ARTVİN BORÇKA CAMİLİ VE DÜZENLİ KÖYLERİNDE GELENEKSEL İKİ AHŞAP KÖPRÜ

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 2, 1177 - 1202, 30.10.2018

Mehmet Sami Bayraktar

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.459890

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, Artvin - Borçka İlçesi Camili ve Düzenli
Köylerinde bulunan iki ahşap köprü tanıtılıp Sanat Tarihi disiplini
çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Camili Köyü’nde Malakmiyeti
Mahallesi’ndeki köprü, bulunduğu akarsu yatağının iki yakasındaki kayalık
kesimdeki moloz taş ayaklar arasında uzatılan ahşap kirişler üzerinde
kurulmuştur. 15.50 x 3.20 m ölçülerindeki yapı, yöredeki rivayetlere göre imece
usulüyle köylüler tarafından 1995 yılı civarında yeniden yapılmıştır. Şimdiki
köprünün yerinde bulunan ve tahrip olması sebebiyle yeniden inşasına gerek
duyulan eski köprünün ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir.

Düzenli Köyü, Baltacılar Mahallesi’nde patika yol
hattında Baltacılar Deresi üzerinde kurulan ve “Baltacılar Köprüsü” adıyla
anılan, 8 x 2.35 m ölçülerindeki yapı, yöredeki rivayetlere göre imece usulüyle
köylüler tarafından 1975 yılı civarında yeniden yapılmıştır. Yapı, Malakmiyeti
Köprüsü’nün küçük bir benzeridir.

Yöre sakinlerine göre mevcut yapılar, eski köprülerle
aynı özelliklere sahip olup aynı ölçülerde ve eskileriyle aynı yerde
kurulmuştur. Büyük ölçüde çürümesi sebebiyle yeniden inşasına gerek duyulan
eski köprülerin ilk inşaları, Osmanlı dönemine, 20. Yüzyıl başlarına – belki
daha da eskiye- uzanmaktadır.

İnsan ve hayvan geçişi için tasarlanan bezemesiz
yapıların tasarımında işlevsellik öne çıkmaktadır. Köprülerde kullanılan
kestane, yörenin bol yağışlı iklimiyle uyumlu, oldukça sağlam ve uzun ömürlü
olup, köprüler için yaygın olarak kullanılan uygun bir malzemedir. Köprülerde
görülen birleştirme teknikleri, Osmanlı dönemine tarihlendirilen köprülerde
karşılaşılan geleneksel uygulamalardır. Malakmiyeti Köprüsü’nde görülen vidalı
kenetli demir bağlantılar, geleneksel geçmelerden farklı yeni tekniklerdir.

Artvin ve Doğu Karadeniz’de geleneksel ahşap köprü
inşasının yakın zamanlara kadar devam ettiğini gösteren köprüler, geleneksel
ahşap köprü mimarisinin Cumhuriyet devrinde izlediği yol hakkında bilgiler
vermektedir. Geleneksel kırsal mimarimizin bir yansıması olarak okunabilecek
köprülerin, başta Karadeniz Bölgesi olmak üzere yurdumuzda ve dünyada çeşitli
benzerleri bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Artvin, Borçka, ahşap köprü, kırsal mimari

A COUPLE OF TRADITIONAL BRIDGES AT
CAMİLİ AND DÜZENLİ VILLAGES OF ARTVİN BORÇKA

Abstract

In this study, a couple of bridges at
Camili and Düzenli Villages in Borçka town of Artvin province are introduced
and evaluated within the frame of art history. The bridge at Malakmiyeti
district of Camili village is errected on wooden beams extending between rubble
stone piers sitting on rock bases located on both sides of the stream bed. The
building with measures of 15.50 x 3. 20 m reconstructed by villagers with
voluntary work in 1995 according to hearsay evidence at the region. The date of
building of the old bridge which is located in the same place of the new one is
not known.

