Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 291 - 310, 30.12.2022

Mehmet Ali Çalgan

Öz

Bu makalede Tirmizî’nin Sünenü’t-Tirmiẕî ve el-ʿİlelü’l-Kebîr’inde Kur’ân-ı Kerîm’e, sahih hadislere ve sünnete, icmâa, tarihî bilgilere, ilim ehlinin ameline, sahâbenin söz ve uygulamalarına, Râvînin kendi rivâyetine muvâfakat/muhâlefet, peygamber sözüne benzeme, teferrüd ve umûmu’l-belvâ kıstaslarını kullanarak yaptığı metin tenkidi tatbikatı incelenmiştir. Sünen’de özellikle hadislerin o konudaki diğer hadislerle/sünnetle ve ilim ehlinin ameliyle uyumu düzenli şekilde dikkate alınmış ve bu uyum hadis metninin olumlu/olumsuz mânada tenkidinde (kabul/reddinde) etkili olmuştur. Hadis imamlarının hatadan salim olmadığını belirten Tirmizî, Şu‘be gibi önde gelen muhaddislerin metindeki hatalarını tespit etmiş, müttefekun aleyh olan bir hadisin metnini tenkit etmiş, zaman zaman birden çok kıstası aynı an-da kullanmıştır. Makalede Râvî tenkidinin arkasında yatan metin tenkidi hakkında farkındalığın önemine de değinilmiştir. Tirmizî’nin metin tenkidi tatbikatı diğer muhaddislerin tenkit zihniyetine de ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis Metin Tenkidi Tirmizî Sünenü’t-Tirmiẕî el-ʿİlelü’l-kebîr.

Kaynakça

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-69.
  • Dülber, Hatice. “Tirmizî’nin Sünen Adlı Eserinde İhtilaf Kavramının Kullanım Şekilleri”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 9/108 (2020), 136-153.
  • Itr, Nureddin. el-İmam et-Tirmizî ve’l-muvazene beyne Câmiîhî ve beyne’s-Sahîhayn. Halep: 1970.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371/1952.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Tehzîbu’t-tehzîb. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
  • İbrahim, İbrahim Hamoud. “Menhecü’t-Tirmizî fî Ta’lîli’l-Ehâdîs fî Sünenihî”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2018), 249-264.
  • Katbî, Şerîf. “Menhecu’l-İmâmi’t-Tirmizî fî nakdi’l-hadîs seneden ve metnen fî kitâbihi’l-müsemmâ bi’l-Câmii’s-sahîh”. Mecelle Câmiatu’l-Kur’ani’l-Kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye 4/7 (2001), 105-120.
  • Küçük, Raşit. “İbn Ebû Hâtim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Temmuz 2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-hatim.
  • Mubârekfûrî, Muḥammed ʿAbdurraḥman b. ʿAbdirraḥim. Tuḥfetu’l-Aḥveẕî bi şerḥi Câmi’it-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
  • Opus, Bahadır. “Ehl-i Hadisin Râvinin Rivâyetine Aykırı Amel Etmesi Konusuna Bakışı (Ebû Dâvûd Örneği)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022): 296-307.
  • Özdemir, Veysel. “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”. Turkish Studies 9/2 (2014), 1175-1195.
  • Özüdoğru, Bekir. Hadis, Anlam ve Amel, Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2021.
  • San’ânî, Hasan b. Muhammed. Nüzhetü’l-elbâb fî kavli’t-Tirmizî “ve fi’l-bâb”. Suudi Arabistan: Dâru İbn Cevzî, 1426.
  • Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî'nin fıkıh anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Imâd et-Tayyâr vd. Beyrût: Müessesetü’r-risâle nâşirûn, 2015. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’l-kebîr. thk. Hâmid Abdullah. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2011. Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1382.

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 291 - 310, 30.12.2022

Mehmet Ali Çalgan

Öz

Anahtar Kelimeler

Hadis Metin Tenkidi Tirmizî Sünenü’t-Tirmiẕî el-ʿİlelü’l-kebîr.

