SOSYAL MEDYADA YAYINLANAN REKLAMLARDA ETİK SORUNSALINDA GİZLİ REKLAM UYGULAMALARI

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 91 - 108, 15.10.2018

Emine Sahin

Öz

Sosyal medyanın erişim ve etkileşim
düzeyi reklam ve pazarlamacılar için bu mecrayı cazip hale getirmektedir.
Özellikle reklamcılar için sosyal platformların hukuki yapısının henüz
oluşturulmamış olması ve yaratıcılıkta diğer mecraların geride bırakan uygulamaların
yer alması sosyal medyayı daha tercih edilir kılmaktadır. Erişim kolaylığı
nedeniyle hızla toplumsal hayatımızda yer alan sosyal ortamlar zamanla bir
takım etik sorunları da beraberinde getirmektedir. Kullanıcılara ait verilerin
güvenliğinin sağlanamamasından, bireylerin istem dışı reklamlara maruz
kalmasına kadar birçok etik problem üzerinde tartışılmaktadır. Çevrimdışı
reklam anlayışından farklı olarak reklam olduğu açıkça belirtilmeyen,
içeriklerin içine gömülen reklam uygulamaları gizli reklam olarak ifade
edilmektedir.

Araştırmada hala hukuksal yapısı
oluşturulmamış sosyal medyada reklam etiği ihlallerinden gizli reklam
kullanımını örneklem üzerinden ortaya koymak amaçlanmaktadır. Teknik  kadro yönetiminde kurgusal olarak tasarlanan
gündemden haberlerin, kültürel ve eğlenceli içeriklerin yer aldığı Stolk ve
Vibio isimli YouTtube kanallarının videoları incelenmiş içerik yöntemi ile
videolarda yer alan gizli reklamlar analiz edilmiştir. Video akışı içinde
reklamların ve reklamda yer alan markanın/ürünün reklam olduğu anlaşılmayacak
şekilde veriliş şekli ortaya konmuştur. Çalışma sosyal medyada reklam etiği
problemleri üzerinde çalışan diğer araştırmacılara ve kontrol mekanizmasının
gerekli olduğunu savunan karar mekanizmalarına yön vermede önem
taşımaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya reklamları, reklam etiği, gizli reklamlar

HIDDEN ADVERTISING PRACTICES IN ETHICAL PROBLEMATIC OF ADVERTİSİNG PUBLISHED ON THE SOCIAL MEDIA

Öz

Social media’s level of access and interaction makes
this channel attractive for advertisers and marketers. The fact that the legal structure of
social platforms has not yet been established and its incorporating
applications that are ahead of other channels in terms of creativity makes
social media more preferable, especially for advertisers. Social environments
that quickly take place in our lives thanks to their accessibility also bring a
number of ethical problems along with them. Many ethical issues from not
ensuring the security of user data to individuals’ being exposed to unwanted
advertisements are being discussed. Unlike traditional advertising,
advertisements which are not explicitly addressed and embedded within contents
are referred as hidden advertisements.

In this study, it is aimed to reveal the case study of
hidden advertising the violations of advertising ethics in the social media,
which are not still legalized, through the sample. Videos from YouTube
channels, Stolk and Vibio, where news from the agenda, cultural and
entertaining contents are fictionally designed by a technical staff management
are examined and the hidden advertisements in the videos are analyzed through
content analysis. The way in which the advertisements and the brand / product
included in the advertisement within the video stream are presented. The study
is important in terms of guiding other researchers working on ethical issues in
the social media advertising and the control mechanisms that advocate the need for a
decision-making mechanism.

