TÜRKİYE'NİN ERKEN DÖNEM SANAYİLEŞME SERÜVENİ

Yıl 2011, Cilt: 4 Sayı: 1, 63 - 87, 28.03.2014

Hasan Güler

Öz

Türkiye'deki sosyal bilimler geleneğinin, bazı konularda yerleşik ön kabulleri olduğu söylenebilir. Sanayileşme bunlardan biridir. Özellikle 1923-1950 dönemi, sanayileşme yazını içerisinde devletçi politikaların katı bir şeklide uygulandığı yıllar olarak tasvir edilmektedir. Bu görüşün haklılık payı olmakla birlikte, ayrıntıların analize katılmasını engelleme riski vardır. İşte biz de bu makalede, olabildiğince farklı bakış açılarını hesaba katarak, 1923-1950 arasındaki sanayileşme sürecinin nasıl bir güzergâhta hareket ettiğini anlama çabası içinde olacağız. Makalenin ilk başlığı altında ümmetten ulusa geçişteki kodların anlaşılması maksadı ile Batı deneyimindeki milliyetçilik düşüncesinden hareketle Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş felsefesini ve bu felsefenin günümüze kateden düşünsel etkilerini anlatmayı hedeflemekteyiz, ikinci başlığın içinde 1923-1930 yılları arasında genel kabulün dışında uygulamada ortaya çıkangörece liberal politikalara değinerek erken dönem sanayileşme sürecinin homojen bir bütünlük göstermediğini kanıtlamaya çalışacağız. Üçüncü başlık altında 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sonrası devletin güçlü bir şekilde sanayinin çarklarını döndürmeye başlamasını anlatırken bunun katı bir devletçilik olarak algılanmayacak kadar karmaşık bir süreç olduğunu göstermeye çalışacağız. Sonuçkısmında ise genel bir değerlendirme yaparak makalemizi sonlandıracağız.

