ÜRETİM EKONOMİSİ VE TOPLUMSAL ALTYAPI: NEOLİTİK VE KALKOLİTİK ÇAĞLAR

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 2, 1475 - 1496, 30.10.2018

Belgin Aksoy

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.453813

Cited By: 1

Öz

Arkeolojinin inceleme alanını oluşturan maddi kültür önemli ölçüde ekonomik etkinlikler ile ilişkili nesnelerdir. Bu nesneler üzerinden geçmiştoplumların rekonstrüksiyonunu yaparken, ekonomik yaşamın da inceleme konusu haline gelmesi kaçınılmazdır. Kıt olan mal ve kaynakların idaresi çerçevesinde gelişen ekonominin Neolitik ile birlikte hayatın vazgeçilmez bir parçası olduğu açıktır. Bu dönemde kendi kendine yeten, üretim ve tüketim birimlerinin özdeşolduğu bir ekonomik sistem söz konusudur. Bu durum Neolitik sonlarında yavaşyavaşdeğişmeye başlar. Suriye ve Mezopotamya bölgelerindeki kültürler birbirleri ile karşılaştırıldığında, maddi kültürde dikkat çeken unsurlarda üretim biçiminin yansımalarını görmek mümkündür. Mezopotamya’nın kuzey bölgeleri, doğal koşullardan dolayı daha fazla risk altında olan bölgeler olmaları itibarı ile, farklı üretim araçları ve ürünlerin ortaya çıktığı bölgelerdir. Bunların en önemlileri hayvanların süt ve yünü ile birlikte gücünden yararlanılması, sulamalı tarımın gelişmesi ve metal işlenmesindeki yenilikler olarak özetlenebilirler ve Kalkolitik ile birlikte yayılmışlardır. Bu değişim ile birlikte, üretim birimi ile tüketim biriminin birbirine özdeşolduğu haneye dayalı ekonomiler, haraca dayalı üretim sistemlerine doğru evrilmeye başlamışlardır. Bu aynı zamanda karmaşık ve hiyerarşik toplumların ortaya çıkışı anlamına gelmektedir. Anadolu’daki gelişim buna benzer olmakla birlikte, sulamaya daha uygun koşulların mevcut olduğu Suriye ve Mezopotamya’ya göre farklı bir çizgide seyretmiştir. Tarıma dayalı bir büyüme Anadolu yerleşimleri için söz konusu değildir. Ancak bu ortam içerisinde tanımlanan diğer servet biçimlerine sahip feodal merkezlerden söz edilebilir. Eski Tunç Çağında şekillenmeye başlayan siyasal ve ekonomik yapının Kalkolitikte temellerinin atıldığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Neolitik, Kalkolitik, Suriye, Anadolu, İkincil Ürün Devrimi

