Okul Öncesi Çocukların Problem Davranışları ile Ebeveyn Çift Uyumu Arasındaki İlişki: Bir Karma Yöntem Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 90 - 112

Zeynep Özdoğru , İsa Kaya

https://doi.org/10.47793/hp.1588817

Öz

Bu araştırma, okul öncesi dönem çocuklarının problem davranışları ile ebeveynlerin çift uyumu arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamıştır. Literatür incelemeleri, bu alanda ilişkisel çalışmaların yaygın olduğunu ancak nitel ve karma araştırmaların sınırlı kaldığını göstermektedir. Karma yöntemle tasarlanan araştırmada, İstanbul Ümraniye ilçesindeki özel bir bağımsız anaokuluna devam eden dört-altı yaş aralığındaki 29 çocuk ve anneleri çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırmada nicel veriler Demografik Bilgi Formu, Problem Davranış Ölçeği ve Çift Uyum Ölçeği nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın nicel verileri Pearson korelasyon analizi ile, nitel verileri ise betimsel ve içerik analiz yöntemleriyle analiz edilmiştir. Araştırmanın nicel ve nitel bulguları çocukların problem davranışları ile anne babalarının çift uyumu arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca okul öncesi dönem çocuklarının anti sosyal davranış puanları ile ebeveyn çift uyumu puanları arasında negatif yönde bir ilişki olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar, ebeveynlerin çift uyumunu artırmaya yönelik programların çocukların davranışsal gelişimini desteklemede faydalı olabileceğini işaret etmekte ve daha geniş katılımlı, uzun vadeli çalışmalar yapılması gerektiğini önermektedir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi eğitim, problem davranış, ebeveyn çocuk etkileşimi

The Relationship Between Preschool Students' Problem Behaviors and Parental Dyadic Adjustment: A Mixed Methods Study

Öz

This study aimed to examine the relationship between preschool children's problem behaviors and parents' dyadic adjustment. Literature reviews show that correlational studies are common in this field, but qualitative and mixed studies remain limited. In the research designed with mixed method, 29 children between the ages of four and six attending a private independent kindergarten in the Ümraniye district of Istanbul and their mothers constituted the study group. In the study, quantitative data were collected using the Demographic Information Form, Problem Behavior Scale and Dyadic Adjustment Scale, and qualitative data were collected using a semi-structured interview form. The quantitative data of the study were analyzed with Pearson correlation analysis, and the qualitative data were analyzed with descriptive and content analysis methods. The quantitative and qualitative findings of the study revealed a relationship between children's problem behaviors and their parents' dyadic adjustment, and a negative relationship between parental dyadic adjustment scores and antisocial behavior scores in the antisocial sub-dimension of problem behavior. These results indicate that programs aimed at increasing parents' dyadic adjustment may be useful in supporting children's behavioral development and suggest that long-term studies with larger participation should be conducted.