Anahtar Kelimeler

Social media advertising, advertising ethics, hidden advertisements

Kaynakça

• Akar, E. (2008). İnternet Ortamında Pazarlama. Varinli, İ. & Çatı K. içinde, Güncel Pazarlama Yaklaşımlarından Seçmeler (p. 215-228), Ankara: Deney Yayıncılık,
• Aksoy, R. (2012). İnternet Ortamına Pazarlama, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Aktuğlu, I.K. (2006), Tüketicinin Bilgilendirilmesi Sürecinde Reklam Etiği. Küresel İletişim Dergisi, 2, 1-20, globalmedia-tr.emu.edu.tr, Erişim Tarihi: 09.08. 2015.
• Argan, M., Velioglu, M.N., Argan, M. T. (2007). Marka Yerleştirme Stratejilerinin Hatırlama Üzerine Etkisi: ‘GORA’ Filmi Üzerine Araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(19), 159-178.
• Avşar, A. Elden, M., Çaydere, O. & Balkır, U. (2011). Reklam ve Hukuksal Düzenlemeleri. İstanbul: Geçit Yayınları.
• Aytekin, P. ( 2011). Televizyon Reklamlarında Etik. Ankara: Detay Yayınları.
• Aziz, A. (2010). İletişime Giriş. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Binark, M. (2007). Yeni Medya Çalışmaları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Binark M. ve Bayraktutuan, G. (2013). Ayın Karanlık Yüzü: Yeni Medya ve Etik. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Bıçakçı, B. (2006). İnternet Reklamcılığı: Bu sefer Olacak mı? Yeni Pazarlama Trendleri. İstanbul: Media Cat Yayınları.
• Boztepe, H. (2013). Halkla İlişkiler Perspektifinden Güven Kavramı: Katılımcılık, Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik İlkelerinin Kamu Kurumlarına Yönelik Güvenin Oluşmasındaki Rolü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 45, 53- 74.
• Cesur, Z., Memiş, S., Gökkaya, Ö. & Demir, B. (2016). Sosyal Medya Üzerinde Gösterilen Reklamların Ahlak Kavramı Açısından Değerlendirilmesi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal, 8(32), 274-283.
• Clow, K. & Baack, D. (2016). Bütünleşik Reklam, Tutundurma ve Pazarlama İletişimi, Öztürk, G. (Çev.), İstanbul: Nobel Yayıncılık.
• Çelik, İ. & Güdekli, İ. A., (2014). Is The Advertisement Ethics is Ethical or Advertisement? The Problems Confronted in the Advertisements and Advertisement Ethics, Communication Theory and Research Journal. Gazi Üniversitesi İletişim Dergisi, 38, 26-44.
• d’Astous, A. & Chartier, F. (2000). A Study of Factors Affecting Consumer Evaluations and Memory of Product Placements in Movies. Journal of Current Issues and Research in Advertising, 22 (2), 31-40.
• d’Astous, A. & Seguin, N. (1999). Consumer Reactions to Product Placement Strategies in Television Sponsorship. European Journal of Marketing, 33 (9-10), 896- 910.
• Digital in (2017). Global Overview, Erişim: https://wearesocial.com/uk/special-reports/digital-in-2017-global-overview, Erişim Tarihi: 10.02.2018.
• Diker, E. (2016). Sosyal Medya Reklamcılığı ve Etik: Facebook Reklamları ve Etik Değerlerdeki Değişim Üzerine Bir Araştırma. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Doğan Ö. (2007). Günümüzde Felsefe Disiplinleri. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Elden, M. (2009). Reklam ve Reklamcılık. İstanbul: Say Yayınları.
• Elden, M. & Ulukök, Ö., (2006). Çocuklara Yönelik Reklamlarda Denetim ve Etik. Global İletişim Dergisi, 2, 1-22.
• Erdoğan, İ. (2006), Medya Ve Etik: Eleştirel Bir Giriş. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 23, 1-26.
• Gündüz, U. & Pembecioğlu, N. (2014). Sosyal Medyada Reklam Kullanımı. Demir, M. içinde, Yeni Medya Üzerine Yeni İletişim Teknolojileri (p. 163-184), Konya: Literatürk Yayınları, 163-184.
• Hürriyet Grubu Veri Politikası (t.y). Hürriyet, (Erişim Tarihi: 02.02.2018), Erişim: http://www.hurriyet.com.tr/veri-politikasi/
• İrvan, S.,(2003). Medya Etik ve Hukuk. Alankuş, A.S. içinde, Medya ve Etik (p.51-85), İstanbul: Renk Agency.
• İnal, E. & Baysal, B., (2008). Reklam Hukuku ve Uygulaması. İstanbul: Onikilevha Yayınları.
