TARİHSEL ARKA PLANIYLA LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI VE DERS KİTAPLARINA YANSIMASI

Yıl 2023, , 121 - 138, 29.10.2023

Ahmet Tokmak , İlyas Kara

https://doi.org/10.9737/historystudies.1337743

Öz

Lozan Barış Antlaşması Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna ilişkin bir tescil belgesi niteliği taşımaktadır. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan mağlup ayrılması ve akabinde ağır şartlarla imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında yurdun farklı bölgelerinde başlayan direniş hareketi Mustafa Kemal liderliğinde tüm yurdu temsil eden bir Millî Mücadele hareketine dönüşmüş ve elde edilen zaferler diplomatik başarıları da beraberinde getirmiştir. Bu araştırmada Lozan Barış’ının Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ders kitapları ve öğretim programlarında nasıl ele alındığı nitel araştırma ilkeleri doğrultusunda doküman analizi yöntemiyle araştırılmış, antlaşmanın tarihsel arka planına, metin içeriklerinde kullanılan kalıp ifadelere, görsellere ve öğretim programında yer alan kazanımlara ilişkin inceleme ve değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda Lozan Barış Antlaşması’na ilişkin tarihsel arka planın yeterince doldurulmadığı, antlaşmaya ilişkin anlatımlarda sık ve benzer kalıp ifadeler kullanıldığı, görsellere ilişkin yeterince açıklamaya yer verilmediği belirlenmiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda Lozan Barış Antlaşması’nın ders kitaplarındaki kapsamının genişletilmesi, konunun kanıt temelli bir anlayışla ele alınması ve dönemin gazete haber ve görsellerine ilişkin içeriklere yer verilmesine ilişkin öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Lozan Barış Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi, ders kitabı, öğretim programı

Lausanne Peace Treaty with its Historical Background and Its Reflection on Textbooks

Öz

The Lausanne Peace Treaty is a registration document for the establishment of the Republic of Turkey. The resistance movement that started in different parts of the country after the defeat of the Ottoman Empire in the First World War and the signing of the Armistice of Mudros, which was signed with heavy conditions, turned into a National Struggle movement representing the whole country under the leadership of Mustafa Kemal, and the victories achieved brought diplomatic successes. In this study, how the Lausanne Peace Treaty was handled in the textbooks and curricula of the History of Revolution of the Republic of Turkey was investigated by document analysis method in line with the principles of qualitative research, and examinations and evaluations were made regarding the historical background of the treaty, the stereotypes used in the text contents, the visuals and the learning outcomes in the curriculum. As a result of the research, it was determined that the historical background of the Lausanne Peace Treaty was not sufficiently filled in, frequent and similar stereotypes were used in the narratives about the treaty, and there were not enough explanations about the visuals. In line with the results of the research, suggestions were made to expand the scope of the Lausanne Peace Treaty in the textbooks, to address the subject with an evidence-based approach, and to include content related to newspaper news and visuals of the period.

Anahtar Kelimeler

Lausanne Peace Treaty, Turkish Republic History of Revolution and Kemalism course, textbook, curriculum

