Araştırma Makalesi
Yıl 2022,
Cilt: 20 Sayı: 2, 339 - 360, 30.12.2022
Öz
Kur’ân’da yetmişten fazla âyet ile çok sayıda hadiste iman ile sâlih amelin birlikte zikredilmesi, iman ile amel arasında bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Yine bazı günahlarla birlikte küfür, şirk ve fâsıklık gibi nitelemelerin yapılmış olması, meselenin bir başka boyutuna işaret etmektedir. İman-amel ilişkisi konusundaki âyet ve hadisler, İslâm alimleri tarafından farklı şekillerde yorumlanmış, buna bağlı olarak farklı iman tanımları ve iman-amel ilişkisi telakkileri ortaya çıkmıştır. Bu makalemizde “Müslümana sövmek fâsıklık, onu öldürmek küfürdür” hadisi iman-amel ilişkisi kapsamında incelenecektir. Hadisin (kütüb-i tis’a’da) kaynak araştırması yapılacak daha sonra da hadisin anlaşılmasına yönelik şârihlerin değerlendirmeleri ve bu değerlendirmelerdeki ortak veya farklı noktalar tespit edilmeye çalışılacaktır. Hadis hakkında tüm şârihlerin değerlendirmeleri makalemiz sınırlarını aşacağından, Hattâbî, İbn Battâl, Kirmânî, İbn Hacer el-Askalânî, Bedrüddîn el- Aynî, İbn Receb el-Hanbelî ve Kastallânî gibi Buhârî şârihleri ile Müslim’in en meşhûr şârihi Nevevî’nin değerlendirmeleri ele alınacaktır. Son olarak da hadisten çıkarılacak fıkhi hükümler ile bu ameliye esnasında mezhebî temayüllerinin etkisinin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılacaktır.
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
- Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-Kâri Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
- Bağdâdî, Abdülkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. 9. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’s-sahîh, Haz. Abdusselâm b. Muhammed b. Ömer Allûş (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2006).
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
- Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî. A’lâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed b. Sa’d b. Abdirrahmân. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 1409/1988.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdillâh-Muhammed b. İbrâhîm. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 1425/2004.
- İbn Hacer el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, trs.
- İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Fetḥu’l-bârî ʿalâ Saḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Târık b. Avdullâh b. Muhammed. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1417/1996.
- İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. Tthk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
- İbnü’s- Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ fî ulûmi’l-ḥadîs̱. Thk. Üsâme el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431/2010.
- Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü’s-sârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
- Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî. Kitâbü’t-tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. 14. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1417/197.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Thk. Muhammed Osmân el Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Ammân: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, ts.
- Onat, Hasan v.dğr. İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
- Öz, Mustafa. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. 5. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
- Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed el-Mufaddal. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1417/1996.
Yıl 2022,
Cilt: 20 Sayı: 2, 339 - 360, 30.12.2022
Öz
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
- Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-Kâri Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
- Bağdâdî, Abdülkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. 9. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’s-sahîh, Haz. Abdusselâm b. Muhammed b. Ömer Allûş (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2006).
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
- Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî. A’lâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed b. Sa’d b. Abdirrahmân. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 1409/1988.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdillâh-Muhammed b. İbrâhîm. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 1425/2004.
- İbn Hacer el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, trs.
- İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Fetḥu’l-bârî ʿalâ Saḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Târık b. Avdullâh b. Muhammed. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1417/1996.
- İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. Tthk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
- İbnü’s- Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ fî ulûmi’l-ḥadîs̱. Thk. Üsâme el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431/2010.
- Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü’s-sârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
- Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî. Kitâbü’t-tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. 14. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1417/197.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Thk. Muhammed Osmân el Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Ammân: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, ts.
- Onat, Hasan v.dğr. İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
- Öz, Mustafa. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. 5. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
- Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed el-Mufaddal. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1417/1996.
Yıl 2022,
Cilt: 20 Sayı: 2, 339 - 360, 30.12.2022
Öz
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
- Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-Kâri Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
- Bağdâdî, Abdülkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. 9. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’s-sahîh, Haz. Abdusselâm b. Muhammed b. Ömer Allûş (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2006).
