kadar başarılı olamamışlardır. Bu makalede ilk defa Dîvân şiirinde sıra dışı bir üslup kullanarak şiirlerinde halk deyişleri ve atasözleriyle mesel söyleme geleneğini başlatan ve tezkirecilerin ortak kanaatine göre mesel-gûylukta kendisinden üstün kimsenin olamayacağı Necâtî Bey gibi kimi şairleri de etkileyen Sâfî mahlaslı Cezerî Kasım Paşa’nın dîvânında geçen meseller tespit edilmiştir. Ayrıca meselin ne olduğu ve mesel söyleme geleneğinin ne zaman başladığı çeşitli kaynaklardan yola çıkılarak anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cezeri Kasım Paşa, safi, Safi Divanı, Mesel, Mesel Söyleme

THE TRADİTİON OF TELLİNG PARABLE AND THE PARABLES İN THE SAFİ DİVAN

Öz

Classical Turkish literature poets preferred a more closed expression and emphasized the abstract. Some poets, although few in number, preferred a clear and understandable style, although they had a colorful and wide imagination, and tried to concretize their poems with parables so that everyone could understand them and to increase the credibility of the ideas they put forward. Safi was the first to initiate the tradition of telling parables in Divan poetry, and this tradition was perfected in Necati Bey. Although some later poets such as Hasan Ziyai, Hayali, Azimzade Haleti made some attempts in this direction, they were not as successful as Safi and Necati. In this article, for the first time, the parables mentioned in the divan of Cezeri Kasım Pasha, with the pseudonym of Safi, who started the tradition of telling parables with folk sayings and proverbs in his poems by using an extraordinary style in Divan poetry, and who influenced some poets such as Necati Bey, according to the common opinion of the tezkire writers, that there is no one better than him in telling parable was identified has been made. In addition, what a parable is and when the tradition of telling parables began are explained based on various sources.

Anahtar Kelimeler

Cezeri kasım Paşa, Safi, the Divan of Safi, Parable, Telling Parable

Kaynakça

• Aksoy, Mustafa. "XVI. Yüzyıl Şuʿarâ Tezkireleri İle Necâtî’nin Şiirlerine Göre Anadolu Türk Edebî Dilinin Gelişiminde Deyim ve Atasözü Kullanımı". SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16/(2007), 141-161.
• Âşık Çelebi. Meşâʿirü’ş- şuʿarâ. yay. haz. Filiz Kılıç. E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. http//ekitap. kulturturizm. gov.tr.
• Beyânî. Tezkiretü’ş-şuʿarâ. yay. haz. Aysun Sungurhan Eyduran. E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2008. http//ekitap. kulturturizm.gov.tr.
• Durmuş, İsmail. "mesel". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/293-29. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Kandemir, M.Yaşar. "Mesel/2. Bölüm: Hadis". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/297-299. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Kastamonulu Latîfî. Tezkire-i Latîfî. Dersaâdet: İkdam Matbaası, 1314/1896.
• Kınalızâde Hasan Çelebî. Tezkiretü’ş-şuʿarâ. yay. haz. A. Sungurhan Eyduran. E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009. http//ekitap. kulturturizm.gov.tr.
• Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Mutçalı, Serdar. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları, 2015.
• Oy, Aydın. Tarih Boyunca Türk Atasözleri. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 1972.
• Ömer Ziyâüddîn ed-Dağıstânî. Muhtasar Sahîh-i Buhârî. çev. Harun Yıldırım. İstanbul: Sağlam Yayınevi, 2014.
• Pala, İskender. "İrsâl-i Mesel". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/451-452. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Sahîh-i Müslim Muhtasarı. çev. Abdullah Feyzi Kocaer. Konya: Hüner Yayınları, 2013.
• Sarı, Mevlüt. Arapça-Türkçe Talebe Lügati. İstanbul: İpek Yayınları, 2011.
• Sehî Beg. Heşt Bihişt. yay. haz. Haluk İpekten, vd. E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. http//ekitap. kulturturizm. gov.tr.
• Sevindik, Hakan-Sevgi, Ahmet. Cezerî Kasım Paşa Sâfî Dîvânı. Konya: Palet Yayınları, 2016.
• Şemseddin Samî. Kâmus-i Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1996.
• Uysal, Halil. Arapça -Türkçe Sözlük. İstanbul: Kitap Kent Yayınevi, 2009.
• Uysal, Muhittin. Hadis Meselleri (Mahiyet, Literatür, Örnekler). Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23/(2007), 73-105.
• Uzun, Mustafa İsmet. "Temsil". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/435-436. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.