Kaynakça

• ACAR Hasan, “Lozan Barışı’nın Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşundaki Önemi”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, C. 9, S.2,2021, s.331-353.
• AKÇAY Mesut Can, “Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Savaşı”, Tarih Kritik Dergisi, C.6, S.4,2020, s. 405-410.
• ATNUR İbrahim Ethem, “Türklerin I. Dünya Savaşı, İşgalden Kurtuluşunun 100. Yılında Bayburt”, Ed. Süleyman Çiğdem, vd., Bayburt Üniversitesi Yayınları No: 21, Erzurum 2019, s.84.
• AYDIN Ayşe, “Türkiye-Almanya Dostluk Antlaşması (3 Mart 1924)”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.19, S.1, 2017, s. 107-121.
• AYDIN Mithat, “1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşında Avusturya Diplomasisi”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C.5, Aralık 2018, s. 176.
• AYKUT Ksenija- Stefani Mıljkovıć, “Birinci Dünya Savası Konulu Sırp ve Türk Tarihi Romanlarında Gerçek ve Kurgu”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, C. 5, S.1, 2016, s. 33-58.
• BAHARÇİÇEK Abdülkadir- C. Emek İnan, “Dış Politikanın Belirlenmesinde Ulusal Güvenlik Algısının Rolü “, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, C.4, S.1,2013, s. 101-120.
• BOLAT Mahmut, “I. Meşrutiyet’ten I. Dünya Savaşi’na Osmanli Devleti Dış Politikasının Genel Bir Değerlendirmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.1, S.1, 2014, s. 16-28.
• ÇALIŞKAN Âdem,” Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusunda Firari Askerlerin Eşkıyalık Olayları Ve Bunlara Karşı Alınan Önlemler –Maraş Örneği- “, Belgi Dergisi, C.2, S.20, 2020, s. 2685-2712.
• ÇEVİK Akif- Gül Koç- Koray Şerbetçi, “12. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2021.
• CEVİZLİLER Erkan- Seyhan Akbulut, “Lozan Barış Konferansı’nda Kapitülasyonlar Meselesi ve İsmet Paşa”, Atatürk Dergisi, C. 8, S.2, 2019, s.161-193.
• ERAT Muhammet, “Çanakkale Savaşlarının Sonuçları”, Çanakkale Savaşlarının 91. Yılı Anısına, 1915, Ton RadyoTelevizyon ve Yayıncılık A. Ş., Çanakkale (2006), s. 47-49.
• ERTAN Temuçin Faik,” Sevr ve Lozan Antlaşmaları Hakkında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Atatürk Yolu Dergisi, C.15, S.58, 2016, s. 21-37.
• IŞIK Necmettin, “Lozan Barış Görüşmeleri ve Diplomatik Süreç”, Uluslararası İlişkiler ve Politika Dergisi, C. 3, S.2, 2023, s.84-102.
• İZOL Ramazan- Murat Cingöz, “Merkantalizm ve Sanayi Devrimi Sürecinde Osmanlı Devleti’nin Konumu” Akademik Hassasiyetler, C.7, S.14,2020, s. 379-398.
• KELEŞYILMAZ Vahdet, “Belgelerle Türkiye'nin Birinci Dünya Savaşı'na Giriş Süreci”, Erdem, C.11, S.31, s. 139-154.
• KESKİN Alev, “Ankara’da Yeni Bir Meclis Açılması ve Mebusların Seçimine Ilişkin Belge”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, C.18, S.32, 2020, s. 185-189.
• KILIÇ Selami, “Birinci Dünya Savaşı’na Uzanan Süreçte Türk-Alman Yakınlaşması”, 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak, Ed. Zekeriya Türkmen, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul 2014, s. 91-156.
• KIRAL Bilgen,” Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.8, S.15, 2020, s. 170-189.
• KIRMIT Ömer Faruk, “Lozan’a Giden Süreçte Mudanya Ateşkes Antlaşması”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 21, S.1,2021, s.145-162.
• KÜRKÇÜOĞLU Ömer, "Dış Politika Nedir? Türkiye'deki Dünü ve Bugünü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.35, S.1, 1980 s. 309-335.
• MANGO Andrew, Atatürk Modern Türkiye’nin Kurucusu, Remzi Kitabevi, İstanbul 2019.
