Kasîde-i Bürde’nin Mütercimi Belirsiz Mensur Bir Tercümesi

Yıl 2025, Sayı: 23 [GÜZ 2025], 45 - 83, 25.10.2025

Hamza Koç

Öz

Ka’b b. Züheyr (ö. 24/645?) tarafından kaleme alınan ve Hz. Peygamber’in kendisine hediye etmiş olduğu hırkaya istinaden literatürde Kasîde-i Bürde adıyla şöhret kazanan manzume, na’t türünün ilk örneklerinden olması ve bu türü derinden etkilemesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Mısırlı sufi şair Muhammed b. Saîd el-Bûsîrî (ö. 696/1297?)’nin Ka’b’dan ilham alarak hicrî VII. asırda nazma döktüğü ve el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî Medhi Hayri’l-Beriyye şeklinde isimlendirdiği şiiri de İslami edebiyatta aynı adla anılmaktadır. Söz konusu kaside, gerek dikkat çeken yazılış hikâyesi gerekse edebî gücü sayesinde Ka’b’ın manzumesini gölgede bırakmayı başarmış ve yazıldığı coğrafyayı aşarak pek çok dünya diline tercüme edilmiştir. Bu meşhur na’t Türk edebiyatında da çok rağbet görmüş, ulema ve üdeba sınıfından din ve devlet adamlarına varıncaya kadar birçok kişi, Hz. Peygamber’in şefaatine nail olabilmek ümidiyle bu sahada kalem oynatmıştır. Nitekim Kasîde-i Bürde’nin Türkçeye yapılan manzum ve mensur tercümeleri, üzerine yazılan şerh, tahmis, taştir, tesbi’ ve nazireler geniş bir çalışma alanı oluşturacak kadar çoktur. Bu çalışmada Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sine kim tarafından ve ne zaman yapıldığı belli olmayan Türkçe mensur bir tercüme ele alınacaktır. Tespit edilebilen tek nüshası Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Lala İsmail Koleksiyonu 688 numarada kayıtlı olan tercümenin oldukça sade bir Türkçe ile kaleme alındığı göze çarpmaktadır. Çalışmada öncelikle Ka’b b. Züheyr ile Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’leri hakkında kısa bilgi verilecek, ardından sözü edilen tercümenin çeşitli hususiyetleri üzerinde durulacak ve çeviri yazılı metni sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı , Bûsîrî , Kasîde-i Bürde , Mensur Tercüme

A Prose Translation of Qasidah-i Burde by an Anonymous Translator

Öz

Written by Ka’b b. Zuheyr (d. 24/645?) and renowned as Qasida-i Burde in literature, the poem is based on a cloak presented to the author by the Prophet and is one of the first and most influential examples of the na’t genre. The poem, by the Egyptian Sufi poet Muhammad b. Said al-Busiri (d. 696/1297?), written in verse in the 7th century AH, was also inspired by Ka’b and is titled al-Kawākibu’d-Durriyya fī Medhi Hayri’l-Beriyya, known by the same name in Islamic literature. The poem has overshadowed Ka’b’s work, thanks to its remarkable story of authorship and literary influence. It has been translated into several languages and transcended the global realm. This famous poem is also very popular in Turkish literature, and several ulema, scholars, religious figures, and statesmen have written about it to seek the intercession of the Prophet. Both verse and prose translations of the Qasida-i Burde into Turkish, along with commentaries, tahmis, tastir, tasbih, and nazirs written about it, number so many that they form their own field of study. In this study, a Turkish prose translation of Busiri’s Qasida-i Burde, whose author and date are unknown, is discussed. The only copy of the translation, available in the Süleymaniye Manuscript Library, Lala Ismail Collection, no: 688, was written in plain Turkish. The study initially presents brief information about Ka’b b. Zuheyr and Busiri’s Qasida-i Burde; then, various features of the translation are discussed, and the article concludes with the manuscript of the translation.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature , Busiri , Qasida-i Burde , Prose Translation

Kaynakça

• Ayçiçeği, Bünyamin (ed.). Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si, Cilt 1: Nüshalar, Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2024.
• Ayçiçeği, Bünyamin. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Mensur Tercüme ve Şerhleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si, Cilt 1: Nüshalar, Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. ed. Bünyamin Ayçiçeği. 39-87. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2024.
• Demirayak, Kenan. “Kasîdetü’l-Bürde”. DİA. 24/566-568. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Efendioğlu, Mehmet. “Muhadramûn”. DİA. 30/393-394. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Ergün, Hasan. Tamamı Kelime Manalı Kaside-i Bürde, Kaside-i Mudariyye, Kaside-i Muhammediyye. İstanbul: Ravza Yayınları, 2018.
• Güler, Ömer Said. Ka’b b. Züheyr’in Kasîde-i Bürde’sine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Şerhler (Karşılaştırmalı İnceleme-Üsküdârî Ahmed Efendi, Abdurrahman Abdî Paşa ve İsâmüddin Efendi Şerhlerinin Tenkitli Neşirleri). İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2021.
• Kaplan, Yunus. “Nihâdî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 10/25 (2021), 45-70.
• Karakoç, Sezai. Kaab bin Züheyr, Salih bin Şerif, İmam-ı Busirî, Üç Kaside, Kaside-i Bürde, Endülüs’e Ağıt, Bürüyen Kaside. İstanbul: Fatih Yayınevi, 1967.
• Kasîde-i Bürde Tercümesi. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Lala İsmail, 688, 112b-143b.
• Kaya, Mahmut. “Kasîdetü’l-Bürde”. DİA. 24/568-569. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Kaya, Mahmut. “Bûsîrî, Muhammed b. Saîd”. DİA. 6/468-470. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Savran, Ahmet. “Kâ’b b. Züheyr”. DİA. 24/7-8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Sezer, İsmail Hakkı. İmam Busîrî ve Bürde’si. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1985.
• Şahin, Ebubekir Sıddık. Kaside-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Yazar, Sadık. “Osmanlı Telif Geleneğinde Istılahî ve Amelî Yönden Tercüme ve Şerh İlişkisi”. 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç Armağanı. 2. Cilt. ed. Mücahit Kaçar vd. 499-530. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2023.
• Yeniterzi, Emine. “Türk Edebiyatında Na’tlara Dair”. Türkler. 11/762-767. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.