The other bridge at Baltacılar district
of Düzenli village constructed in pathway line on Baltacılar creek and called
‘Baltacılar Köprüsü (The Axemen Bridge)’ with measures of 8 x 2.35 m and
reconstructed by villagers with voluntary work in 1975 according to hearsay
evidence at the region. This bridge is like a small copy of the Malakmiyeti
Bridge.

The present buildings are located where
the old bridges were, has same features and measures as the old ones according
to local people.  These demolished and
reconstructed bridges were first built in the early twentieth century, The
Ottoman Period, or maybe an earlier date.

The functionality become prominent
about desigment of plain buildings for human and animal transit. The wooden
material obtained from the chestnut trees common in the region were used in the
construction of the bridge. The chestnut tree is particularly preferred for
bridge construction in the region because it is long lasting and durable
material in rainy environments. The combination 
styles of the bridges are traditional practices which encountered with
the bridges of Ottoman Period. Screw joint iron junctures at Malakmiyeti Bridge
are new technics different from the traditional ones.

The bridges in Artvin and Estern
Blacksea Region that show the traditional wooden bridges keep building until
quite recently, inform about the architecture of traditional wooden bridges in
the Turkish Republic period. The bridges as a reflection of the traditional
rural architecture are found with various similar samples especially in
Blacksea Region, our country and the world.