• Karaçor, S. (2007). Reklam İletişimi: İnternet ve Gazete Reklamlarının Etkilerine Yönelik Bir Araştırma. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kırık, A.M. (2013). Gelişen Web Teknolojileri ve Sosyal Medya Bağımlılığı. Büyükaslan, A. ve Kırık, A. M. içinde, Sosyal Medya Araştırmaları (p. 11-68). Konya: Çizgi Kitapevi, 11-68.
• Kocak, A. & Arun, Ö.(2006). İçerik Analizi Çalışmalarında Örneklem Sorunu, Selçuk iletişim Dergisi, 4, 3, 21-28
• Kotler, F. (2017). Pazarlama 4.0: Gelenekselden Dijitale Geçiş. Özata N. (Çev.) İstanbul: Optimist Yayınları
• Öztürk, E. (2014). Sosyal Ağlar ve E-Paylaşım: Kalitatif Bir Analiz. Yaşar Üniversitesi Dergisi, 9(36), 6261-6380.
• Manavcıoğlu, K. (2013). Kurumsal İletişimde Sosyal Medya Yönetimi: İletişim Sektöründe Sosyal Medya Yönetiminin Algılanmasına Yönelik Bir Analiz. Büyükaslan,
• A., Kırık, M. A. içinde, Sosyal Medya Araştırmaları (301-335) Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Mengü, S.Ç. & Görpe,S. (2007). Halkla ilişkilerde Aydınlanma: Kurumsal İletişim Stratejilerinin Gerçekleşmesinde Halkla İlişkilerin Rolleri ve Etik. Halkla ilişkiler ve
• Reklam Üzerine Etik Değerlendirmeler, Sayımer, I. Yayınoğlı P.E. içinde (1-80), İstanbul: Beta Yayınları.
• Marangoz, M. (2014). İnternette Pazarlama. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Mesci, A. (2017). İnternette Reklamcılık. 2. Baskı, İstanbul: Pusula Yayınları.
• Odabaşı, Y. & Barış, G. (2009). Pazarlama İletişimi Yönetimi, İstanbul: Mediacat Yayınları.
• Okazaki, S. & Taylor, C. R. (2013). Social Media and International Advertising: Theoretical Challenges and Future Directions. International Marketing Review, 30(1), 56-71, DOI 10.1108/02651331311298573.
• Öztürk, Ş. (2015). Sosyal Medyada Etik Sorunlar. Selçuk İletişim Dergisi, 9 (1): 287-311, Doi: 10.18094/si.57598.
• Öztürk, M.C. (2014). Sosyal Medyada Kurumsal Sosyal Sorumluluk. Sayımer, İ. içinde Yeni Medya Araştırmaları (p.197-242.), Konya: Literatürk Yayınları,
• Pieper, A., (1999). Etiğe Giriş. Atayman, V & Sezer, G. (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Radyo ve Televizyon Yayınlarının Esas Ve Usulleri Hakkında Yönetmelik, (2013). Erişim: http://mevzuat.kararara.com/mvzt/mvzt6/mvzt2660.html. Erişim Tarihi: 20.04.2018.
• RTÜK Başkanından Mozaik Açıklaması, (2014). Ajans Haber. Erişim: http://www.ajanshaber.com/rtuk-baskanindan-mozaik-aciklamasi-haberi/57134, Erişim Tarihi: 15.04.2018.
• Sayımer, İ. (2008). Sanal Ortamda Halkla İlişkiler. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Scott, D.M. (2008). Pazarlamanın ve İletişimin Yeni Kuralları. Özata, N. (Çev.), İstanbul: MediaCat Yayınları.
• Sosyal Medya Kullanım Yaşları Açıklandı, (2017). TRT Haber. Erişim: http://www.trthaber.com/haber/bilim-teknoloji/sosyal-medya-kullanim-yaslari-aciklandi-341434.html, Erişim Tarihi: 01.03.2018.
• Şahin, A. (2006). İnternet Reklamlarının Pazarlama Etiği Açısından Değerlendirilmesi: Mersin Üniversitesi Öğrencileri Üzerinde Yapılan Pilot Bir Çalışma. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, İstanbul 7 (25), 119-130.
• Şahinci, D. (2011). İnternette Aldatıcı Reklam ve Reklam verenlerin Sorumluluğu, İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Tarihçe (2018). Reklam Öz Denetim Kurulu, http://www.rok.org.tr/tr/Tarihce/Index
• Ticari Reklam Ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği (2015, 1 Ocak). Resmi Gazete, Sayı : 2923, Erişim: http://www.resmigazete.gov.tr/Eskiler/2015/01/20150110-5.htm, Erişim Tarihi: 15.03.2018.
• Uzun, R.(2016). Reklam Etiği: Sorunlar ve Sorumluluklar. 3. Baskı, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Varnalı, K. (2013). Dijital Kabilelerin İzinde. İstanbul: Dijital Yayınları.
• Vural, B. & Bat, M. (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Yaşar Üniversitesi Dergisi, 5 (20), 3348-3382.
• Yılmaz, R. & Erdem, M.N. (2016). 150 Soruda Geleneksel ve Dijital Reklamcılık, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.