Üsküdar in Mustafa Kutlu’s Stories

Yıl 2025, Sayı: 23 [GÜZ 2025], 437 - 453, 25.10.2025

Fikri Kula

Öz

Mustafa Kutlu, one of the important names of contemporary Turkish literature, is an artist who thinks about the problems of Turkish society and offers solutions. With his observations and experiences over the years, he focuses on the social change process of Turkey after migration and the consequences it brought, with a special focus on Istanbul. He presents the issue of social change, which he touches upon in many of his essays and columns, to the attention of the reader as the basic theme of his stories. In his stories, he criticizes the transformation and new quests that occur with changing time, place, people and culture, with an ironic language. In the case of Istanbul, it reflects the city's current appearance and its pre-migration life in a comparative manner. In some of his stories about Istanbul, Üsküdar is sometimes an important location in the text's structure, while in others it is mentioned by name. In these stories, he draws attention to the idea of preserving the traditional neighborhood life of Üsküdar and how Üsküdar resists change. In many of his stories, Üsküdar is reflected not only with its refreshing atmosphere and natural beauties, but also with its historical and cultural heritage, religious and architectural structures. In this article, the reflections of Üsküdar on Mustafa Kutlu's stories will be examined as a whole.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kutlu , story , İstanbul , Üsküdar

Mustafa Kutlu'nun Hikâyelerinde Üsküdar

Öz

Çağdaş Türk edebiyatının önemli isimlerinden Mustafa Kutlu, Türk toplumunun meseleleri üzerine düşünüp çözüm önerileri sunan bir sanatkârdır. Uzun yıllardır yaptığı gözlemler ve yaşadığı deneyimlerle Türkiye’nin göç sonrası toplumsal değişim sürecine ve beraberinde getirdiği sonuçlara İstanbul özelinde mercek tutar. Birçok deneme ve köşe yazısında değindiği sosyal değişim meselesini, hikâyelerinin temel izleği olarak okuyucunun dikkatine sunar. Hikâyelerinde değişen zaman, mekân, insan ve kültürle birlikte geçirilen dönüşüm ve girişilen yeni arayışları kimi zaman doğrudan kimi zaman da birçok farklı hikâye kişisinin ağzından, satır aralarında ironik bir dille eleştirir. İstanbul özelinde, şehrin günümüzdeki görünümleri ile göç öncesi yaşantısı mukayeseli olarak yansıtır. İstanbul’un işlendiği bazı hikâyelerde Üsküdar da kimi yerde metnin kurgusunda önemli bir mekân olarak yer alırken kimisinde de ismen telaffuz edilir. Bu hikâyelerde Üsküdar’ın geleneksel mahalle yaşantısının muhafaza edilme düşüncesine ve Üsküdar’ın değişime nasıl direndiğine dikkat çeker. Medeniyet merkezli olan eserlerinde, İslâm şehri olarak gördüğü İstanbul’un tarihî, manevî, kültürel varlığını şehrin tabiatıyla bir bütün hâlinde aktarır. Onun birçok hikâyesinde Üsküdar, insanın gönlünü ferahlatan havası ve tabii güzelliklerinin yanı sıra bünyesindeki tarihî ve kültürel mirasları, dinî ve mimarî yapıları ile aksedilir. Bu makalede, Üsküdar’ın Mustafa Kutlu’nun hikâyelerine yansımaları bir bütün hâlinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kutlu , hikâye , İstanbul , Üsküdar

Kaynakça

• Albayrak, Nurettin. “Ne Tas Düşsün Ne Hamam Çınlasın” Sözü Deyim mi, Atasözü mü?”, Türk Dili, II/724 (2012), 360-363.
• Alev, Kadriye. “Mustafa Kutlu’nun Nur Hikâyesinde Modern Paradigmanın Karşısında Bir Kimlik İnşâsına Yönelik Değerler”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 7/2 (2022), 851-874.
• Alver, Köksal. Kent Sosyolojisi. Ankara: Hece Yayınları, 2012.
• Bal, Hüseyin. Kent Sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2006.
• Coşkun, Sezai. “Mustafa Kutlu’nun Hikâyelerinde Temel İzlek Olarak Köy-Kent Meselesi”, Turkish Studies, 5/2 (2010), 363- 409.
• Cömert, Hüseyin. “Değişen Türkiye Okumalarının Başlangıç Noktası: Mustafa Kutlu”, Hece (Türk Öykücülüğü Özel Sayısı), 46/47 (2020), 583-590.
• Ergenç, Özer. “Osmanlı Şehrindeki ‘Mahalle’nin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, 4 (1984), 69-78.
• Kahraman, Âlim. Üsküdar Zaman Aynasında Türk Edebiyatında Üsküdar. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2003.
• Kahraman, Âlim. “Yoksulluk İçimizde’ye Bir İçten Bakış”, Modern Türk Hikâyesi, 268-269. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2015.
• Koç, Murat. “Tanzimat Dönemi Yazarları ve Çamlıca”, İlmî Araştırmalar 8 (1999), 145-176.
• Koçu, Reşad Ekrem. “Ayak Esnafı”, İstanbul Ansiklopedisi, 3/1387-1422, İstanbul: Nurgök Matbaası, 1960.
• Kula, Fikri. “Türk Edebiyatında Üsküdar”, Altın Şehrin Romanı: Türk Romanında Üsküdar (1871-1950), 20-34, İstanbul: DBY, 2022.
• Kutlu, Mustafa. Şehir Mektupları. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.
• Kutlu, Mustafa. Akasya ve Mandolin. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• Kutlu, Mustafa. Uzun Hikâye. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• Kutlu, Mustafa. Tarla Kuşunun Sesi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Kutlu, Mustafa. Bir Demet İstanbul. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019a.
• Kutlu, Mustafa. Tufandan Önce. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019b.
• Kutlu, Mustafa. Sevincini Bulmak. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020a.
• Kutlu, Mustafa. Kalbin Sesi ile Toprağa Dönüş. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020b.
• Kutlu, Mustafa. Yoksulluk İçimizde. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020c.
• Kutlu, Mustafa. Huzursuz Bacak. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020d.
• Kutlu, Mustafa. Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020e.
• Kutlu, Mustafa. Arkakapak Yazıları. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020f.
• Kutlu, Mustafa. Nur. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020g.
• Kutlu, Mustafa. Mavi Kuş. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020h.
• Kutlu, Mustafa. Kapıları Açmak. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020ı.
• Kutlu, Mustafa. Tirende Bir Keman. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020i.
• Kutlu, Mustafa. Ya Tahammül Ya Sefer. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020j.
• Kutlu, Mustafa. Akıntıya Karşı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2021.
• Kutlu, Mustafa. Boğaziçi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2022.
• Murat, Sedat. “Cumhuriyet Döneminde Üsküdar’ın Nüfus Yapısı ve Göç Hareketleri”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu IV, Bildiriler Kitabı II, 305-361. İstanbul: 2007.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Beş Şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020.
• Tonga, Necati. Mustafa Kutlu ve Yoksulluk İçimizde. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Tosun, Necip. Türk Öykücülüğünde Mustafa Kutlu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2004.
• Yel, Ali Murat - Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Mahalle”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 27/323-326, Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Yıldırım, Ercan. Mustafa Kutlu Hikâyeciliği: Varoluş Yabancılaşma Hakikat. Ankara: Ebabil Yayıncılık, 2007.