Kaynakça

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-69.
  • Dülber, Hatice. “Tirmizî’nin Sünen Adlı Eserinde İhtilaf Kavramının Kullanım Şekilleri”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 9/108 (2020), 136-153.
  • Itr, Nureddin. el-İmam et-Tirmizî ve’l-muvazene beyne Câmiîhî ve beyne’s-Sahîhayn. Halep: 1970.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371/1952.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Tehzîbu’t-tehzîb. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
  • İbrahim, İbrahim Hamoud. “Menhecü’t-Tirmizî fî Ta’lîli’l-Ehâdîs fî Sünenihî”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2018), 249-264.
  • Katbî, Şerîf. “Menhecu’l-İmâmi’t-Tirmizî fî nakdi’l-hadîs seneden ve metnen fî kitâbihi’l-müsemmâ bi’l-Câmii’s-sahîh”. Mecelle Câmiatu’l-Kur’ani’l-Kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye 4/7 (2001), 105-120.
  • Küçük, Raşit. “İbn Ebû Hâtim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Temmuz 2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-hatim.
  • Mubârekfûrî, Muḥammed ʿAbdurraḥman b. ʿAbdirraḥim. Tuḥfetu’l-Aḥveẕî bi şerḥi Câmi’it-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
  • Opus, Bahadır. “Ehl-i Hadisin Râvinin Rivâyetine Aykırı Amel Etmesi Konusuna Bakışı (Ebû Dâvûd Örneği)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022): 296-307.
  • Özdemir, Veysel. “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”. Turkish Studies 9/2 (2014), 1175-1195.
  • Özüdoğru, Bekir. Hadis, Anlam ve Amel, Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2021.
  • San’ânî, Hasan b. Muhammed. Nüzhetü’l-elbâb fî kavli’t-Tirmizî “ve fi’l-bâb”. Suudi Arabistan: Dâru İbn Cevzî, 1426.
  • Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî'nin fıkıh anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Imâd et-Tayyâr vd. Beyrût: Müessesetü’r-risâle nâşirûn, 2015. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’l-kebîr. thk. Hâmid Abdullah. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2011. Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1382.

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 291 - 310, 30.12.2022

Mehmet Ali Çalgan

Öz

Anahtar Kelimeler

Hadis Metin Tenkidi Tirmizî Sünenü’t-Tirmiẕî el-ʿİlelü’l-kebîr.

Kaynakça

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-69.
  • Dülber, Hatice. “Tirmizî’nin Sünen Adlı Eserinde İhtilaf Kavramının Kullanım Şekilleri”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 9/108 (2020), 136-153.
  • Itr, Nureddin. el-İmam et-Tirmizî ve’l-muvazene beyne Câmiîhî ve beyne’s-Sahîhayn. Halep: 1970.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371/1952.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Tehzîbu’t-tehzîb. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
  • İbrahim, İbrahim Hamoud. “Menhecü’t-Tirmizî fî Ta’lîli’l-Ehâdîs fî Sünenihî”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2018), 249-264.
  • Katbî, Şerîf. “Menhecu’l-İmâmi’t-Tirmizî fî nakdi’l-hadîs seneden ve metnen fî kitâbihi’l-müsemmâ bi’l-Câmii’s-sahîh”. Mecelle Câmiatu’l-Kur’ani’l-Kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye 4/7 (2001), 105-120.
  • Küçük, Raşit. “İbn Ebû Hâtim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Temmuz 2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-hatim.
  • Mubârekfûrî, Muḥammed ʿAbdurraḥman b. ʿAbdirraḥim. Tuḥfetu’l-Aḥveẕî bi şerḥi Câmi’it-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
  • Opus, Bahadır. “Ehl-i Hadisin Râvinin Rivâyetine Aykırı Amel Etmesi Konusuna Bakışı (Ebû Dâvûd Örneği)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022): 296-307.
  • Özdemir, Veysel. “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”. Turkish Studies 9/2 (2014), 1175-1195.
  • Özüdoğru, Bekir. Hadis, Anlam ve Amel, Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2021.
  • San’ânî, Hasan b. Muhammed. Nüzhetü’l-elbâb fî kavli’t-Tirmizî “ve fi’l-bâb”. Suudi Arabistan: Dâru İbn Cevzî, 1426.
  • Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî'nin fıkıh anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Imâd et-Tayyâr vd. Beyrût: Müessesetü’r-risâle nâşirûn, 2015. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’l-kebîr. thk. Hâmid Abdullah. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2011. Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1382.

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 291 - 310, 30.12.2022

Mehmet Ali Çalgan

Öz

Anahtar Kelimeler

Hadis Metin Tenkidi Tirmizî Sünenü’t-Tirmiẕî el-ʿİlelü’l-kebîr.