Anahtar Kelimeler

Sanayi, Ulus-Devlet, Milliyetçilik, Korporatizm, Liberalizm

Kaynakça

• AHISKA, Meltem; KENTEL, Ferhat ve GENÇ, Fırat. (2009), 'Milletin Bölünmez Bütünlüğü' Demokratikleşme Sürecini Parçalayan Milliyetçilik(ler), Tesev Yayınları, İstanbul.
• ÂMİN, Samir. (2006), ''Arap Dünayası: Mevcut Durumun ve Mücadelelerin Bir Bilançosu'', (çev. Kemal Ülker), Avrupa ve Arap Dünyası, Versus Yayınları, İstanbul, ss. 1–51.
• ANDERSON, Benedict. (2004), Hayali Cemaatler, (çev. İskender Savaşır), Metis Yayınevi, İstanbul.
• ARICANLI, Tosun. (2010), ''19. Yüzyılda Anadolu'da Mülkiyet, Toprak ve Emek'', Ed. Çağlar Keyder, Faruk Tabak, Osmanlı'da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, ss. 131–143.
• ASİLİSKENDER, Burak. (2009), ''Anadolu'da 'Modern'Bir Yaşam Kurmak: Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası ve Lojmanları'', Fabrika'da Barınmak, (der. Ali Cengizkan), Arkadaş Yayınları, Ankara, ss. 111–129.
• BAŞKAYA, Fikret. (2004), Azgelişmişliğin Sürekliliği, Özgür Üniversite Yayınları, İstanbul.
• BAYAT, Asef. (2004), '' Sınıf Ulustan Vazgeçebilir mi? İran'da Milliyetçi Modernleşme ve Emek'', (çev. Selda Somuncuoğlu), Orta Asya ve İslam Dünyasında Kimlik Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 237-261.
• BORATAV, Korkut. (2006), Türkiye İktisat Tarihi 1908 – 2005, İmge Yayınevi, Ankara.
• BOZARSLAN, Hamit. (2000), ''Ortadoğu ve Türkiye'de 'Milli Din' İslam ve İslamcılık'', Birikim, No. 129, ss. 61-73.
• BÖLÜKBAŞI Suha. (2004), ''Azerbeycan'da Ulusun inşası: Sovyet Mirası ve Karabağ Sorunu'nun Etkileri'', Orta Asya ve İslam Dünyasında Kimlik Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul, 49- 89.
• BUĞRA, Ayşe. (1995), ''Cumhuriyet Dönemi Girişimcilik Tarihi ve Yeni Demokrasi Hareketi'', Toplum ve Bilim, No. 66, ss. 29-45.
• BUĞRA, A. ve SAVAŞKAN, O. (2010), ''Yerel Sanayi ve Bugünün Türkiyesi'nde İş Dünyası'', Toplum ve Bilim, No. 118, ss. 92-123
• CHATTERJEE, Partha. (2002), Ulus ve Parçaları, (çev. İsmail Çekem), İletişim Yayınevi, İstanbul.
• FRANGER Berg G. (20049, ''Sovyet Milliyetçiliği: Orta Asya'dan Bağımsız Cumhuriyetlere Kalan İdeolojik Miras'', Orta Asya ve İslam Dünyasında Kimlik Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul, 23-49.
• GELLNER, Ernest. (2009), Milliyetçiliğe Bakmak, (çev. Simten Çoşar, Saltuk Özertürk ve Nalan Soyarık), İletişim Yayınevi, İstanbul. HÜSREV, İsmail. (1934), ''Beş Senelik Programın Manası'', Kadro, C. 27, ss. 26-30.
• KANSU, Aykut. (2001), ''Türkiye'de Korporatist Düşünce ve Korporatizm Uygulamaları'', Ed. Tanıl Bora, Murat Gültekin, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce – 2 Kemalizm, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 253-267.
• KARAÖMERLİOĞLU, Asım. (2006), Orada Bir Köy Var Uzakta Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, İletişim Yayınevi, İstanbul.
• KAZGAN, Gülten. (2009), Tanzimat'tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• KEMAL, Nusret. (1933), ''Köy Seferberliği'', Ülkü, C. I, No. 5, ss. 355-361.
• KEPENEK, Yakup. (1993), Türkiye'de Kamu İktisadi Teşebbüsleri, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• KEYDER, Çağlar. (2009), Türkiye'de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınevi, İstanbul.
• KIRAY, Mübeccel. (1999), ''Sosyo-Ekonomik Hayatın Değişen Düzeni: Dört Köyün Monografik Karşılaştırılması'', 75 Yılda Köyden Şehirlere, Der. Oya Baydar, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 151-162.
• KOÇ, Yıldırım. (1998), Türkiye'de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• MAKAL, Ahmet. (2007a), ''Türkiye'de Tek Parti Dönemi ve Korporatizm Tartışmaları'', Amelden İşçiye, Ed. Tanıl Bora, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 77-107.
• MAKAL, Ahmet . (2007b), ''Türkiye'nin Sanayileşme Sürecinde İşgücü Sorunu, Sosyal Politika ve İktisadi Devlet Teşekkülleri: 1930'lu ve 1940'lı Yıllar'', Ameleden İşçiye, (ed. Tanıl Bora). İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 113-153.
• NEDİM, Vedat. (1932a), ''Müstemleke İktisadiyatından Millet İktisadiyatına'', Kadro, C.1, ss. 8-11.
• NEDİM, Vedat. (1932b), ''Niçin ve Nasıl Sanayileşmemiz Lazım'', Kadro, C. 6, ss. 13-18.
• NEDİM, Vedat. (1932c) ''Sınıflaşmamak ve İktisat Siyaseti'', Kadro, C. 11, ss. 17-21.
• ÖNİŞ Z. ve ŞENSES F. (2009), ''Küresel Dinamikler, Ülke İçi Koalisyonlar ve Reaktif Devlet: Türkiye'nin Savaş Sonrası Kalkınmasında Önemli Politika Dönüşümleri'', Der. Fikret Şenses, Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 705-743.
• PAMUK, Şevket (2007), ''Karşılaştırmalı Açıdan Türkiye'de iktisadi Büyüme 1880-2000'', Korkut Boratav'a Armağan, Der. Ahmet H. Köse, Fikret Şenses, Erinç Yeldan, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 303-319.
• PARLA, Taha. (2001), Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye'de Korporatizm, İletişim Yayınevi, İstanbul RECEP. (1933), ''Ülkü Niçin Çıkıyor?'', Ülkü, C. I.
• SAFFET, Mehmet. (1933), ''Köylü Kimdir?'', Ülkü, C. I, No. 6, ss. 422-430.
• SCHULZE, Hagen. (2005), Avrupa'da Ulus ve Devlet, (çev. Timuçin Binder), Literatür Yayınevi, İstanbul.
• SMİTH, Anthony D. (2009), Milli Kimlik, (çev. Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınevi, İstanbul.
• SOMERSAN, Semra. (2004), Sosyal Bilimlerde Etnisite ve Irk, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• SÜREYYA, Şevket. (1932), ''Plan Mefhumu Hakkında'', Kadro, C. 5, ss. 15-17.
• SÜREYYA, Şevket. (1934a), 'İş Kanunu Yeni Cemiyetin Temel Kanunlarından Biridir', Kadro, C. 30, ss. 5-15.
• SÜREYYA, Şevket (1934b), 'Kıymetsiz 'Sa'y' den Kıymetli 'Sa'y' e', Kadro, C. 31, ss. 5-15
• TEZEL, Yahya S. (1982), Cumhuriyet Dönemi İktisat Tarihi, Yurt Yayınları, Anakara.
• TUNAYA, Tarık Zafer. (2009), Türkiye'de Siyasal Partiler Cilt 3, İletişim Yayınevi, İstanbul.
• TURAN, Kemal. (1933), ''1933 Devlet Bütçesi'', Ülkü, C. I, No.5, ss. 345–350.
• ZİYA, Aptullah. (1933), ''Köy Mimarisi'', Ülkü, C. II, No. 7, ss. 37-41.