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
- Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî. A’lâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed b. Sa’d b. Abdirrahmân. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 1409/1988.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdillâh-Muhammed b. İbrâhîm. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 1425/2004.
- İbn Hacer el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, trs.
- İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Fetḥu’l-bârî ʿalâ Saḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Târık b. Avdullâh b. Muhammed. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1417/1996.
- İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. Tthk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
- İbnü’s- Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ fî ulûmi’l-ḥadîs̱. Thk. Üsâme el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431/2010.
- Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü’s-sârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
- Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî. Kitâbü’t-tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. 14. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1417/197.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Thk. Muhammed Osmân el Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Ammân: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, ts.
- Onat, Hasan v.dğr. İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
- Öz, Mustafa. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. 5. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
- Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed el-Mufaddal. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1417/1996.
Yıl 2022,
Cilt: 20 Sayı: 2, 339 - 360, 30.12.2022
Öz
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
- Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-Kâri Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
- Bağdâdî, Abdülkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. 9. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’s-sahîh, Haz. Abdusselâm b. Muhammed b. Ömer Allûş (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2006).
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
- Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî. A’lâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed b. Sa’d b. Abdirrahmân. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 1409/1988.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdillâh-Muhammed b. İbrâhîm. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 1425/2004.
- İbn Hacer el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, trs.
- İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Fetḥu’l-bârî ʿalâ Saḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Târık b. Avdullâh b. Muhammed. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1417/1996.
- İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. Tthk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
- İbnü’s- Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ fî ulûmi’l-ḥadîs̱. Thk. Üsâme el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431/2010.
- Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü’s-sârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
- Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî. Kitâbü’t-tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. 14. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1417/197.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Thk. Muhammed Osmân el Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Ammân: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, ts.
- Onat, Hasan v.dğr. İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
- Öz, Mustafa. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. 5. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
- Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed el-Mufaddal. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1417/1996.
Yıl 2022,
Cilt: 20 Sayı: 2, 339 - 360, 30.12.2022
Öz
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
- Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-Kâri Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
- Bağdâdî, Abdülkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. 9. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’s-sahîh, Haz. Abdusselâm b. Muhammed b. Ömer Allûş (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2006).
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
- Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî. A’lâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed b. Sa’d b. Abdirrahmân. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 1409/1988.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdillâh-Muhammed b. İbrâhîm. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 1425/2004.
- İbn Hacer el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, trs.
- İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Fetḥu’l-bârî ʿalâ Saḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Târık b. Avdullâh b. Muhammed. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1417/1996.
- İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. Tthk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
- İbnü’s- Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ fî ulûmi’l-ḥadîs̱. Thk. Üsâme el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431/2010.
- Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü’s-sârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
- Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî. Kitâbü’t-tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. 14. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1417/197.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Thk. Muhammed Osmân el Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Ammân: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, ts.
- Onat, Hasan v.dğr. İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
- Öz, Mustafa. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. 5. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
- Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed el-Mufaddal. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1417/1996.
Yıl 2022,
Cilt: 20 Sayı: 2, 339 - 360, 30.12.2022
Öz
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
- Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-Kâri Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
- Bağdâdî, Abdülkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. 9. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’s-sahîh, Haz. Abdusselâm b. Muhammed b. Ömer Allûş (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2006).
- Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
- Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî. A’lâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed b. Sa’d b. Abdirrahmân. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kura, 1409/1988.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. Thk. Hamed b. Abdillâh-Muhammed b. İbrâhîm. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 1425/2004.
- İbn Hacer el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, trs.
- İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkī. Fetḥu’l-bârî ʿalâ Saḥîḥi’l-Buḫârî. Thk. Târık b. Avdullâh b. Muhammed. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1417/1996.
- İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. Tthk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
- İbnü’s- Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ fî ulûmi’l-ḥadîs̱. Thk. Üsâme el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431/2010.
- Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü’s-sârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
- Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî. Kitâbü’t-tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. 14. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
- Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1420/1999.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tîbe, 1427/2006.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1417/197.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Thk. Muhammed Osmân el Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Ammân: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, ts.