Anahtar Kelimeler

preschool education, problem behavior, parent child interaction

Kaynakça

• Alisinanoğlu, F., & Özbey, S. (2009). Anaokulu ve Anasınıfı Davranış Ölçeinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Mesleki Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 173-198.
• Arkan, B., & Üstün, B. (2009). Davranım bozukluğu olan çocuklara psikiyatrik yaklaşımda anne-baba eğitim programları: İki örnek bağlamında bir değerlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1, 155–174.
• Asi, D., & Ocak Karabay, S. (2017). Okul öncesi eğitim ortamlarında ilişkiler: Öğretmenler ve akranlar. Okul Öncesi Eğitimde Sınıf Yönetimi içinde (s. 127-151). Eğiten Kitap.
• Ataman, A. (2003). Sınıfta iletişimde karşılaşılan davranış problemleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(3), 251–262.
• Atan, A., & Buluş, M. (2018). Aile iletişim becerileri psikoeğitim programının 5-6 yaş çocukların sosyal duygusal uyumuna etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 213-230. https://doi.org/10.9779/PUJE.2018.215
• Bandura, A. (1979). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bayraktaroglu, H. T., & Çakıcı, E. T. (2017). Psychometric properties of revised form of the Dyadic Adjustment Scale in a sample from North Cyprus. International Journal of Educational Science, 19(2-3), 113-119. https://doi.org/10.1080/09751122.2017.1393954
• Belsky, J. (1984). The determinants of parenting: A process model. Journal of Child Development, 55(1), 83-96. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1984.tb00275.x
• Block, J. H., Block, J., & Morrison A. (1981). Parental agreement and disagreement on child-rearing orientations and genderrearing orientation in children. The Journal of Child Development, 52, 965–974. https://doi.org/10.2307/1129101
• Broadhead, M., Chilton, R., & Crichton, C. (2009). Understanding parental stress within the Scallywags service for children with emotional and behavioural difficulties. Emotional and Behavioural Difficulties, 14(2), 101–115. https://doi.org/10.1080/13632750902921880
• Busby, D., Christensen C., Crane, D., & Larson J. (1995). A revision of the dyadic adjustment scale for use with distressed and nondistressed couples: Construct hierarchy and multidimensional scales. Journal of Marriage Family Therapy, 21, 289-308. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.1995.tb00163.x
• Büyüköztürk, Ş. K., Çakmak E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demir, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Camisasca, E., Miragoli, S. D., & Blasio, P. (2016). Families with distinct levels of marital conflict and child adjustment: Which role for maternal and paternal stress? Journal of Child and Family Studies, 25(3), 733–745. https://doi.org/10.1007/s10826-015-0261-0
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri (A. Aypay, Çev.), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W., Plano, C., & Vicki, L. (2015). Karma yöntem araştırmaları, tasarımı ve yürütülmesi (2. Baskıdan çeviri). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (3. Bsk.). Eğiten Kitap Yayınevi: Ankara.
• Cui, M., Conger, R. D., & Lorenz, F. O. (2005). Predicting change in adolescent adjustment from change in marital problems. Developmental Psychology, 41, 812–823. https://doi.org/10.1037/0012-1649.41.5.812
• Cummings, E. M., & Davies, P. T. (2002). Effects of marital conflict on children: recent advances and emerging themes in process-oriented research. Journal of Child Psychology, 43, 31–63. https://doi.org/10.1111/1469-7610.00003
• Çağdaş, A. (2011). Anne-baba-çocuk iletişimi (3 Bsk). İstanbul: Kök Yayıncılık.
• Davies, P. T., & Lindsay, L. L. (2004). Interparental conflict and adolescent adjustment: Why does gender moderate early adolescent vulnerability? Journal of Family Psychology, 18(1), 160- 170.  https://doi.org/10.1037/0893-3200.18.1.160
• El-Sheikh, M., Cummings, E. M., Kouros, C. D., Elmore-Staton, L., & Buckhalt, J. A. (2008). Marital psychological and physical aggression and children’s mental and physical health: Direct, mediated, and moderated effects. Journal of Consulting Clinical Psychology, 76, 138–148. https://doi.org/10.1037/0022-006X.76.1.138
• Erbek, E., Beştepe, E., Akar, H., & Eradamlar, N., Alpkan, R. L. (2005). Evlilik uyumu. Düşünen Adam, 18(1), 39-47. https://dusunenadamdergisi.org/storage/upload/pdfs/1587721786-tr.pdf
• Fishman, E.A ve Meyers, S.A. (2000).Marital satisfaction and child adjustment: direct and mediated pathways. Contemporary Family Therapy, 22(4), 437-452. https://doi.org/10.1023/A:1007848901640
• Garner, P. W., Dunsmore, J. C., & Southam-Gerrow, M. (2008). Mother-child conversations about emotions: Linkages to child aggression and prosocial behavior. Review of Social Development, 17(2), 259-277. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2007.00424.x
• Gottman, J. M., & Katz, L. F. (1989). Effects of marital discord on young children’s peer interaction and health. Developmental Psychology, 25(3), 373-381. https://doi.org/10.1037/0012-1649.25.3.373
• Grych, J. H., & Fincham, F. D. (1990). Marital conflict and children’s adjustment: A cognitive- contextual framework. Psychological Bulletin, 108(2), 267–290.
• https://doi.org/10.1037/0033-2909.108.2.267
• Guralnick, M. J. (1998). Effectiveness of early intervention for vulnerable children: A developmental perspective. Applied Research in Mental Retardation, 102(4), 319-345.
