The Letter Revolution and Istanbul National Schools

Yıl 2024, , 41 - 53, 30.06.2024

Seda Sarıkaya Saridemir

https://doi.org/10.5281/zenodo.12587444

Öz

İstiklal Harbi devam ederken cehalete karşı başlatılan mücadele, harbin bitmesi sonrasında da devam etmiş; toplumun okur-yazar oranı devrimlerin de etkisi ile artmıştır. Yeni Türk devleti cehalete karşı başlattığı mücadele ile eğitim seferberliğine yönelmiş kadını, erkeği, yaşlısı, genci toplumun her bir ferdini okuma-yazma öğrenmeye teşvik etmiştir. Bu sürecin ilk aşaması 1921 yılında toplanan Maarif Kongresi olurken sonraki aşamaları Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabulü, Harf Devrimi’nin ilanı ve Millet Mekteplerinin açılması olmuştur. Türk milletinin okur-yazar olması amacı ile başlayan eğitim devrimleri, Harf Devrimi ve sonrasında açılan Millet Mektepleri ile desteklenmek istenmiştir. Millet Mekteplerindeki eğitim, Harf Devrimine paralel olarak 1 Ocak 1929’dan itibaren başlamıştır. Dönemin gazetelerinde Harf Devrimi ve Milet Mektepleri hakkında çok sayıda yazı yayınlanmış, fotoğraf paylaşılmıştır. Bu haberlerde mekteplere kimlerin gidebileceği ile ilgili haberlere yer verilip katılım oranları paylaşılırken, yeni Türk alfabesi ile yazılar, hikâyeler yayımlanmıştır. Bu araştırma sırasında Akşam, Cumhuriyet, Hâkimiyet-i Milliye, Milliyet ve Vakit gazeteleri incelenmiştir. Ayrıca Millet Mektepleri Talimatnamesi ile arşiv belgelerinden yararlanılmıştır. Bu çerçevede “İstanbul” özelinde yapılan araştırma sırasında kadınların da erkeklerin de cehaletle mücadele için seferber olduğu görülmüştür. Devletin almış olduğu kararlara her iki kesimin de gönüllü olarak katılması, onların toplumsal değişime istekli oldukları çıkarımına ulaşılmasını sağlamaktadır. Yapılan araştırma sırasında “İstanbul” özelinde çalışmanın olmadığı tespit edildiğinden eksikliğin giderilmesi ve alana katkı sunmak hedeflenmiştir. Bu kapsamda beş ulusal gazete belirlenmiş ve onların bir yıllık yayınları taranmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harf Devrimi, Millet Mektepleri, İstanbul, Gazeteler, Maarif

Harf Devrimi ve İstanbul Millet Mektepleri

Öz

İstiklal Harbi devam ederken cehalete karşı başlatılan mücadele, harbin bitmesi sonrasında da devam etmiş; toplumun okur-yazar oranı devrimlerin de etkisi ile artmıştır. Yeni Türk devleti cehalete karşı başlattığı mücadele ile eğitim seferberliğine yönelmiş kadını, erkeği, yaşlısı, genci toplumun her bir ferdini okuma-yazma öğrenmeye teşvik etmiştir. Bu sürecin ilk aşaması 1921 yılında toplanan Maarif Kongresi olurken sonraki aşamaları Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabulü, Harf Devrimi’nin ilanı ve Millet Mekteplerinin açılması olmuştur. Türk milletinin okur-yazar olması amacı ile başlayan eğitim devrimleri, Harf Devrimi ve sonrasında açılan Millet Mektepleri ile desteklenmek istenmiştir. Millet Mekteplerindeki eğitim, Harf Devrimine paralel olarak 1 Ocak 1929’dan itibaren başlamıştır. Dönemin gazetelerinde Harf Devrimi ve Milet Mektepleri hakkında çok sayıda yazı yayınlanmış, fotoğraf paylaşılmıştır. Bu haberlerde mekteplere kimlerin gidebileceği ile ilgili haberlere yer verilip katılım oranları paylaşılırken, yeni Türk alfabesi ile yazılar, hikâyeler yayımlanmıştır. Bu araştırma sırasında Akşam, Cumhuriyet, Hâkimiyet-i Milliye, Milliyet ve Vakit gazeteleri incelenmiştir. Ayrıca Millet Mektepleri Talimatnamesi ile arşiv belgelerinden yararlanılmıştır. Bu çerçevede “İstanbul” özelinde yapılan araştırma sırasında kadınların da erkeklerin de cehaletle mücadele için seferber olduğu görülmüştür. Devletin almış olduğu kararlara her iki kesimin de gönüllü olarak katılması, onların toplumsal değişime istekli oldukları çıkarımına ulaşılmasını sağlamaktadır. Yapılan araştırma sırasında “İstanbul” özelinde çalışmanın olmadığı tespit edildiğinden eksikliğin giderilmesi ve alana katkı sunmak hedeflenmiştir. Bu kapsamda beş ulusal gazete belirlenmiş ve onların bir yıllık yayınları taranmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harf Devrimi, Millet Mektepleri, İstanbul, Gazeteler, Maarif

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Arşivi
• Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Resmi Yayınlar
• TBMM Zabıt Ceridesi
• Süreli Yayınlar
• Akşam
• Cumhuriyet
• Hâkimiyet-i Milliye
• Maarif Vekâleti Mecmuası
• Milliyet
• Resmi Gazete
• Vakit
• Kitap ve Dergiler
• Aktaş, Ayşe. “Atatürk ve Harf Devrimi”. Erdem, sy.33, (1999): 699-714.
• Albayrak, Mustafa. “Millet Mekteplerinin Yapısı ve Çalışmaları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, sy.29, (1994): 471- 482.
• Aydemir, Şevket Süreyya. Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1938. C.III, Remzi Kitabevi, 2018.
• Bayraktutan, Fezade. “Millet Mekteplerinin Halk Eğitimi Açısından İncelenmesi”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, sy. 37, 2020, 119-150.
• Çelik, H. Seçkin. “Harf İnkılabı’ndan Önce Alfabe Tartışmalarında Üç Farklı Görüş”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sy.29, (Güz 2018):17-40.
• Galanti, Avram. Arap Harfleri Terakkimize Mani Değildir. Kitabevi Yay, 1995.
• Kale, Metin. “Harf Devrimi”. Erdem, sy.33, (Bahar 1999): 811-831.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Atatürk. İstanbul: İletişim Yay. 1991.
• Kılıç, Fahri. “Yeni Türk Harflerinin Yaygın Eğitim Yoluyla Öğretilmesi”. Atatürk Yolu Dergisi, sy. 61, 2017, 207-248.
• Kısıklı, Emine. “Harf İnkılabı’nın Türk ve Dünya Basınındaki Yankıları”. Erdem, sy. 56, 2010, 115-160.
• Oral, Mustafa. “Türkoloji Tarihinde 1926 Bakû Türkiyat Kongresi”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, sy. 17, (2004): 107-129.
• Sarı, Muhammed ve Gedik, Hatice. “Türkiye’de Harf Devrimi Öncesinde Basına Yansıyan Görüşler”. Turkish Studies, sy.7 (summer 2014): 485-505.
• Şahin, Mustafa. “Bir Halk Eğitim Çalışması Örneği Olarak Millet Mektepleri”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.1, S.2. (1992): 213-234.
• Şimşir, Bilal. “Amerikan Belgelerinde Türk Yazı Devrimi”. Belleten, sy. 169 (Ocak 1979): 107-214.
• Şimşir, Bilal. Türk Yazı Devrimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 2008.