- Onat, Hasan v.dğr. İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
- Öz, Mustafa. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri. 5. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
- Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed el-Mufaddal. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Trc. Abdulbaki Güneş-Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen. Thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1417/1996.
Toplam 24 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 20 Sayı: 2 |
Kaynak Göster
İlim Tasavvurumuz Üzerine…
İslâm ilim geleneği, ihtiva ve temsil ettiği zâhirî, aklî, felsefî ve irfânî zenginliği ile küllî bir gerçekliği yansıtmaktadır. Söz konusu zenginlik alanlarının her birisi meşrûiyyetini, kendi usûlü dairesinde hakikat arayışı süreci içerisinde bulunuşuyla temellendirmektedir. Başlı başlarına müstakil birer ilim dalı olmaları ve bunun neticesinde tarifi, gayesi ve mesâili itibariyle sınırları belirgin olsa da, ortak bir tasavvura aracılık etmeleri dolayısıyla kaçınılmaz biçimde, bünyesinde sair ilimlerle kendi zaviyelerinden müştereklikler barındırır. Ne var ki, kendine has mesâildeki farklılaşmalar, bütünün temsil ettiği küllî tasavvurun varlığına engel değildir.
Geçmişte ve günümüzde, geleneğin bu yönü gözden kaçırıldığında, ilimler arası irtibat, sözü edilen müştereklikler üzerinden değil, ayrışmalardan hareketle kurulmaya çalışılmıştır. Esasen İslâm ilim geleneğini, ilimler arası iç çekişmelerin ve tartışmaların odağı olarak görmek böyle bir yaklaşım neticesinde ortaya çıkmıştır. Kadîm ilim geleneğimizi fikrî karışıklığın odağı olarak görme zafiyetini sadece şarkiyat geleneğinin bir refleksi imiş gibi kabul etmek kolaycı bir yaklaşımdır. Şarkiyat geleneği ‘ötekinin duruşunu’ temsil ettiği için dikkate alınması ve zafiyetlerine odaklanılması gereken, ‘öteki’lerin dışında kalanlar, yani ‘biz’ olmalıyız.
İlim ehli taifeyi teşkil eden bizlerin bu süreçte yapması gereken, dışardan ve çatışma odaklı yaklaşımı bir yana bırakıp; kendilerini İslâm tasavvurunu zayıflatmaya adamış kişilerin yöntemlerinin üst dilini keşfederek, benzer hatalara düşmekten kurtulmak, muhtelif ilimleri aynı müştereklikte cem eden kadîm geleneğimizin üst tasavvuruna odaklanmaktır.
İslâm toplumu olarak, fikrî hamlemizi gerçekleştirmemiz, körü körüne taklîdi bir yana bırakıp, bize ait değerler manzumemizi keşfetmemize bağlıdır. Modern çağın bilgi üzerindeki bizi kuşatan tahakkümü ve kendi değerlerini bize taşıyan imkânlarını ‘mihengimize’ vurmadan özümseme, bizi sürekli olarak kimliğimizden uzaklaştırmaktadır. Günümüzde öğrendiğimiz en önemli esas, ‘bilginin/ma‘lûmâtın’ kutsallığı iddiasıdır. Oysa her dönemde, mukaddes olan hakikat ve ma‘rifettir. Bir başka ifade ile varlığımız meşrûiyyetini bilgi peşinde koşmamızdan değil, hakikat yolcusu olmamızdan almalıdır.
Doğru yanlış her türlü bilginin kutsanması sebebiyledir ki, arama motorları ve sosyal medya plâtformaları üzerinden paylaşılan veriler, tıpkı, geçmişte ilimler ve ilim ehli arasında sadece ma‘lûmâta odaklanıldığında, ilimler arasındaki müşterek zeminin fark edilememesi ve İslâm tarihinin çatışmalar tarihi şeklinde algılanması gibi, bir ölçüye vurulmaksızın yaygınlığı nisbetinde doğru ve tayin edici bir konum ihrâz etmiştir. Bizler geçmişin ve günümüzün tecrübesinden istifade ederek, tekrar aynı hataya düşmediğimizden emin olmalıyız.
