Çeviride Kadın Sesi: Alıcıların ve İşverenlerin Gözünden Sesli Betimleme

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 1, 47 - 58, 30.06.2020

Sinem Sancaktaroğlu Bozkurt , Ayşe Okyayuz

https://doi.org/10.32600/huefd.618345

Cited By: 1

Öz

Çeviri ve toplumsal cinsiyet arasındaki ilişki son yıllarda giderek artan bir ivmeyle önem kazanmış ve alanda yapılan çalışmaların sayısı ve niteliği artış göstermiştir. Bunun sonucu olarak feminist çeviri araştırmaları diye bir alt alanın varlığından söz edilmektedir. Görsel-işitsel çeviri alt alanında toplumsal cinsiyet odaklı çalışmaların yer alması ise 2000’leri bulmuştur. Sesli betimleme, bir görsel-işitsel ürünün görsel kanalına erişimi olmayan görme engelli kişilerin erişimini sağlamak için geliştirilmiş bir görsel-işitsel çeviri türüdür. Günümüzde, bu çeviri türü, görsel-işitsel ürünlerin yaygınlaşmasıyla ve paylaşımının hızlanmasıyla önem kazanmıştır. Söz konusu çalışma feminist çeviri araştırmaları ve görsel-işitsel çeviri gibi iki çağdaş alt alanın kesişiminde yürütülmüştür. Çalışmanın amacı Türkiye’de sesli betimlemeyi en yaygın olarak uygulayan kurum olan SEBEDER’den (Sesli Betimleme Derneği) alınan veri ve dönütlerden yola çıkarak sesli betimleme alanında çalışanların, sesli betimleme metin yazarlarının veya seslendirmenlerin “cinsiyeti” üzerinden bir okuma yapabilmektir. Alıcılar açısından, sesli betimlemede “kadın seslendirmenin sesi” ve hatta “kadın sesli betimleme metin yazarının seslendirilen söylemi” gayet açık bir şekilde hissedilmektedir. Diğer çeviri türlerine kıyasla bu bağlamda “kadın çevirmen” göz ardı edilemez bir şekilde ürünün bir parçasıdır -sesi duyulmaktadır. Bu da bu alanda kadın sesine dair bulgulara gebe bir araştırma platformu sağlar. Söz konusu çalışmada bu alanda istatistiki bilgilere ve alıcı tercihlerine yer verilmekte ve bunlar feminist görsel-işitsel çeviri araştırmaları kapsamında ele alınarak yorumlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sesli betimleme, feminist çeviri araştırmaları, seslendirmen, sesli betimlemeci

Voice of Women in Translation: Audiodescription from the Lens of Receivers and Employers

Öz

Recently in translation studies, the interaction between translation and gender has become more apparent. As the number and quality of studies published at this intersection increase, feminist translation studies has become one of the sub-disciplines under translation studies. However, it was in the 2000s that a gender perspective became available in audiovisual translation, a sub-discipline under translation studies. Audio description is a type of audiovisual translation developed primarily for the blind and visually impaired that allows them to access the visual track of an audiovisual product. Currently, the audio description has gained importance due to the increase in accessible audiovisual product dissemination and use. This study is conducted at the intersection between these two sub-disciplines. The aim of the study is to present a gender perspective regarding the gender of employees, audio description text writers, and audio describers considering the data and feedback from SEBEDER (Association for Audio Description), an NGO established for the production of accessible audiovisuals for the blind. “The voice of the woman audio describers” and “discourse by the woman audio description text writer” are evident parts of the audio description process. When compared with other types of translation, the “woman translator” is an undeniable part of the product -her voice is heard. This provides a platform of research as regards findings about woman’s voice. The following study presents not only statistical information but also data about receivers’ choices and these are interpreted within the framework of feminist audiovisual translation studies.

