GÖRSEL BİR İMAJ VE MEKÂN METAFORUNUN KAYNAĞI OLARAK BAHAR

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 1, 232 - 243, 30.06.2021

Mustafa Uğur Karadeniz

https://doi.org/10.17218/hititsbd.957364

Öz

Yaygın kullanımında bir mevsime karşılık gelen bahar sözcüğü, klâsik Türk şiirinde çiçek, yaprak, yüz ve yanak anlamlarının yanı sıra put, tapınak ve kiliseyi de karşılamaktadır. Sözcüğün bu çok çeşitli kullanımlarında görsel bir tasviri ifade arayışı göze çarpmaktadır. Klâsik Türk şiirinde güzellik unsurlarının bir mekân estetiğinin yansımalarından doğduğu söylenebilir. Baharın lügatlerdeki karşılığına ve örnek metinlerde kullanımına bakıldığında, sözcüğün aslında mekânı ifade eden bir kavramken zamanla o mekânın niteliklerine benzer özellikler gösteren başka bir anlamsal forma dönüştüğü görülecektir. Hristiyanlara ait mabetlerde de tapınaklarda olduğu gibi resim ve putların bulunması, kilisenin klâsik Türk edebiyatında bahar sözcüğüyle karşılanmasına neden olmuştur, denebilir. Şiirlerde görsel bir imaj öne çıkarılmak istendiğinde kilisenin (deyr), sahip olduğu resim ve süslemeler sebebiyle bir istiare olarak dış mekânın ifadesinde kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bahar, Mekân, Klâsik Türk Şiiri, Tapınak, Kilise

Bahâr as a Source of Visual Image and Space Metafor

Öz

The word “bahâr” (spring), which corresponds to a season in its widespread use, corresponds to the meanings of flowers, leaves, faces, and cheeks in classical Turkish poetry, as well as put, temple, and church. The quest to express a visual depiction is conspicuous in this wide variety of uses of the word.It can be said that the elements of beauty in classical Turkish poetry arise from the reflections of a space aesthetic.When we look at the equivalent of "bahâr" in the lexicon and its use in sample texts, it will be seen that the word is actually a concept expressing the place, but gradually transformed into another semantic form that shows similar features to the qualities of that place.It can be said that the presence of pictures and idols in churches as in temples caused these places to be expressed with the word spring in classical Turkish literature.When a visual image is desired to be highlighted in poems, it is seen that the church (deyr) is used as a metaphor for the expression of the outer space due to the pictures and decorations it has.

Anahtar Kelimeler

Bahar (Spring), Place, Classical Turkish Poetry, Temple, Church

Kaynakça

• Akkuş, M. (2018). Nef’î dîvânı.Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57741,nefi-divanipdf.pdf?0
• Aksoyak, İ. H. (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî dîvânı.Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0
• Barthold, W. (2015). Uluğ Beg ve Zamanı.İsmail Aka (Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Biltekin, H. (2018). Şeyhî dîvânı,Erişim adresi:https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0
• Demirci, M. (2014). Mevlâna’nın düşünce köklerine Belh üzerinden bir bakış. Nuri Şimşekler, Ali Temizel, Selman Karadağ (Haz). Tarihi Süreçte Mevlana ve Eserleriiçinde(s. 75-92). Konya: Selçuk Üniversitesi Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca-türkçe ansiklopedik lûgat,Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• Erşan, H. ve Akdeniz G. (2019).Türk-İslam medreseleri ve Budist viharaları üzerine bir inceleme.Kırklareli Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 5(2),87-110.doi: 10.34186/klujes.329757
• Erünsal, E. İ.(2018). Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59332,taci-zade-cafer-celebi-divanipdf.pdf?0
• Esin, E. (1972). Belh, Türk Edebiyatı, 12, 29-31.
• Furkani, M. (2016). Tarihte model İslam kentlerden biri olarak Belh şehri.4. Uluslararası Kentsel ve Çevresel Sorunlar ve Politikalar Kongresi, Erişim adresi: http://aksaray.edu.tr/files/bilgi_belge/2017/bildiri_kitabi.pdf
• Güç, A. (2007). Put. TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/put
• İpekten, H. (2019). Nâ’ilî-i kadîm dîvân. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67155,naili-i-kadim-divanipdf.pdf?0
• Kaplan, M. (2019). Neşâtî dîvânı.Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67330,nesati-divanipdf.pdf? 0&_tag1=006964F7A491139BEB893C13F024BA71C07840A2&crefer=B5EA2FAD2092097904C23CDD3580BAA5E217A622A3AE8F76A3BAD9CF5AC8480B
• Kılıç, F. (2018). Âşık Çelebi - Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. Erişim adresi:<https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0>
• Kur’an Yolu Meali ve Tefsiri, Erişim Adresi: http://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/
• Kurtoğlu, O. (2017). Zâtî dîvânı (gazeller dışındaki şiirler), https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56164,zati-divanipdf.pdf?0
• Küçük, S. (1994). Bâkî dîvânı.Ankara: TDK Yay.
• Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı.Erişim adresi:https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0
• Mengi, M. (2010). Divan şiiri yazıları,Ankara: Akçağ Yay.
• Mütercim Â. E. (2009). Burhân-ı katı.Mürsel Öztürk, Derya Örs (Haz.), Ankara: TDK Yay.
• Onay, A. T. (2009).Divan şiiri sözlüğü. Cemal Kurnaz (Haz.), İstanbul: H Yay.
• Pala, İ. (1998).Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yay.
• Schimmel, A. (2004). Tanrı’nın yeryüzündeki işaretleri.Ekrem Demirli (Çev.), İstanbul: Kabalcı Yay.
• Starr, S. F. (2019). Kayıp aydınlanma.Yusuf Selman İnanç (Çev.), İstanbul: Kronik Yay.
• Steıngass, Frank (1998).A comprehensive Persian-English dictionary. Beirut: Librairie du Liban Publishers.
• Şahin, E. (2013). Bâkî Dîvânı’na Göre 16. Yüzyıl Osmanlı Toplum Yapısı.FSM İlmî Araştırmalar - İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2, 285-310. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/73032
• Şeşen, R. (1992). Buhara. TDV İslâm ansiklopedisi.Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/buhara
• Şu’ûrî H. E. (2019). Ferheng-i Şu‘ûrî.Ozan Yılmaz (Haz.), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
• Tulum, M. veTanyeri, A. (1977). Nev’î divan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Yazıcı, T. (1992). Belh. TDV İslâm ansiklopedisi.Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/belh
• Zavotçu, G. (2017). Rızâ tezkiresi.Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/60735,riza-tezkiresipdf.pdf?0