Şu halde, ilim ehline düşen, öncelikle ilimlerin usûlleri ve telif tarzlarının müşterekliğini temin eden ‘üst dilini’; bir başka ifade ile ‘küllî tasavvurunu’ keşfe yönelik gayretlerini arttırmaktır. İlmin bugünkü temsilcilerinin, İlâhî hakîkati zâhirî, aklî, rûhî, kalbî, irfânî plânda idrak için ömür tüketen geçmiş âlim, hakîm ve ârifler ile eserler üzerinden bağ kurmak suretiyle, onların arayış tecrübelerinden istifade etmeleri, ilimleri kuşatan küllî tasavvurun idrâkini mümkün kılacaktır. Bizi küllî tasavvura ulaştıracak olan vasıta, bazen dilin sunduğu imkânlar, bazen akıl, mantık ve felsefenin hâsıl ettiği kazanımlar, bazen de kalbin ve irfânî geleneğin ulaştığı hakikatler olabilecektir.
Bütün bu hususların arayışı içerisinde olan, Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile de, bize ait duruşa ve müşterek tasavvuru keşfin zaruretine dikkat çekmeyi kaçınılmaz görüyoruz. Bir başka ifade ile, tedbirimizi alıp, tedârikimizi ikmâl ederek seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunu fark ederek, ‘cihet-i vahdemizi’ yeniden hatırlamalı, uydu olmaktan, ezilmişlikten kurtulmalı, kendimize ait usûl, ulemâ ve kitâbiyâta dönmeli, ilmî düşünüşümüzü yeniden ‘âlî tasavvurumuza’ uygun hâle getirmeliyiz.
Kırk ikinci sayımızla, akademik dergicilikte kemâle erdiğimizin göstergesi olarak, kesintisiz yayın hayatını sürdürerek, geride bıraktığımız ilk yirmi yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu nüshasında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. İslâm coğrafyasının uzak diyarlarının tasavvurlarını bize sunan makaleler, eser tetkikleri, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) işaret edilen hususlarda bize iletilen her türlü talebe açık olup, bütün imkânlarını kullanarak arzu edilen hususlarda yazarlarımızın yanında olmaya çalışacaktır.
Geride bıraktığımız yirmi yıl ve kırk iki sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran hayatta olan ve ahirete irtihal eden bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken, bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz. Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
İslâm ilim geleneği, ihtiva ve temsil ettiği zâhirî, aklî, felsefî ve irfânî zenginliği ile küllî bir gerçekliği yansıtmaktadır. Söz konusu zenginlik alanlarının her birisi meşrûiyyetini, kendi usûlü dairesinde hakikat arayışı süreci içerisinde bulunuşuyla temellendirmektedir. Başlı başlarına müstakil birer ilim dalı olmaları ve bunun neticesinde tarifi, gayesi ve mesâili itibariyle sınırları belirgin olsa da, ortak bir tasavvura aracılık etmeleri dolayısıyla kaçınılmaz biçimde, bünyesinde sair ilimlerle kendi zaviyelerinden müştereklikler barındırır. Ne var ki, kendine has mesâildeki farklılaşmalar, bütünün temsil ettiği küllî tasavvurun varlığına engel değildir.
Geçmişte ve günümüzde, geleneğin bu yönü gözden kaçırıldığında, ilimler arası irtibat, sözü edilen müştereklikler üzerinden değil, ayrışmalardan hareketle kurulmaya çalışılmıştır. Esasen İslâm ilim geleneğini, ilimler arası iç çekişmelerin ve tartışmaların odağı olarak görmek böyle bir yaklaşım neticesinde ortaya çıkmıştır. Kadîm ilim geleneğimizi fikrî karışıklığın odağı olarak görme zafiyetini sadece şarkiyat geleneğinin bir refleksi imiş gibi kabul etmek kolaycı bir yaklaşımdır. Şarkiyat geleneği ‘ötekinin duruşunu’ temsil ettiği için dikkate alınması ve zafiyetlerine odaklanılması gereken, ‘öteki’lerin dışında kalanlar, yani ‘biz’ olmalıyız.