Anahtar Kelimeler

Artvin, Borçka, wooden bridge

Kaynakça

• ADAM, Jean-Pierre. (1994), Roman Building Materials and Techniques, Translated by Anthony Mathews, B.T. Batsford, London.Anadolu’da Kırsal Mimarlık, (2005), Bursa Büyükşehir Belediyesi, Tarihi Kentler Birliği ve Çekül Vakfı, Bursa.
• ARTVİNLİ, Taner. (2013), Artvin Yer Adları Sözlüğü, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul.
• AYTEKİN, Osman. (1999), Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler, Kültür Bakanlığı, Ankara.
• BALIKÇI, Gülsen. (2002), “Artvin’in Bazı Yörelerinde Halk Mimarisi”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1999, Kültür Bakanlığı, Ankara, s. 29-52.
• BAYHAN, A. Ali. SALMAN Fikri. (2012), Bir Saklı Belde Bayramören, İstanbul: Bayramören Kaymakamlığı.
• BAYHAN, A. Ali. (2016), Ferdinand Arnodin'in Boğaz Geçiş Tasarımları Cisr-i Hamidi ve Aktarma Köprüsü, Türkiye Alim Kitapları, Saarbrücken.
• BAYRAKTAR, M. Sami. (2017), “Giresun’da Geleneksel Üç Ahşap Köprü”, Tuba-Ked (Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi), S.15, ss. 107-126.
• BAYRAKTAR, M. Sami. (2018a), “Tarihî Ahşap Bir Köprü: Çaykara - Eğridere Köyü Kiremitli Köprü”, Sanat Tarihi Dergisi, S.27, ss. 53-81.
• BAYRAKTAR, M. Sami. (2018b), “Trabzon Dernekpazarı Yenice Köyü’nde Tarihi Ahşap Bir Köprü”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.44, ss. 201-219.
• BAYRAM, Ö. Faruk. (2014), Doğu Karadeniz Bölgesinde Geçmişten Günümüze Vernaküler Mimari, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• BITTEL, Kurt. (1970), Hattusha The Capital of the Hittites, Oxford University Press, New York.
• ÇABUK, Ezgi. GÜÇHAN, N. Şahin. TÜRER, Ahmet. (2015), “Tarihi Ahşap Buzlupınar Köprüsü'nün Yeniden Yapımı Üzerine Çalışmalar” [Bildiri], Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 3 Bildiri Kitabı, ss. 225-245, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, İstanbul.
• ÇEÇEN, Kazım. (2002), “Köprü”, İslam Ansiklopedisi, cilt.26, ss. 252-255. Türkiye Diyanet Vakfı.
• ÇULPAN, Cevdet. (2002), Türk Taş Köprüleri Ortaçağdan Osmanlı Devri Sonuna Kadar, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• ESKİKURt, Adnan. (2014), “Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.33, ss. 15-40.
• GÖRCELİOĞLU, Ertuğrul. (1979), Basit Ahşap Kirişli Köprülerin Projelendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, cilt.29, S.1, ss. 138-167.
• HALAÇOĞLU, Yusuf. (1991), “Anadolu”/“İdari Ekonomik ve Kültürel Hayat”/“Ulaşım ve Yol Sistemi”, İslam Ansiklopedisi, cilt.3, ss. 127-128. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• HASOL, Doğan. (1998), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yapı Endüstri Merkezi, İstanbul, Geliştirilmiş 7. Baskı
• KARA, Bünyamin. (2016), Doğadan Tarihe Yolculuk Ordu, S. Güngör, A. Özkan (Yayına. Hazırlayan). Ordu Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, Ordu.
• Kudeb Ahşap Eğitim Atölyesi Geleneksel Ahşap Yapı Uygulamaları, (2009), Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, İstanbul.
• NAUMANN, Rudolf. (1991), Eski Anadolu Mimarlığı, B. Madra (Çev.), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• ÖZGÜNER, Orhan. (1970), Köyde Mimari Doğu Karadeniz, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Ankara.
• ÖZTÜRK, Özhan. (2005), Karadeniz Ansiklopedik Sözlük, (2 cilt), Mehmet İlhan (Ed.), İstanbul: Heyamola Yayınları.
• ÖZTÜRK, Özhan. (2012), Antikçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi Pontus, E. Çelik (Yayıma Hazırlayan), Genesis Kitap, Ankara, (4. Baskı).
• PARTOV, Doncho. MAŚLAK, Mariusz. IVANOV, Radan. PETKOV, Milen. SERGEEV, Denislav. DİMİTROVA, Antoaneta. (2016), “The Development Of Wooden Bridges Through The Ages - A Review Of Selected Examples Of Heritage Objects. Part 1 - The Milestones”, Technical Transactions Civil Engineering, 2-B/, pp. 93-105. erişim. http://www.ejournals.eu/pliki/art/8374/(erişim tarihi: 17 Ocak 2018).
• PEYNİRCİOĞLU, Hamdi. (1951), Köprüler Genel Kaideler ve Ahşap Köprüler, cilt.1, Teknik Okulu, İstanbul.
• SEZEN, Tahir. (2006), Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• ŞAHİN, Celal. (2000), Her Yönü İle Artvin Maçahelliler Rehberi, Maçahel Eğitim Kültür ve Dayanışma Vakfı, İstanbul.
• ŞAHİN, Gülay. İBİŞ, Resul. SEZEN, İbrahim. YURT, Emine. CAN, Atilla. AKÇEL Arda. DURMUŞ, Sinan. (2014), Çankırı Kültür Envanteri 2014, Çankırı Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Ankara.
• TAYLOR, Rabun. (2002), Tiber River Bridges And The Development Of The Ancient City Of Rome, Aquae Urbis Romae : Waters of the City of Rome, Website Ed. Katherine Rinne, Number 2, June, pp. 1-20. erişim. http://www3.iath.virginia.edu/waters/article.html (erişim tarihi: 20 Şubat 2018).
• TOPARLAK, Uğur. ACARTÜRK, Nevin. COŞAR, Halil. DEMİR, Osman. İŞLEYEN, Fatih. TURAN, Esra. ÜNLÜ, Yakup. YAVUZ, Hakan. ENGİNYURT, Erden. (2010), Ordu Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, Ordu Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Ordu.
• Türkiye Orman Varlığı 2015. (2015), Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• ZEKİ, Muvahhit. (1999), Artvin İli Hakkında Bilgiler, H. Tokdemir, E. Tokdemir (Çeviri ve Sadeleştirme), Şavşat Kültür Turizm ve Dayanışma Derneği, İstanbul.