• Günalp, A., & Kabadayı, A. (2017). Anne-baba tutumlarının okulöncesi eğitim çağındaki çocukların özgüven duygusunun gelişimine etkisi. Journal of Human Sciences, 14(3), 2762-2776. https://doi.org/10.14687/jhs.v14i3.4713
• Gündoğdu, A. (2007). Relationship between self-construals and marital quality [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Hakvoort, E. M., Bos, H. M. W., Van Balen, F., ve Hermanns, J. M. A. (2010). Family relationships and the psychosocial adjustment of school-aged children in intact families. The Journal of Genetic Psychology, 171(2), 182–201. https://doi.org/10.1080/00221321003657445.
• Halse, M., Steinsbekk, S., Hammar, Å., Belsky, J., & Wıchstrøm L. (2019). Parental predictors of children’s executive functioning from ages 6 to 10. The Journal of Developmental Psychology, 37(3), 410-426. https://doi.org/10.1111/bjdp.12282
• Ingoldsby, E. M., Shaw, D. S., Owens, E. B., & Winslow, E. B. (1999). A longitudinal study of interparental conflict, emotional and behavioral reactivity, and preschoolers' adjustment problems among low-income families. Journal of Abnormal Child Psychology, 27(5), 343–356. https://doi.org/10.1023/a:1021971700656
• Katz, F. L., & Gottman, M. J. (1993). Patterns of marital conflict predict children’s internalizing and externalizing behaviours. Developmental Psychology, 29(6), 940-950. https://doi.org/10.1037/0012-1649.29.6.940
• Kaya, İ. (2003). Evlilik uyumları ile çocuklardaki davranış problemleri arasındaki ilişkide çocuk yetiştirme tutumlarının rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/38286.pdf
• Knopp, K., Rhoades, G. K., Allen, E. S., Parsons, A., Ritchie, L. L., Markman, H. J., & Stanley, S. M. (2017). Within- and between-family associations of marital functioning and child well-being. Journal of Marriage and the Family, 79(2), 451–461. https://doi.org/10.1111/jomf.12373
• Merrell, K. W. (2002). Preschool and kindergarten behavior scales (2nd Edition). Austin.
• Metindoğan, A. (2022). Review of research for ıntervention on parental mental health, couple and family dynamics, and parenting styles as predictors of children’s ınternalized and externalized behaviors. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 667-691. https://doi.org/10.17336/igusbd.402268
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi: Genişletilmiş bir kaynak kitap. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy (Çev. Ed.). Ankara: Pagem Akademi.
• Mingebach, T., Kamp-Becker, I., Christiansen, H., ve Weber, L. (2018) Meta-meta-analysis on the effectiveness of parent-based interventions for the treatment of child externalizing behavior problems. PLoS ONE, 13(9), e0202855. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0202855.
• Olcay, O. (2008). Bazı kişisel ve ailesel değişkenlere göre okulöncesi dönemdeki çocukların sosyal yetenekleri ve problem davranışlarının analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Özbey, S. (2009). Anaokulu ve anasınıfı davranış ölçeği’nin (PKBS–2) geçerlik güvenirlik çalışması ve destekleyici eğitim programının etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Patton, Q. M. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. London: Sage Publications.
• Peterson, J. L., & Zill, N. (1986). Marital disruption, parent-child relationships, and behavior problems in children. Journal of Marriage and the Family, 48(2), 295-307.  https://doi.org/10.2307/352397
• Reid, W. J., ve Crisafulli, A. (1990). Marital discord and child behavior problems: A meta-analysis. Journal of Abnormal Child Psychology, 18(1), 105–117. https://doi.org/10.1007/BF00919459
• Robinson, M., & Neece, C. L. (2015). Marital satisfaction, parental stress, and child behavior problems among parents of young children with developmental delays. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 8(1), 23-46. https://doi.org/10.1080/19315864.2014.994247
• Sakız Kuyucu, E. (2011). Evlilik çatışması ve çocuk uyum problemleri arasındaki ilişkide duygusal güvenliğin ve anne kabul red algısının aracı rolünün incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Sayıl, F. M., Tepe, Y. K., & Kumru, A. (2019). Ebeveyn çatışması ve ergenin uyum sorunları arasındaki ilişkiler: Anne babanın kontrol uygulamalarının aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi , 34(83), 74 - 89. https://doi.org/10.31828/tpd1300443320180618m000005
• Spanier, G. B. (1976). Measuring dyadic adjustment: New scales for assessing the quality of marriage and similar dyads. Journal of Marriage and the Family, 15-28. https://doi.org/10.2307/350547
• Stadelmann, S., Perren, S., von Wyl, A., ve von Klitzing, K. (2007). Associations between family relationships and symptoms/strengths at kindergarten age: what is the role of children's parental representations? Journal Of Child Psychology And Psychiatry, 48(10), 996–1004. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01813.x
• Şendil, G. (2003). Çocukların anne babanın evlilik çatışmasını algılayışı. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 23, 113-145. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/100084
• Şirvanlı, D. (1999). Eşler arası çatışma ve boşanmanın çocuklar üzerindeki etkileri I: Davranış ve uyum problemleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 6(1), 19-29.
• Yıldırım, A., ve Şimsek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, D. A. (2001). Eşler arasındaki uyum: Kuramsal yaklaşımlar ve görgül çalışmalar. Aile ve Toplum, 4(1), 49-58. https://doi.org/10.21560/spcd.45262