İlim ehli taifeyi teşkil eden bizlerin bu süreçte yapması gereken, dışardan ve çatışma odaklı yaklaşımı bir yana bırakıp; kendilerini İslâm tasavvurunu zayıflatmaya adamış kişilerin yöntemlerinin üst dilini keşfederek, benzer hatalara düşmekten kurtulmak, muhtelif ilimleri aynı müştereklikte cem eden kadîm geleneğimizin üst tasavvuruna odaklanmaktır.
İslâm toplumu olarak, fikrî hamlemizi gerçekleştirmemiz, körü körüne taklîdi bir yana bırakıp, bize ait değerler manzumemizi keşfetmemize bağlıdır. Modern çağın bilgi üzerindeki bizi kuşatan tahakkümü ve kendi değerlerini bize taşıyan imkânlarını ‘mihengimize’ vurmadan özümseme, bizi sürekli olarak kimliğimizden uzaklaştırmaktadır. Günümüzde öğrendiğimiz en önemli esas, ‘bilginin/ma‘lûmâtın’ kutsallığı iddiasıdır. Oysa her dönemde, mukaddes olan hakikat ve ma‘rifettir. Bir başka ifade ile varlığımız meşrûiyyetini bilgi peşinde koşmamızdan değil, hakikat yolcusu olmamızdan almalıdır.
Doğru yanlış her türlü bilginin kutsanması sebebiyledir ki, arama motorları ve sosyal medya plâtformaları üzerinden paylaşılan veriler, tıpkı, geçmişte ilimler ve ilim ehli arasında sadece ma‘lûmâta odaklanıldığında, ilimler arasındaki müşterek zeminin fark edilememesi ve İslâm tarihinin çatışmalar tarihi şeklinde algılanması gibi, bir ölçüye vurulmaksızın yaygınlığı nisbetinde doğru ve tayin edici bir konum ihrâz etmiştir. Bizler geçmişin ve günümüzün tecrübesinden istifade ederek, tekrar aynı hataya düşmediğimizden emin olmalıyız.
Şu halde, ilim ehline düşen, öncelikle ilimlerin usûlleri ve telif tarzlarının müşterekliğini temin eden ‘üst dilini’; bir başka ifade ile ‘küllî tasavvurunu’ keşfe yönelik gayretlerini arttırmaktır. İlmin bugünkü temsilcilerinin, İlâhî hakîkati zâhirî, aklî, rûhî, kalbî, irfânî plânda idrak için ömür tüketen geçmiş âlim, hakîm ve ârifler ile eserler üzerinden bağ kurmak suretiyle, onların arayış tecrübelerinden istifade etmeleri, ilimleri kuşatan küllî tasavvurun idrâkini mümkün kılacaktır. Bizi küllî tasavvura ulaştıracak olan vasıta, bazen dilin sunduğu imkânlar, bazen akıl, mantık ve felsefenin hâsıl ettiği kazanımlar, bazen de kalbin ve irfânî geleneğin ulaştığı hakikatler olabilecektir.
Bütün bu hususların arayışı içerisinde olan, Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile de, bize ait duruşa ve müşterek tasavvuru keşfin zaruretine dikkat çekmeyi kaçınılmaz görüyoruz. Bir başka ifade ile, tedbirimizi alıp, tedârikimizi ikmâl ederek seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunu fark ederek, ‘cihet-i vahdemizi’ yeniden hatırlamalı, uydu olmaktan, ezilmişlikten kurtulmalı, kendimize ait usûl, ulemâ ve kitâbiyâta dönmeli, ilmî düşünüşümüzü yeniden ‘âlî tasavvurumuza’ uygun hâle getirmeliyiz.
Kırk ikinci sayımızla, akademik dergicilikte kemâle erdiğimizin göstergesi olarak, kesintisiz yayın hayatını sürdürerek, geride bıraktığımız ilk yirmi yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu nüshasında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. İslâm coğrafyasının uzak diyarlarının tasavvurlarını bize sunan makaleler, eser tetkikleri, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) işaret edilen hususlarda bize iletilen her türlü talebe açık olup, bütün imkânlarını kullanarak arzu edilen hususlarda yazarlarımızın yanında olmaya çalışacaktır.
Geride bıraktığımız yirmi yıl ve kırk iki sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran hayatta olan ve ahirete irtihal eden bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken, bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz. Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU