-

Yıl 2014, Cilt 7, Sayı 2, 327 - 350, 02.02.2015

Mustafa ÜNVERDİ

https://doi.org/10.17218/husbed.90332

Cited By: 1

Öz

According to the Quran morality is given to human. So it doesn’t try to define and systematize behaviors with subject to ethic. We can classify morality in the Quran as God’s names and attributes, believers and heresies’ special features and the public morality. Behaviors within the context of good and evil are located in the Quran by warnings or promothing language. Thus, neither pre-Islamic Arabic communtiy nor non-Muslim societies are all devoid of morality, because the mind and creation are origins of morality. The third source of morality for the believers of God is the Quran. The Quran supports existing human morality in human nature and puts some worship for it. Faith creates morality if it is based on accurate information not heretical thoughts. Those who have no faith can behave ethically by mind, creation and historical experience

Anahtar Kelimeler

Faith, Moral, Information, Mind, Responsibility

AHLAKIN EPİSTEMOLOJİSİ

Öz

Kur’an’a göre insandaki ahlak fıtrîdir. Bu yüzden Kur’an, ahlaka konu olan davranışların mahiyetini açıklama ya da sistematize etme çabasına girmez. Allah’ın isim ve sıfatlarında tebellür eden ilahî ahlak, inananların ve kâfirlerin özellikleri bağlamında insan ahlakı ve kamusal ahlak Kur’an’ın konu edindiği üç ahlak kategorisidir. Kur’an’da iyilik ve kötülük kapsamına giren davranışlar, uyarı ya da teşvik diliyle/muhtevasıyla yer alır. Nitekim ne İslam öncesi Arap toplumu ne de günümüzde gayri müslimler ahlaktan yoksundur. Çünkü akıl ve fıtrat, tüm insanlarda ahlakın temelidir. Vahiy, insanın fıtratında var olan ahlakîliği destekler. İman taklit, ilham, rüya gibi sağlıklı olmayan unsurlara değil, sahih bilgi kaynaklarına dayanırsa güzel ahlak üretir. İman etmemiş olanlar ise, aklın, fıtratın ve tarihi tecrübenin kendilerine yüklediği sorumlulukla ahlakı işletirler.