Kaynakça

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-69.
  • Dülber, Hatice. “Tirmizî’nin Sünen Adlı Eserinde İhtilaf Kavramının Kullanım Şekilleri”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 9/108 (2020), 136-153.
  • Itr, Nureddin. el-İmam et-Tirmizî ve’l-muvazene beyne Câmiîhî ve beyne’s-Sahîhayn. Halep: 1970.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371/1952.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Tehzîbu’t-tehzîb. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
  • İbrahim, İbrahim Hamoud. “Menhecü’t-Tirmizî fî Ta’lîli’l-Ehâdîs fî Sünenihî”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2018), 249-264.
  • Katbî, Şerîf. “Menhecu’l-İmâmi’t-Tirmizî fî nakdi’l-hadîs seneden ve metnen fî kitâbihi’l-müsemmâ bi’l-Câmii’s-sahîh”. Mecelle Câmiatu’l-Kur’ani’l-Kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye 4/7 (2001), 105-120.
  • Küçük, Raşit. “İbn Ebû Hâtim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Temmuz 2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-hatim.
  • Mubârekfûrî, Muḥammed ʿAbdurraḥman b. ʿAbdirraḥim. Tuḥfetu’l-Aḥveẕî bi şerḥi Câmi’it-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
  • Opus, Bahadır. “Ehl-i Hadisin Râvinin Rivâyetine Aykırı Amel Etmesi Konusuna Bakışı (Ebû Dâvûd Örneği)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022): 296-307.
  • Özdemir, Veysel. “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”. Turkish Studies 9/2 (2014), 1175-1195.
  • Özüdoğru, Bekir. Hadis, Anlam ve Amel, Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2021.
  • San’ânî, Hasan b. Muhammed. Nüzhetü’l-elbâb fî kavli’t-Tirmizî “ve fi’l-bâb”. Suudi Arabistan: Dâru İbn Cevzî, 1426.
  • Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî'nin fıkıh anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Imâd et-Tayyâr vd. Beyrût: Müessesetü’r-risâle nâşirûn, 2015. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’l-kebîr. thk. Hâmid Abdullah. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2011. Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1382.

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 291 - 310, 30.12.2022

Mehmet Ali Çalgan

Öz

Anahtar Kelimeler

Hadis Metin Tenkidi Tirmizî Sünenü’t-Tirmiẕî el-ʿİlelü’l-kebîr.

Kaynakça

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-69.
  • Dülber, Hatice. “Tirmizî’nin Sünen Adlı Eserinde İhtilaf Kavramının Kullanım Şekilleri”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 9/108 (2020), 136-153.
  • Itr, Nureddin. el-İmam et-Tirmizî ve’l-muvazene beyne Câmiîhî ve beyne’s-Sahîhayn. Halep: 1970.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371/1952.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Tehzîbu’t-tehzîb. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
  • İbrahim, İbrahim Hamoud. “Menhecü’t-Tirmizî fî Ta’lîli’l-Ehâdîs fî Sünenihî”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2018), 249-264.
  • Katbî, Şerîf. “Menhecu’l-İmâmi’t-Tirmizî fî nakdi’l-hadîs seneden ve metnen fî kitâbihi’l-müsemmâ bi’l-Câmii’s-sahîh”. Mecelle Câmiatu’l-Kur’ani’l-Kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye 4/7 (2001), 105-120.
  • Küçük, Raşit. “İbn Ebû Hâtim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Temmuz 2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-hatim.
  • Mubârekfûrî, Muḥammed ʿAbdurraḥman b. ʿAbdirraḥim. Tuḥfetu’l-Aḥveẕî bi şerḥi Câmi’it-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
  • Opus, Bahadır. “Ehl-i Hadisin Râvinin Rivâyetine Aykırı Amel Etmesi Konusuna Bakışı (Ebû Dâvûd Örneği)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022): 296-307.
  • Özdemir, Veysel. “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”. Turkish Studies 9/2 (2014), 1175-1195.
  • Özüdoğru, Bekir. Hadis, Anlam ve Amel, Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2021.
  • San’ânî, Hasan b. Muhammed. Nüzhetü’l-elbâb fî kavli’t-Tirmizî “ve fi’l-bâb”. Suudi Arabistan: Dâru İbn Cevzî, 1426.
  • Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî'nin fıkıh anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Imâd et-Tayyâr vd. Beyrût: Müessesetü’r-risâle nâşirûn, 2015. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’l-kebîr. thk. Hâmid Abdullah. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2011. Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1382.

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 291 - 310, 30.12.2022

Mehmet Ali Çalgan

Öz

Anahtar Kelimeler

Hadis Metin Tenkidi Tirmizî Sünenü’t-Tirmiẕî el-ʿİlelü’l-kebîr.

Kaynakça

  • Acar, Yusuf. “Zayıf Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi ve Tirmizî’nin Süneni”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 41-69.
  • Dülber, Hatice. “Tirmizî’nin Sünen Adlı Eserinde İhtilaf Kavramının Kullanım Şekilleri”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science 9/108 (2020), 136-153.
  • Itr, Nureddin. el-İmam et-Tirmizî ve’l-muvazene beyne Câmiîhî ve beyne’s-Sahîhayn. Halep: 1970.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1371/1952.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
  • İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Tehzîbu’t-tehzîb. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406.
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmizi. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-minhâc, 1440.
  • İbrahim, İbrahim Hamoud. “Menhecü’t-Tirmizî fî Ta’lîli’l-Ehâdîs fî Sünenihî”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2018), 249-264.
  • Katbî, Şerîf. “Menhecu’l-İmâmi’t-Tirmizî fî nakdi’l-hadîs seneden ve metnen fî kitâbihi’l-müsemmâ bi’l-Câmii’s-sahîh”. Mecelle Câmiatu’l-Kur’ani’l-Kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye 4/7 (2001), 105-120.
  • Küçük, Raşit. “İbn Ebû Hâtim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Temmuz 2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-hatim.
  • Mubârekfûrî, Muḥammed ʿAbdurraḥman b. ʿAbdirraḥim. Tuḥfetu’l-Aḥveẕî bi şerḥi Câmi’it-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
  • Opus, Bahadır. “Ehl-i Hadisin Râvinin Rivâyetine Aykırı Amel Etmesi Konusuna Bakışı (Ebû Dâvûd Örneği)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 22/1 (Haziran 2022): 296-307.
  • Özdemir, Veysel. “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”. Turkish Studies 9/2 (2014), 1175-1195.
  • Özüdoğru, Bekir. Hadis, Anlam ve Amel, Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2021.
  • San’ânî, Hasan b. Muhammed. Nüzhetü’l-elbâb fî kavli’t-Tirmizî “ve fi’l-bâb”. Suudi Arabistan: Dâru İbn Cevzî, 1426.
  • Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî'nin fıkıh anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Imâd et-Tayyâr vd. Beyrût: Müessesetü’r-risâle nâşirûn, 2015. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’l-kebîr. thk. Hâmid Abdullah. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2011. Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1382.
Toplam 18 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Din Araştırmaları
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Mehmet Ali Çalgan

Yayımlanma Tarihi 30 Aralık 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022 Cilt: 20 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Çalgan, M. A. (2022). Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi. Hadis Tetkikleri Dergisi, 20(2), 291-310.
AMA Çalgan MA. Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi. HTD. Aralık 2022;20(2):291-310.
Chicago Çalgan, Mehmet Ali. “Tirmizî’nin Sünen’i Ve El-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi”. Hadis Tetkikleri Dergisi 20, sy. 2 (Aralık 2022): 291-310.
EndNote Çalgan MA (01 Aralık 2022) Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi. Hadis Tetkikleri Dergisi 20 2 291–310.
IEEE M. A. Çalgan, “Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi”, HTD, c. 20, sy. 2, ss. 291–310, 2022.
ISNAD Çalgan, Mehmet Ali. “Tirmizî’nin Sünen’i Ve El-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi”. Hadis Tetkikleri Dergisi 20/2 (Aralık 2022), 291-310.
JAMA Çalgan MA. Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi. HTD. 2022;20:291–310.
MLA Çalgan, Mehmet Ali. “Tirmizî’nin Sünen’i Ve El-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi”. Hadis Tetkikleri Dergisi, c. 20, sy. 2, 2022, ss. 291-10.
Vancouver Çalgan MA. Tirmizî’nin Sünen’i ve el-‘İlelü’l-kebîr’inde Metin Tenkîdi. HTD. 2022;20(2):291-310.

İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…

    Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
    İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
    İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
    Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
    İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
    Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
    Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
    Saygılarımızla...

İbrahim HATİBOĞLU