Kaynakça

• AKKERMANS, P.M.M.G., DUISTERMAAT, K. (1996), Of storage and nomads (with comments) R. Bernbeck, S. Cleuziou, M. Frangipane, A. Le Brun, H.J. Nissen, H.T. Wright, Paléorient 22(2), 14-44.
• AKKERMANS, P.M.M.G., SCHWARZ, G. (2003), The Archaeology of Syria, Cambridge: Cambridge University Press.
• ALGAZE, G. (1993), The Uruk World System, Chicago/ London: The University of Chicago Press.
• ANTHONY, D.W. (2007), The horse, the wheel and the language: How the Bronze-age riders from the Eurasian steppes shaped the modern World, Princeton: Princeton University Press.
• ARBUCKLE, B.S. (2012), Animals and inequality in Chalcolithic central Anatolia, Journal of Anthropological Archaeology 31: 302-313.
• BERNBECK, R. (1994), Die Auflösung der häuslichen Produktionsweise, Das Beispiel Mesopotamiens, Berlin: Dietrich Reimer Verlag.
• BERNBECK, R. (1995), Dörfliche Kulturen des keramischen Neolithikums in Nord- und Mittelmesopotamien: Vielfalt der Kooperationsformen, Ed. K. Bartl, R. Bernbeck, M. Heinz Zwischen Euphrat und Indus. Aktuelle Forschungsprobleme in der Vorderasiatischen Archäologie. Hildesheim: Georg Olms, 28-43.
• BERNBECK, R. (2012), Multisited and modular sites in the Halaf tradition, Ed. O.P. Nieuwenhuyse, R. Bernbeck, P.M.M.G. Akkermans, J. Rogasch, Interpreting the late Neolithic of Upper Mesopotamia. Turnhout: Brepols, 51-61.
• CHILDE, G.V. (1958), Man makes himself, Newyork: The New American Library of World Literature.
• ÇEVİK, Ö. (2007), The emergence of different social systems in Early Bronze Age Anatolia, urbanisation versus centralization, Anatolian Studies 57, 131-140.
• DE JESUS, P.S. (1980), The Development of Prehistoric Mining and Metallurgy in Anatolia, British Archaeological Reports: Oxford.
• DIAMOND, J. (2005), Guns, germs and steel. A short history of everybody, London: Vintage Books.
• DIAMOND, J. (2016), Düne Kadar Dünya: Eski Toplumlardan Ne Öğrenebiliriz? İstanbul: Akılçelen.
• DURU, R. (2008), MÖ 8000’den MÖ 2000’e Burdur-Antalya Bölgesinin Altıbin Yılı. İstanbul: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
• EFE, T. (2007), The theories of the ‘Great Caravan Route’ between Cilicia and Troy the Early Bronze age period III in inland western Anatolia, Anatolian Studies 57, 47-64.
• FRANGIPANE, M. (2007), Different types of egalitarian societies and the development of inequality in Early Mesopotamia, World Archaeology 39 (2), 151-176.
• HALSTEAD, P. O’SHEA, J. (2004), Bad year economics: Cultural responses to risk and uncertainty, Cambridge: Cambridge University Press.
• LARSEN, C.S. (1995), Biological Changes in Human Populations, Annual Review Anthropology 24, 185-213.
• KHAZANOV, A.M. (1994), Nomads and the outside world, Madison: University of Wisconsin.
• KHAZANOV, A.M. (2009), Specific characteristics of Chalcolithic and Bronze age pastoralism in the Near East, Ed. J. Szuchman, Nomads, tribes, and the state in Ancient Near East. Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago, 119-127.
• MENGER, C. (1968), Gesammelte Werke, Grundsätze der Volkswirtschaftslehre (1871) Band I, Tübingen: J.B.C. Mohr (Paul Siebeck).
• MERPERT, N.Y. MUNCHAEV, R.M. (1987), The Earliest Levels at Yarim Tepe I and Yarim Tepe II in Northern Iraq, Iraq 49, 1-36.
• ÖZBAL, H. TÜRKEKUL, A. DOĞAN, T. THISSEN, L. GERRITSEN, F. ÖZBAL, R. (2010), MÖ 7. Binyılda Barcın Höyük’te Süt Tüketimi Üzerine Yeni Araştırmalar, XXVII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür Bakanlığı, 15-31.
• ROODENBERG, J. (2012), Change in food production and its impact on an early 6th millennium community in northwest Anatolia. The example of Ilıpınar, Praehistorische Zeitschrift 87, 223-235.
• SAGONA, A. ZIMANSKY P. (2009), Ancient Turkey, London: Routledge.
• SCHMIDT, K. (2007), Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• SHERRATT, A. (1981), Plough and pastoralism: aspects of the secondary products revolution, Ed. I. Hodder, G. Isaac, N. Hammond, Pattern of the Past: Studies in Honour of David Clarke, Cambridge: Cambridge University Press, 261–305.
• VAN DE MIEROOP, M. (1997), Antik Yakındoğu’nun Tarihi İÖ 3000-323, Ankara: Dost.
• Ü. YALÇIN (2003), Entwicklung der Metallurgie in Anatolien, Ed. M. Özdoğan, H. Hauptmann, N. Başgelen, Yakındoğu’da İlk Yerleşmeler, Ufuk Esin’e Armağan, İstanbul: Akeoloji ve Sanat Yayınları, 533-545.