Anahtar Kelimeler

Vahiy, Ahlak, Bilgi, Akıl, Sorumluluk

Kaynakça

• AYDIN, Mehmet S. (1991), Tanrı-Ahlak İlişkisi, DİB yay., Ankara.
• BOLAY-YAVUZ, S. Hayri-Y. Şevki. (1989), “Akıl” mad., DİA İslam Ans., İstanbul.
• CEVİZCİ, Ahmet. (2002), Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay. İstanbul.
• ÇAĞRICI, Mustafa. (2001), “İslam” mad., DİA İslam Ans., İstanbul.
• DRAZ, M. Abdullah. (2009), Kur’an Ahlakı, çev.: Emrullah Yüksel-Ünver Günay, İz Yay., İstanbul, 4. Baskı.
• DURMUŞ, Zülfikar. (2010/1), “Kur’an-ı Kerim’de İbaha İfade Eden Emir Sıygalarının Çeviri Problemi” İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Güz (2), ss. 1-21
• DÜZGÜN, Şaban Ali. (2005), “İnsanın Yetkinliğini Teolojik Olarak Temellendirmenin İmkânı”, A.Ü.İ.F.D., c. XLVI, sayı: 2, Ankara.
• - (2008), Varlık ve Bilgi, Beyaz Kule Yay., Ankara. EBU HANİFE, Numan b. Sabit. (1981), el-Alim ve’l-Müteallim, çev.: Mustafa Öz, (İmam-ı Azam’ın Beş Eseri, içinde), Kalem Yay., İstanbul.
• el- GAZALÎ, Ebu Hamid. (1994), el-Mustasfa, çev.: Yunus Apaydın, Rey Yay., Kayseri. - (trs) İhya-u Ulûmi’d-Din (I-IV), çev.: Ahmed Serdaroğlu, Bedir Yay., İstanbul.
• el-CÂBİRÎ, Muhammed Âbid. (2013), Fehmü’l-Kur’an (I-III), çev.: Muhammed Coşkun, Mana Yay., İstanbul.
• el-CÜRCANÎ, Seyyid Şerif. (2013), Tarifat, tahk. Muhammed Basel Uyun es-Sûd, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• el-CÜVEYNÎ, İmamü’l-Harameyn. (2012), Kitabu’l-İrşad, çev.: A. Bülent Baloğlu vd., TDV yay., Ankara.
• el-EŞ’ARÎ, Ebu Hasan. (1975), Kitabu’l-Lum’a er-Red alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bid’a, tash. Hammude Garabe, Mecmau’l Buhûs ve’l-İslamiyye, Kahire.
• - (1981), el-İbâne an Usûli’d-Diyane, tahk. Abdulkadir el-Arnavut, Mektebetü Dari’l-Beyan, Dımeşk-Beyrut.
• el-ISFEHANÎ, Ragıb. (2010), el-Müfredât fi Garibi’l-Kur’an, tahk. Muhammed Halil Aytânî, Daru’l-Marife, Beyrut.
• el-MATURİDÎ, Ebu Mansur. (2005), Kitabu’t-Tevhid, tahk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, İSAM Yay., Ankara.
• - (2006), Te’vilatü’l-Kur’an, haz. Ertuğrul Boynukalın-Bekir Topaloğlu, Mizan Yay., İstanbul.
• en-NESEFÎ, Ebu Muin. (1993), Tabsiratu’l-Edille, tahk. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün, DİB Yay., Ankara.
• es-SİKA, Ahmet Hicazî. (trs.), Mutezile, y.y. eş-ŞEHRİSTANÎ, M. Abdulkerim. (2005), el-Milel ve’n-Nihal, çev.: Mustafa Öz, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• et-TABERSÎ, Ebu Ali. (1997), Mecmau’l-Beyân (I-X), Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut
• et-TAFTAZANİ, Saduddin. (1991), Şerhu’l-Akaid çev.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul.
• EVKURAN, Mehmet. (2013), Ahlak, Hakikat ve Kimlik, Araştırma Yay., Ankara.
• FAZLURRAHMAN, Malik. (Fall, 1983), “Some Key Ethical Concepts of the Qur’an”, The Journal of Religious Ethics, Vol. 11, No. 2 pp. 170-185. http://www.jstor. org/discover/10.2307/40017704?uid=24682&uid=3739192&uid=2129&uid =2134&uid=5909400&uid=2&uid=70&uid=3&uid=67&uid=24680&uid=62&s id=21105282692903 (erişim: 18.09.2014) FİRUZABADÎ, Muhammed. (trs), Kamusu’l-Muhit (I-IV), c. III, tah. Mecid Fethi Seyyit, Mektebetü’t-Tevfikiyye, Kahire trs.
