Tefsîrde Tenevvü ve Tezâd İhtilâfı Ayrımının Yetersizliği

Yıl 2013, Cilt: 12 Sayı: 24, 85 - 107, 30.12.2013

Ferruh Kahraman

https://doi.org/10.14395/jdiv116

Cited By: 2

Öz

Tefsîrde farklılıklar ihtilâf olarak adlandırılmaktadır. Bu farklılıkların ihtilâf olarak adlandırılması çok önemlidir. Çünkü ihtilâf, hem olumlu hem de olumsuz ikili bir anlama sahiptir. Bundan dolayı tefsîrde makbul olan farklı yorumlarla makbul olmayan farklı yorumlar ihtilâf olarak adlandırılmaktadır. Tabiûn döneminden sonra re’y ile tefsîr artmış ve bunun bir sonucu olarak te’vîl problemi ortaya çıkmıştır. Te’vîl probleminin sonucunda da ilk dönem ihtilâfları, daha çok batıl ve fasid te’vîller şeklinde, hicrî sekizinci yüzyıldan itibaren de tenevvü ve tezâd kavramlarıyla ifade edilir olmuş ve ihtilâf tümüyle reddedilmemiştir. Bu makalede, şimdiye kadar ihtilâf üzerine yapılmış tasnifler değerlendirilmiş, özellikle tenevvü ve tezâd ayrımın yetersiz olmasından dolayı bunun yerine daha açık ve kapsamlı terimler bulunmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, ihtilâf, çeşit, tenevvü, tezad.

The Deficient of Variety and Contradiction Discrimnation in Qur’anic Exegesis

Öz

Different interpretations in Quranic exegesis is called disagreement (ihtilâf). It is important that the differences are called disagreement. Because the term of disagreement bears both positive and negative meaning. In tafsir tradition, acceptable and unacceptable interpretations are regarded as disagreement. If we look at the studies of Quranic disciplines, disagreements are called as invalid, fasid and null, batıl. After tabii period, reasoning and te’vil developed and as a consequence, the problem of tevil emerged. In the early period, disagreements were regarded as batıl and fasid; after 8th century was regarded as variety, tenevvü and contradiction, tezâd and disagreement was not totally rejected. After this period, the disagreements were categorized into two categories: tenevvü and tezâd. In the present study, the categories concerning disagreements studied until now are examined. Finally, it is pointed out that the categorization is problematic and new terminology is stated.

Anahtar Kelimeler

Qur’anic exegesis, disagreement, variety, contradiction.