• MERAY Seha Lütfi, “Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler”, Çev: Seha L. Meray, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1969.
• MÜEZZİNOĞLU Ersin, “Savaş Kabinelerinin Sorgulanmalarına Göre Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Girişi”. Journal of History Studies, C.7, S.1, 2015, s. 121-138.
• NAZ Yasemin, “1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinin Sosyal ve Psikolojik Izleri “, Akademik İzdüşüm Dergisi, C.8, S.1, 2023, s. 95-119.
• ÖĞÜN Tuncay, “I. Dünya Savaşı Başlarında Osmanlı Basınında Rusya Müslümanları", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 34, 2018, s. 81-108.
• ÖZDEMİR Murat, “Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 11, S.1, 2010, s. 323-343.
• ÖZEN Ümit, “1939-1945 Yılları Karikatürleri Üzerinden Türkiye’nin Siyasal, Sosyal ve Kültürel Analizi”, Ahi Evran Akademi, C. 3, S.2, 2022, s.1-13.
• ÖZKAN Kenan, “Resmî Istatistiklere Göre Yunan Işgalinin Balıkesir ve Çevresinde Neden Olduğu Tahribat, Belgi Dergisi, C. 2, S.20, 2020, s. 2293-2321.
• ÖZSÜER Esra, "I. Dünya Savaşı'nda Yunanistan'ın Tarafsızlığına Karşı Venizelos- “Entente Cordiale” Iş Birliği Ve Propaganda Çalışmaları". Atatürk Yolu Dergisi, C. 16, S.63, 2018, s.241-274.
• ÖZÜÇETİN Yaşar, “Kurtuluş ve Kuruluşta Milletvekili Gözüyle Gazi Mustafa Kemal Paşa (1920-1923). Berikan Yayınevi, Ankara 2020.
• POLATKAN Salih, Doküman ve Fotoğraflarla I. ve II. Dünya Savaşları Özeti, İstanbul 1972.
• ŞAHİN Mustafa,” Cumhuriyet’in Temelinin Atılması Yolunda Atatürk’ün Mondros Mütarekesi Sonrası Şişli Günleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.55, 2015, s. 213-237.
• SAK Ramazan- İkbal Tuba Şahin Sak- Çağla Öneren Şendil- Eşref Nas,” Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, C. 4, S.1,2021, s.227-256.
• ŞEKER Zeynep Cin,” Dinleme ve Konuşma Becerilerine Yönelik Lisansüstü Tezlerin Anahtar Kelimeleri Üzerine Bir Inceleme: Betimsel Analiz”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, C.19, 2020, s. 128-140.
• TAĞMAT Çağla Derya, “Sevr Barış Antlaşması Sürecinde Eleftherios Venizelos: Görüşmeler, Konferanslar ve Imza". Avrasya İncelemeleri Dergisi C.5, S.2, 2016, s. 307-339.
• TULUN Teoman Tuğrul, “Yüzüncü Yılında Lozan Barış Anlaşması’nın Önem, Anlam ve Hükümlerinin Hatırlanması ve Hatırlatılması”, Center for Eurasian Studies, C. 16.,2023, s.1-8.
• TURAN Mustafa, “"İzmir'in İşgali Üzerine", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.12, 1996, s. 739-753.
• TÜYSÜZ Sami, “8. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi Ve Atatürkçülük Ders Kitabı”, Dersdestek Yayıncılık, Ankara 2022.
• ÜNALP F. Rezzan,” Çanakkale'den Mudanya'ya Nasıl Gelindi: Mudanya Mütarekesi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, C.22, S.34, 2023, s. 81-108.
• YAVUZ Sevgi Tansu, Uluslararası Hukuku Çalışmak ve Öğretmek: Türkiye'de Erken Cumhuriyet Döneminde Uluslararası Hukuk Eğitimi ve Literatürünün Analizi (1923-1945), (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Temmuz 2020.
• YAZICI Hanefi, “1919 Paris Barış Konferansı’nda Türk Tezleri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 9, S.2, 2020, s. 1039-1064.
• YETİŞGİN Memet, Çanakkale Savaşlarının Türk ve Dünya Tarihindeki Önemi, Çanakkale I, Savaşı ve Tarihi, Ed. İ. G. YUMUŞAK, İstanbul 2006, s. 207-216.
• YILDIRIM Burcu, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Asker Ailelerine Devletin Yaptığı Yardımlar”, (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2009, s.28.
• YILDIRIM Ali - Şimşek Hasan, “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”. Seçkin Yayıncılık, Ankara 2008.