• GOLDZİHER, Ignaz, (1967), Muslim Studies, Edit by S. M. Stern, trans. C. R. Barber and S. M. Stern, Aldine Publishing Company Chicago, s. 202-203. http://books. google.com.tr/books?hl=tr&id=dDwilPs4Ik4C&q=202#v=snippet&q=202&f=false (26.10.2014)
• GÖLCÜK, Şerafettin. (2011), Kur’an ve Mekke, İz Yay. İstanbul.
• GÖRGÜN, Tahsin. (2001), “Hüsun Kubuh Meselesi Kadı Abdülcebbar’ın Yaklaşım Şeklinin Tahlilî bir Tasviri veya Toplumsal Varlığı Sürdürmenin Ma’kul Yolları Üzerine”, İslam Araştırmaları Dergisi, sayı 5, İstanbul, ss. 59-108.
• GÜLER, İlhami. (2007), Allah’ın Ahlakiliği Sorunu, Ankara Okulu Yay., Ankara, 4. Basım. - (2103), Kur’an’ın Ahlak Metafiziği, Ankara Okulu Yay., Ankara
• HALEFULLAH, Muhammed Ahmed. (2012), Kur’an’da Anlatım Sanatı, çev. Şaban Karataş, Ankara Okulu Yay., Ankara.
• HOURANİ, George E., (1985), “Ethical Presuppositions of The Quran”, Reason and Tradition in Islamic Ethics içinde, Cambridge University Press, Cambridge, ss. 23-49. http://books.google.com.tr/books?id=J5QKXdAMHvcC&pg=PA178&lpg=PA178&dq=George+E.+Hourani,+Reason+and+Tradition+in+Islamic+Ethics,+- Cambridge&source=bl&ots=Pg0WlcBAMH&sig=CSUaG5nk4N_KV1B2g8saVGGNPlk&hl=tr&sa=X&ei=IhpzVMuEMcu7ygOXyoHwCg&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false (erişim: 16.09.2014)
• IŞIK, Kemal. (1967), Mutezile’nin Doğuşu ve Kelamî Görüşleri, AÜİF Yay. LXXVI, Ankara.
• IZUTSU Toshihiko. (1983), Kur’an’da Allah ve İnsan, Çev.: Süleyman Ateş, Ankara. - (2010), Kur’an’da Dini ve Ahlakî Kavramlar, çev. Selahattin Ayaz, Pınar Yay., İstanbul, 5. Basım.
• İBN HALDUN, Ebu Zeyd Abdurrahman b. Muhammed. (1991), Mukaddime (I-II), haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul.
• KADI ABDULCEBBAR, Ahmed b. Halil el Hemedânî. (trs), Şerhu Usûli’l-Hamse, tahk. Dr. Abdulkerim Osman, Mektebetü Vehbe.
• KESKİN, Halife. (1997), İslam Düşüncesinde Bilgi Teorisi, Beyan Yay., İstanbul.
• KILIÇ, Recep. (2009), Ahlakın Dini Temeli, TDV Yay., Ankara, 6. Baskı.
• NASR, Seyyid Hüseyin. (2002), İslam’ın Kalbi, Gelenek Yay. İstanbul.
• ÖĞÜT, Salim. (1994), “ef’âl-i mükellefîn” mad. DİA İslam Ans., İstanbul.
• ÖZCAN, Hanifi (1998), Maturidî’de Bilgi Problemi, MÜİF Vakfı Yay., İstanbul.
• ÖZLEM, Doğan. (2010), Etik Ahlak Felsefesi, Say Yay., İstanbul, 2. Baskı.
• ÖZSOY-GÜLER, Ömer-İlhami. (2003), Konularına Göre Kur’an, Fecr yay., Ankara.
• ÖZTÜRK, Mustafa (2008), Kur’an Meali, Otto Yay., Ankara.
• REÇBER, M. Sait. (2003), “Tanrı ve Ahlâkî Doğruların Zorunluluğu” AÜİFD, c. XLIV Sayı I, ss. 135-160.
• TOPÇU, Nurettin. (1998), İsyan Ahlakı, çev.: Mustafa Kök-Musa Doğan, Dergah Yay., İstanbul, 2. Basım.
• TÜRER, Celal. (2005), William James’in Ahlak Anlayışı, Elis yay., Ankara
• ULUTÜRK, Muammer. (2012), “Tarihi, Dini, kültürel Bağlamda Mitoloji ve Modern Kültür Ürünlerinin Mitolojiye Dönüşmesi” Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, c. I, s. 1, Batman. http://www.yasambilimleridergisi.com/makale/ pdf/1356289809.pdf (erişim: 02.10.2014).
• ÜNVERDİ, Veysi, (2012) Kadı Abdulcebbar’da İrade, Ankara Üniversitesi Sosyal ilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.