İlk Mu'tezile'nin Özgür İrade Söylemi: Amr b. Ubeyd ve Kader Anlayışı

Yıl 2002, Cilt: 1 Sayı: 2, 127 - 146, 30.12.2002

Osman Aydınlı

Öz

Amr b. Ubeyd ismi, ilk dönem Mutezilî harekette önemli bir role sahiptir. O, özgür iradeyi savunmuş ve insanın kendi eylemini -hem iyi hem de kötü- yaratabileceğini ileri sürmüştür. Özgür irade ve kader üzerindeki tartışmanın, Emevi idarecilerinin otoritesine meydan okuyan ilk Kaderîlerde olduğu gibi, ciddi siyasi yansımaları vardı. Amr b. Ubeyd de, Emevi siyasetini ve sonra da Abbasi siyasetini eleştirmiştir. O, onların yaptığı zulum ve kötü fiillerinin sorumluluğunun Allah'a değil kendilerine ait olduğunu ifade etmiştir. Ona göre Allah, insanlara eylemlerini geçekleştirmede özgür irade vermiştir. Sonuç olarak eylemlerine göre insan ya kötü bir şekilde cezalandırılacak ya da güzel bir şekilde ödüllendirilecektir. Bu bağlamda, bu makale Amr b. Ubeyd'in özgür irade ve kader anlayışı ile ilgili soruları cevaplamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İlahi irade, Allah'ın adaleti, Amr b. Ubeyd, insanın özgür iradesi, Kader, Mu'tezile, seçme özgürlüğü, Emevi hükümdarları

The Early Mutazila's Free Will Discourse: Amr b. 'Ubaid and his Qadar Concept

Öz

The name of ‘Amr b. 'Ubaid have an important role in the early Mu'tazila movement. He was the advocate of free will and argued that man has the ability to create his own action, both good and evil. The controversy over free will and predestination had serious political implications as the early Qadaris had challenged the authority of the Umayyad rulers. ‘Amr b. ‘Ubaid had also criticized Umayyad policy and afterwards Abbasid policy. He had explained that they responsible from their cruelty and bad action, not Allah. According to him, Allah had given free will to people for doing action. Finally, Human will be warned of a terrible punishment or will have a goodly reward. On this context, this article intends to reply to questions concerned with 'Amr b. 'Ubaid's free will and qadar thoughts.

Anahtar Kelimeler

Divine will, Allah's justice, 'Amr b. 'Ubaid, man's free will, human action, Qadariya, Mu'tazila, freedom of choice, Predestination, Umayyad rulers

Kaynakça

• Kadî Abdulcebbâr, Fadlu'l-İtizal ve Tabakatu'l-Mu'tezile, tahk.: Fuad Seyyid, Tunus 1406/1986.