Britain’s Role in the Modernisation of the Ottomans (Between 1789 and 1876)

Yıl 2011, Cilt: 10 Sayı: 20, 221 - 239, 01.12.2011

Zekeriya Işık

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Osmanlı Modernleşmesi Sürecinde İngiltere’nin Rolü (1789–1876)

Öz

Lale Devri Osmanlı Devleti’nde Batı’ya açılan ilk pencere, Avrupa’ya gönderilen ilk elçimiz 28 Çelebi Mehmet Efendi’nin gözleri ise Batı’ya onu anlamak amacıyla bakan ilk Türk gözleridir. Bu, şüphesiz Avrupa’daki büyük değişimle alakadar olmak için çok geç kalındığının açık bir göstergesiydi. Lale Devri’nin açtığı yolda ilk büyük adımı III. Selim attı. Padişah, geleneğe itiraz edemediyse de yeniliği hararetli bir şekilde savunmaktaydı. II. Mahmut ise Osmanlının kurtuluşunun çok güçlü ve köklü olan gelenek kadar köklü bir yenilikle olacağını anlamıştı. Osmanlı aydın ve devlet adamı iç ve dış baskıların da etkisiyle son kararını vermişti, modernleşme şarttı. İhtilaf ise modernleşmenin miktarı konusundaydı. İngiltere’nin Osmanlı modernleşme sürecine bakışı kısmen olumlu ve destekleyici olmuştur. Bu, stratejik bakış açısı, modernleşme çabalarını Osmanlının ayakta kalması Doğudaki İngiliz çıkarlarına bekçilik yapabilecek kadar bir kudrete sahip olması için reformlar yapılması şeklinde algılıyordu. İşte çalışmamızda 19. asırda, Osmanlı ile İngiltere’nin kaderlerinde kesişen ve ayrılan yolların Osmanlı modernleşmesi üzerindeki etkileri izaha çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, modernleşme, İngiltere, Tanzimat, I. Meşrutiyet

Kaynakça

• Akyıldız, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, Eren Yay. İstanbul
• Antalyalı, Ömer Lütfi, “Tarihsel Süreç İçerisinde Üniversite Misyonlarının Oluşumu”, Süleyman Demirel Ünv. Sosyal Bilimler Enst. Dergisi, 2007/2, sayı: 6, ss. 26–40.
• Armaoğlu, Fahir, 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789–1914), TTK, Ankara, 1999.
• Baykara, Tuncer, “II. Mahmut’un Islahatında İç Temeller”, Tanzimatın 1 50. Yıl Dönümü Uluslararası Sempozyumu, TTK Yay., Ankara 1989, ss. 263–270.
• Cevdet Paşa, Tezakir, haz. Cavid Baysun, TTK, c. I, II, III, Ankara 1953.
• --------, Tarihi Seçmeler, haz. Sadi Irmak, Behçet Kemal Çağlar, MEB Yay, c. I, II, İstanbul 1973.
• Çadırcı, Musa, Tanzimat’ın Uygulanmasında Karşılaşılan Bazı Güçlükler, Tanzimat’ın 150. Yıldö- nümü Uluslararası Sempozyumu 31 Ekim – 3 Kasım 1989, TTK, Ankara 1994, ss. 295–300.
• Çataltepe, Sipahi, 19. Yüzyıl Başarlında Avrupa dengesi ve Nizamı Cedit Ordusu, Göçebe Yay, İstanbul 1997.
• Eliot, Sır Charles, “ Avrupa’daki Türkiye” Çev.: Adnan Şınar-Şevket Serdar Türet, Kervan Kitapçılık Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, s.162–167.
• Eryılmaz, Bilal, Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, İşaret Yay. Ankara 1992.
• Fındley, Carter V., Kalemiyeden Mülkiyeye, çev.: Gül Çağalı Güven, Tarih Vak. Yurt Yay, İstanbul 1996.
• Gündüz, İrfan, Osmanlılar’da Devlet-Tekke Münasebetleri, 3. Baskı, Seha Neşriyat İstanbul 1989
• Hacıoğlu, Durmuş, “Demokrasi, Kameralizm ve Osmanlı’daki Etkileri”, Yeni Türkiye Dergisi: Sivil Toplum Özel sayısı, Ankara, Kasım-Aralık 1997, sayı: 18, ss. 375–38.
• Hazard, Paul, Batı Düşüncesindeki Büyük Değişme, çev.: Erol Güngör, Ötüken Yay., İstanbul 1994
• Itzkowıtz, Norman, Osmanlı İmparatorluğu ve İslami Gelenek, çev.: İsmet Özel, Şule Yay. , İstanbul 1997.
• Karal, Enver Ziya, Selim III’ ün Hattı Hümayunları, TTK Yay., Ankara 1999.
• --------, Osmanlı Tarihi, TTK Yay., c..VI, Ankara 1994 .
• Kent, Marian, Osmanlı İmparatorluğunun Sonu ve Büyük Güçler, çev.: Ahmet Fethi, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1999.
• Kocabaş, Süleyman, Türkiye ve İngiltere, Vatan Yay., İstanbul 1995.
• Kaynar, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, TTK Yay., Ankara 1991.
• Kuran, Ercümend, Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, Diyanet Vak. Yay. , Ankara 1994.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev.: Metin Kıratlı, TTK Yay., Ankara 1998.
• Ubicini, M. A., Osmanlı’da Modernleşme Sancısı, çev.: Cemal Aydın Timaş Yay. , İstanbul 1998.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, 6. Baskı, İletişim Yay., İstanbul 1997.
• --------, Türk Modernleşmesi, 7. Baskı, İletişim Yay., İstanbul 2000.
• --------,Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu,2. Baskı, İletişim Yay., İstanbul 1998.
• Mustafa Reşit Paşa ve Dönemi Semineri- Bildiriler 13–14 Mart 1985, TTK Yay., Ankara 1994.
• Ocak, Ahmet Yaşar, "XV, XVI. yy. Resmi Osmanlı İdeolojisi ve Muhalefet Problemi", XI. Türk Tarih Kongresi, 5–9 Eylül 1990, Kongreye Sunulan Bildiriler, TTK Yay., c. III, Ankara 1994, ss. 1201– 1243.
• Oltaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yay., III. Baskı, İstanbul 1995.
• Pool, Stanley Lane, Lord Stratford Canning’in Türkiye Hatıraları, çev.: Can Yücel, İş Bankası Yay., Ankara 1959.
• Show, Stanford, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, çev.: Mehmet Harmancı, e Yayınları, c. I, İstanbul 1994.
• Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih (1789–1994), Filiz Yay., İstanbul 1999.
• Ünal, Sevim, “1838–1841 Arası Türk İngiliz Politik İlişkileri”, VEL TT. Kongresi, 1 1-15 Ekim 1976 Kongreye Sunulan Bildiriler, TTK Yay., c. III. , Ankara 1983, ss. 1545–1558.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, çev.: Yasemin Gönen, İletişim Yay., İstanbul 2000