Adil Dünya İnancının Yakın Kişilerarası İlişkiler Açısından Ele Alınması

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 3, 626 - 642, 24.10.2021

Ayşegül Sayan Karahan

https://doi.org/10.47793/hp.974207

Öz

Bu alanyazın incelemesi, adil dünya inancı kavramının yakın kişilerarası ilişkiler açısından ele alınması hakkında bilgileri sunmaktadır. Adil dünya inancı; ruh sağlığı, adli psikoloji, endüstri-örgüt psikolojisi, sosyal psikoloji ve din psikolojisi gibi alanlarda çalışılmış olsa da yakın kişilerarası ilişkiler alanında sınırlı olarak ele alındığı ve bu alanda bir boşluk ve gereksinim olduğu görülmüştür. Bireylerin hak ettiklerini yaşadıklarına ve yaşadıklarını hak ettiklerine inanmaları anlamına gelen adil dünya inancı kavramının işlevleri, özellikleri ve gelişimi hakkında kuramsal açıklamalar gözden geçirilmiş, genel ve kişisel adil dünya inancı ayrımı ile hemen gelen adalet ve önünde sonunda gelen adalet ayrımı ele alınmış, adil dünya inancını destekleyen kuramlar kısaca açıklanmıştır. Ulaşılabilen ve yakın kişiler arası ilişkilerle ilişkili olabilecek alanyazın özetlenmiştir. Adil dünya inancının bireylerin çift ve evlilik ilişkisi içinde yaşadıkları olumlu ve şiddet, istismar, ihmal, aldatma gibi olumsuz deneyimleri bilişsel ve davranışsal olarak nasıl ele alacaklarını etkileyebileceği görülmektedir. Adil dünya inancının yakın kişilerarası ilişkilerde hem olumlu hem de olumsuz etkileri olabileceği görülmektedir. Bireylerin çift ve evlilik ilişkisi içinde yaşadıkları bu tür deneyimlerde içine girecekleri döngüler ile affetme, ilişkide kalma ya da ayrılma süreçlerinde görülebilecek adil dünya inancının yansımaları vurgulanarak tartışılmıştır. Adil dünya inancının yakın kişiler arası ilişkilerde ele alınmasına ilişkin daha ileri nitel ve nicel araştırmalarla ilgili öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

adil dünya inancı, yakın kişilerarası ilişkiler, aile danışmanlığı

Consideration of Belief in a Just World Regarding Close Relationships

Öz

This review provides information on just world belief in terms of close relationships. Although just world belief has been studied regarding mental health, forensic, industrial-organizational, social and religion psychology, there have been limited studies regarding close relationships and there is a gap and need in this field. Theoretical explanations regarding functions, characteristics and development of just world belief, which means that individuals believe that they live what they deserve and deserve what they live, has been reviewed, the distinction between general-personal belief in a just world and immediate-ultimately justice has been discussed, supporting theories were briefly explained. The accessible related literature were summarized. Belief in a just world can affect how individuals handle cognitively and behaviorally positive and negative experiences such as violence, abuse, neglect, infidelity in a couple and marital relationship. Belief in a just world can have both positive and negative effects on close relationships. The cycles that individuals will enter in case of such experiences in a couple or marital relationship and the reflections of the belief in a just world that can be seen in the processes of forgiveness, staying in a relationship or separation were discussed. Suggestions for further qualitative and quantitative research were presented.

Anahtar Kelimeler

belief in a just world, close relationships, family counseling

Kaynakça

• Adolfsson, K. & Strömwall, L. A. (2017). Situational variables or beliefs? A multifaceted approach to understanding blame attributions. Psychology, Crime & Law, 23(6), 527-552. https://doi.org/10.1080/1068316X.2017.1290236
• Akgün, S. (2019). Adil dünya inancı ve toplumsal sonuçları. OPUS- Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14 (20), 2227- 2247. https://doi.org/10.26466/opus.610173
• Begue, L. & Bastounis, M. (2003). Two spheres of belief in justice: Extensive support for the bidimensional model of belief in a just world. Journal of Personality, 73, 435-463. https://doi.org/10.1111/1467-6494.7103007
• Begue, L. & Muller, D. (2006). Belief in a just world as moderator of hostile attributional bias. British Journal of Social Psychology, 45, 117-126 https://doi.org/10.1348/014466605X37314
• Benson, D. (1992). Why do people believe in a just world: Testing explanations. Sociological Spectrum, 12, 73-104 https://doi.org/10.1080/02732173.1992.9981988
• Çakır, K. & Şen, E. (2012). Psikolojik doğum sırasına göre adil dünya inancı. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 57-69.
• Calhoun, L., & Cann, A. (1994). Differences in assupptions about a just world: Ethnicity and point of view. Journal of Social Psychology, 134(6), 765. https://doi.org/10.1080/00224545.1994.9923011
• Correia, I., Kamble, S. V. & Dalbert, C. (2009). Belief in a just world and well-being of bullies, victims and defenders: A study with Portuguese and Indian students. Anxiety, Stress, & Coping: An International Journal, 22(5), 497-508. https://doi.org/10.1080/10615800902729242
• Correria, I., & Dalbert, C. (2008). School bullying: Belief in a personal just world of bullies, victims, and defenders. European Psychologist, 13, 248-254. https://doi.org/10.1027/1016-9040.13.4.248
• Coşgun, E. (2010). Suça yönelen ergenlerde çocukluk döneminde örseleyici yaşantılara maruz kalma düzeyi ile adil dünya inancı arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Dalbert D. E. & Stoeber J. (2006). The belief in a just world and domain-spesific beliefs about justice at school and in the family: A longitudinal study with adolescents. International Journal of Behavioral Development, 30, 200-207. https://doi.org/10.1177/0165025406063638
• Dalbert, C. (1999). The world is more just for me than generally: About the personal belief in a just world scale’s validity. Social Justice Research, 12, 79–98. https://doi.org/10.1023/A:1022091609047
• Dalbert, C. (2002). Beliefs in a just world as a buffer against anger. Social Justice Research, 15, 123-145. https://doi.org/10.1023/A:1019919822628
• De Judicibus, M., & McCabe, M. P. (2001). Blaming the target of sexual harassment: Impact of gender role, sexist attitudes, and work role. Sex Roles, 44, 401-417. https://doi.org/10.1023/A:1011926027920
• Demir, A. (2012). Akran zorbalığına karışan ve karışmayan ilköğretim öğrencilerinin utanç ve suçluluk duygularının ve adil dünya inançlarının incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Dik, T. (2010). Atasözlerinde adil dünya inancı. Milli Folklor, 22 (88), 28-32.
• Dzuka, J., & Dalbert, C. (2006). The belief in a just world's impact on subjective well-being in old age. Aging and Mental Health, 10, 439-444. https://doi.org/10.1080/13607860600637778
• Erdem Çevikbaş, P. (2018). Ortaokul ve lise öğrencilerinin adil dünya inançlarının denetim odağı ve anne baba tutumu açısından gelişimsel olarak incelenmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Furnham, A., & Procter, E. (1992). Sphere-specific just world beliefs and attitudes to AIDS. Human Relations, 45, 265-280. https://doi.org/10.1177/001872679204500303
• Giray, F. S. (2009). Suç işlemiş ve işlememiş ergenlerin adil dünya inancı ve bağışlayıcılık tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Gökler Danışman, B., & Berberoğlu, I. (2016). Suça yönelen ergenlerde, çocukluk döneminde örseleyici yaşantılara maruz kalma düzeyi ile adil dünya inancı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(2). 111-119. https://doi.org/10.5455/apd.177638
• Göregenli, M. (2003). Şiddet, kötü muamele ve işkenceye ilişkin değerlendirmeler, tutumlar ve deneyimler. İşkencenin Önlenmesinde Hukukçuların Rolü Projesi Raporu. İzmir.
• Hafer, C. (2000). Investment in long-term goals and commitment to just means drive the need to believe in a just world. Personality and Social Psychology Bulletin, 26, 1059–1073. https://doi.org/10.1177/01461672002611004
• Hafer, C., Begue, L., Choma, B., & Dempsey, J. (2005). Belifs in a just world and commitment to long-term deserved outcomes. Social Justice Research, 18, 429-443. https://doi.org/10.1007/s11211-005-8569-3
• Harper, D. J. & Manesse, P. R. (1992). The just world and the third world: British explanations for poverty abroad. Journal of Social Psychology, 132(6), 783-785. https://doi.org/10.1080/00224545.1992.9712107
• Harper, D. J., Wagstaff, G. F., Newton, J. T., & Harrison, L. R. (1990). Lay causal perceptions of third world poverty and the just world theory. Social Behavior and Personality, 18, 235-238. https://doi.org/10.2224/sbp.1990.18.2.235
• Heider, F. (1958), The psychology of interpersonal relations. Lawrence Erlbaum Associates.
• Janoff-Bulman, R. (1989). Assumptive worlds and the stress of traumatic events: Applications of the schema construct. Social Cognition, 7, 113-136. https://doi.org/10.1521/soco.1989.7.2.113
• Jose, P. E., & Brewer, W. F. (1984). Development of story liking: character identification, suspense, and outcome resolution. Developmental Psychology, 20(5), 911-924. https://doi.org/10.1037/0012-1649.20.5.911
• Kılınç, S. & Torun, F. (2011). Adil dünya inancı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3 (1), 1-14.
• Kleinke, C. L., & Meyer, C. (1990). Evaluation of rape victim by men and women with high and low belief in a just world. Psychology of Women Quarterly, 14, 343-353. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1990.tb00024.x
• Kristiansen, C., & Giulietti, R. (1990). Perceptions of wife abuse: Effects of gender, attitudes toward women, and just-world beliefs among college students. Psychology of Women Quarterly, 14, 177–189. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1990.tb00013.x
• Kurtay, C. (2018). Evlilikte kadına yönelik fiziksel şiddeti meşru görme ile cinsiyetçi tutumlar ve adil dünya inancı arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Arel Üniversitesi.
• Lerner, M. & Simmons, C. (1966). Observer’s reaction to the “innocent victim”: Compassion or rejection? Journal of Personality and Social Psychology, 4, 203–210. https://doi.org/10.1037/h0023562
• Lerner, M. (1965). Evaluation of performance as a function of performer’s reward and attractiveness. Journal of Personality and Social Psychology, 1, 355–360. https://doi.org/10.1037/h0021806
• Lerner, M. (1977). The justice motive: Some hypotheses as to its originsand forms. Journal of Personality, 45, 1-52. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1977.tb00591.x
• Lerner, M. (1980). The belief in a just world: A fundamental delusion. New York Plenum Press
• Lipkus, I. M. & Siegler, I. C. (1993). The belief in a just world and perceptions and discrimination. Journal of Psychology, 127, 465-474. https://doi.org/10.1080/00223980.1993.9915583
• Lipkus, I., & Bissonnette, V. (1996), Relationships among the belief in a just world, willingness to accommodate and marital well-being. Personality and Social Psychology Bulletin, 22, 1943–1956. https://doi.org/10.1177/01461672962210008
• Lipkus, I., Dalbert, C., & Siegler, I. (1996). The importance of distinguishing the belief in a just world for self versus for others: Implications for psychological well being. Personality and Social Psychology Bulletin, 22, 666-677. https://doi.org/10.1177/0146167296227002
• Maes J. (1998). Immanent justice and ultimate justice: two ways of believing in justice. In L. Montada & M. J. Lerner (Eds), Responses to Victimizations and Belief in a Just World (pp. 9-40). Plenium Press.
• Montada, L. (1998). Belief in a just world: A hybrid of a justice motive and self-interest? In L. Montada & M.J. Lerner (Eds), Reponses to Victimization and Belief in a Just World (pp. 217-241). Plenum Press.
• O’Connur, W., Morrison, T., Mcleod, L. & Anderson, D. (1996). A meta-analytic review of the relationship between gender and belief in a just world. Journal of Social Behavior and Personality, 1, 141-148.
• Öcel, H., & Aydın, O. (2010). Adil dünya inancı ve cinsiyetin üretim karşıtı iş davranışları üzerinde etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 25 (66), 73-83.
• Otto, K., & Dalbert, C. (2005). Belief in a just world and its function for young prisoners. Journal of Research in Personality, 39, 559-573. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2005.01.004
• Otto, K., Glaser, D., & Dalbert, C. (2009). Mental health, occupational trust and quality of working life: Does belief in a just world matter? Journal of Applied Social Psychology, 39, 1288-1315. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2009.00482.x
• Rubin, Z., & Peplau, A. (1975). Who believes in a just world? Journal of Social Issues, 31, 65-89. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1975.tb00997.x
• Rubin, Z., & Peplau, A. (1973). Belief in a just world and reactions to another’s lot: A study of participants in the national draft lottery. Journal of Social Issues, 29, 73–93. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1973.tb00104.x
• Strelan, P. (2007), The prosocial, adaptive qualities of just world beliefs: ımplications for the relationship between justice and forgiveness. Personality and Individual Differences, 43, 881-890. https://doi.org/10.1016/j.paid.2007.02.015
• Strömwall, L. A., Alfredsson, H., & Landström, S. (2012). Blame attributions and rape: effects of beliefin a just world and relationship level. Legal and Criminological Psychology, 18, 254–261. https://doi.org/10.1111/j.2044-8333.2012.02044.x
• Tiftik, N. (2012). Adam öldürme eylemi nedeniyle hüküm giymiş olan kadınlarda, çocukluk örselenme yaşantılarına maruz kalma düzeyi, adil dünya inancı ve öfke ifade tarzları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Tomaka, J., & Blascovich, J. (1994). Effects of justice beliefs on cognitive appraisal of and subjective, physiological, and behavioral responses to potential stress. Journal of Personality and Social Psychology, 67, 732-740. https://doi.org/10.1037/0022-3514.67.4.732
• Uğur, D. (2007). Dünyayı adil algılama ve geleceğe dair umut/umutsuzluk: depresyon tanısı alan ve almayan kişilerde adil dünya inancı. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Uğur, D., & Akgün, S. (2015). Bireysel ve genel dünya inancının depresyon ile ilişkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1). 103-116.
• Wagstaff, G. (1983). Correlates of just world in Britain. The Journal of Social Psychology, 121, 145-146. https://doi.org/10.1080/00224545.1983.9924476
• Yalçın, M. A., & Öztürk, E. (2018). Cinsel saldırı suçu mağduru kadınlara karşı toplumsal tutumlar ile adil dünya inancı ve çelişik duygulu cinsiyetçiliğin ilişkisi. Türkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine and Forensic Sciences, 15(2), 43-51.