Kaynakça

• Âlûsî, Mahmûd b. Abdillâh, Rûhu’l-meânî, Dâru’l-fikr, Beyrut 1997.
• Akk, Abdurrahman b. Halid, Usûlü’-tefsîr ve kavâidühü, Dâru’n-nehâis, Beyrut 1986.
• Aydın, Muhammed, “Âyetleri Yorumlamada Düşülen Hatalar Üzerine Bir İnceleme”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Adapazarı 2001, sayı: 4
• Bahrânî, Seyyid Hâşim, el-Burhân fî tefsîri’l-Kur’ân, thk. Müessesetü bi‘set, Tahran 1416.
• Bilmen, Ömer Nasuhî, Büyük Tefsîr Tarihi ve Tabakâtü’l-Müfessirîn, Bilmen Yay., İstanbul 1973.
• Candan, Abdülcelil, Kur’ân Tefsîrinde Sapma ve Nedenleri, Denge Yayınları, İstanbul 2000.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali Râzî, Muhtasaru ihtilâfi’l-ulemâ li’t-Tahâvî, neşr.: Abdullah Nezir Ahmed, Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 1995.
• Cevdet Bey, Tefsîr Tarihi, Talebe Cemiyeti Neşriyatı, İstanbul, ts.
• Çakan, İsmail L., Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları, İslâmi İlimler Vakfı Neşriyatı, İstanbul 1982.
• Dereli, Muhammed Vehbî, Tefsîrde Yanılgı Sebepleri ve Bunlardan Korunma Yolları, Fecr Yay., Ankara 2009.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah, el-İnsâf fî beyâni sebebi’l-ihtilâf, neşr.: Abdulfettâh Ebû Ğudde, Dâru’n- nefâis, Beyrut 1997.
• Ebû Muhammed Sehl b. Abdullah Sehl et-Tüsteri, Tefsîrü’t-Tüsteri, Muhammed Basil Uyun es- Sud, el-Heyetü’l-ammetü’l-Mısriyye li’l-kitab, Mısır 1908.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Azim Dağıtım, İstanbul, ts.
• Eren, Şadi, “Kur’ân’ın Bütünlüğü ve Tefsîrde Tenevvü İhtilâfı” EKEV, Erzurum Kültür Vakfı Yay., Erzurum 1998, c. 1, sayı: 2.
• Fehd er-Rûmî, Usûlü’t-tefsîr ve menâhicühü, Mektebetü’t-tevbe, Riyâd 1993.
• Feyrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Ya’kub, el-Kamûsu’l-muhît, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1987.
• Feyrûzâbâdî, Mecmuddin Muhammed b. Ya’kub, Basâiru zevi’t-temyîz, el-Mektebetü’l-ilmiyye, Beyrut, ts.
• Füneysân, Suud İbn Abdillah, İhtilâfü’l-müfessirin esbâbühü ve âsârühü, Dâru İşbiliye, Riyad 1997.
• Hayreddin Karaman ve diğerleri, Kur’ân Yolu, DİB Yay., Ankara 2007.
• Hûrî, Abdülilâh Hûrî, Esbâbü ihtilâfi’l-müfessirîn, fî tefsîri âyâti’lahkâm, Kahire Üniv. Dâru’l-ulûm, Ahmed Yûsuf Süleyman Dan, Kahire 2001.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak, el-Muharraru'l-vecîz fi tefsîrfl-Kitâbi'l-Azîz, Katar 1977.
• İbn Cüzeyy el-Kelbî, et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl, Dâru’l-kütübi’l-hâdise, Kahire 1973.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Müessetü’l-kütübi’s-sekâfiyye, Beyrut 1993.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed, Te’vîlü muhtelifi’l-hadîs, tahk.: Abdülkadir Atâ), Müessetü kütü- bi’s-sekâfiyye, Beyrut 1998.
• İbn Manzûr, Ebulfadl, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-fikr, Beyrut, 1990.
• İbn Teymiyye, İktidâü’s-sıraâtı’l-müstakîm, tahk.: Nasır b. Abdülkerim Akl, Şirketü’l-ubeykân, Riyad 1984.
• İbn Teymiyye, Mecmûu’l- fetâvâ, Mektebetü’l-meârif, Ribat/Mağrib, ts.
• İbn Teymiyye, Mukaddime fî usûli’t-tefsîr, Dâru’s-sahâbet’t-turâs, Batanta 1988.
• İbnü’l-Enbârî, Ebu’l-Berakât Abdurrahmân b. Muhammed b. Ebî Saîd, el-İnsâf fî mesâili’l-hilâf beyne’n-nehviyyîn el-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, thk.: Muhyiddin Abdulhamîd, Matbaatu’s- seâde, Mısır 1955.
• İsfehânî, Râğıb, Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân, tahk.: Muhammed Seyyid Keylânî, Dâru’l-ma‘rife, Beyrut, ts.
• Kermî, Hasan Said, el-Hâdi ilâ luğati’l-Arab, Dâru Lübnan, Beyrut 1991.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi‘ li ahkâmi'l-Kur'ân, Dâru’l-kütübi’l- Mısriyye, Mısır 1967.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman, 3 Makale, Süleymaniye Vakfı, İstanbul, İstanbul 2000.
• Özen, Şükrü, “İhtilâf”, DİA, İSAM Yay., İstanbul 2000.
• Râzî, Fahruudîn, Mefâtîhu’l-ğayb, Dâru’l-Beyrut 1990.
• Sofuoğlu, Mehmed, Tefsîre Giriş, Çağrı Yay., İstanbul 1981.
• Suyûtî, Celâluddin, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’t-turâb, Kahire 1985.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, er-Risâle, thk.:Ahmed Muhammed Şakir, Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır 1940.
• Şâtıbî, Ebû İshak, Muvâfakât fî usûli’ş-şerîa, Matbabatü’r-Rahmâniyye, Mısır, ts.
• Şâyi‘, Muhammed Salih, Esbâbü ihtilâfi’l-müfessirîn, Mektebetü’l-ubeykan, Riyad 1995.
• Şimşek, M. Said, Günümüz Tefsîr Problemleri, Kitap Dünyası Yay., Konya 2004.
• Taberî, İbn Cerir Ebû Cafer, Câmiu'l-beyân an te’vili âyi'l-Kur’ân, Dâru’l-fikr, Beyrut 1995.
• Taberî, İbn Cerîr Ebû Cafer, İhtilâfu’l-fukahâ, Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, Beyrut, ts.
• Tahavî, Ebû Cafer, Şerhu müşkili’l-âsar, nşr.: Şuayb Arnaût), Müessesetü’risâle, Beyrut 1994.
• Tekineş, Ayhan, Hadisleri Anlama Problemi, Işık Yay., İstanbul 2002.
• Vehbi Efendi, Hulâsatü’l-beyân, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1966.
• Zebidî, Muhubbiddin, Tâcu’l-ârûs min cevâhiri’l-kâmus, tahk.: Ali Şibrî, Dâru’l-fikr, Beyrut 1994.
• Zehebî, Hüseyin, el-İtticâhâtü’l-münharife, Mektebetü’l-vehbe, yy., 1986.
• Zehebî, Hüseyin, et-Tefsîru ve’l- müfessirûn, Dâru’l-hadîs, Kahire 2005.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut 1997.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed Abdullah, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, Dâru ihyâi’l-kütübi’l- Arabiyye, yy., 1957.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-Kur’ân fî ulûmi’l-Kur’ân, Dâru ihyâi’l-kütübi’l- Arabiyye, Mısır 1372 H.