Anahtar Kelimeler

feminist translation studies, Audio description, audio describer, audio description text, feminist translation studies

Kaynakça

• Akçasoy, G. (2017). Encounters with feminist speculative fiction through translation in Turkey: Import and/or transfer (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Türkiye.
• Bardini, F. (2017). Audio description style and the film experience of blind spectators: design of a reception study. Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione/International Journal of Translation, (19), 49-73. doi: 10.13137/2421-6763/17351
• Baumgarten, N. (2005). On the women’s service: gender-conscious language in dubbed James Bond movies. J. Santaemilia (Ed.), Gender, sex and translation, the manipulation of ıdentities (ss. 53-70). Manchester; Northampton: St. Jerome.
• Benecke, B. (2007). Audio description: phenomena of information sequencing. In MuTra 2007. LSP Translation Scenarios: Conference Proceedings. Erişim tarihi: Ağustos 2018, http://www.euroconferences.info/proceed-ings/2007_Proceedings/2007_Benecke_Bernd.pdf.
• Bozkurt, S. (2014). Touched translations in Turkey: A feminist translation approach. Moment Dergi, 1(1), 104-124.
• Branje, C. J. ve Fels, D. I. (2012). Livedescribe: Can amateur describers create high-quality audio description? Journal of Visual Impairment ve Blindness, 106(3), 154-165.
• Braun, S. (2008). Audio description research: state of the art and beyond. Surrey Scholarship. Erişim tarihi: Ağustos 2018, http://epubs.surrey.ac.uk/translation/13.
• Braun, S. (2011). Creating coherence in audio description. Meta, 56(3), 645-662, https://www.erudit.org/revue/meta/2011/v56/n3/1008338ar.pdf. doi: 10.7202/1008338ar.
• Castro, O. ve Ergun, E. (Ed.). (2017). Feminist translation studies local and transnational perspectives. New York; London: Routledge.
• Chamberlain, L. (1988). Gender and the metaphorics of translation. Signs: Journal of Women and Culture in Society, 13(3), 454-472.
• Chion, M. (1999). The voice in cinema. (C. Gorbman, Çev.) New York: Columbia University Press. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2019, https://monoskop.org/images/0/00/Chion_Michel_The_Voice_in_Cinema.pdf .
• Clinton-Mcguıre, A. J. (2015). A comparative study on the use of female and male voices in television ads aimed at a female audience (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). University of Strathclyde, Glascow, UK. Erişim tarihi: 9 Eylül 2019, https://rei.iteso.mx/bitstream/handle/11117/2614/Dissertation%20AJClinton.pdf?sequence=2.
• Corral Fulla, A. ve Llado Soler, R. (2011). Opera multi-modal translation: Audio describing Karol Szymanowski’s “Krol Roger” for the Liceu Theatre, Barcelona. Jostrans. The Journal of Specialized Translation, 15, 163-179, http://www.jostrans.org/issue15/art_corral.php.
• Dağabak, E.S. (2018). Reconstruction of ideal female image in fairy tales through translation strategies: The case of politically correct bedtime stories (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Türkiye.
• De Coster, K. ve Müjleis, V. (2007). Inter-sensorial translation: Visual art made up by words. J. Diaz-Cintas, P. Orero ve A. Remael (Ed.), Media for all: Subtitling for the deaf, audio description and sign language (ss. 189-200). Amsterdam: Rodopi.
• Delisle, J. (Ed.). (2002). Portraits de traductristes. Ottawa: Les Presses de l’Université d’Ottawa.
• De Marco, M. (2006). Audiovisual translation from a gender perspective. JoSTrans: The Journal of Specialised Translation, 6, 167–184, http://www.jostrans.org/issue06/art_demarco.php.
• De Marco, M. (2012). Audiovisual translation through a gender lens. New York: Rodopi.
• De Lauretis, T. (1987). Technologies of gender: essays on theory, film, fiction. Bloomington: University of Indiana Press.
• Dore, M. ve Zarrelli, I. (2018). Transfeminine identity and HIV/AIDS in audiovisual translation Dallas Buyers Club and its Italian subtitled versions. J.T. Williams Camus et al. (Ed.), Translation and gender: discourse strategies to shape gender (ss. 59-79). Santander: Cantabria University Press.
• Ergun, E. (2017). Translational beginnings and origin/izing stories. (re)writing the history of the contemporary feminist movement in Turkey. L. Von Flotow ve F. Farahzad (Ed.), Translating women: different voices and new horizons (ss. 41-55). New York; London: Routledge.
• Ergun, E. ve Castro, O. (2017). Pedagogies of feminist translation: Rethinking difference and commonality across borders. O. Castro ve E. Ergun (Ed.), Feminist translation studies. Local and transnational perspectives (ss. 93-108). New York; London: Routledge.
• Fels, D. I. ve Udo, J. P. ve Diamond, J. E. ve Diamond, J. I. (2006). A comparison of alternative narrative approaches to video description for animated comedy. Journal of Visual Impairment and Blindness, (100), 295-205.
• Feral, A.l. (2011). Gender in audiovisual translation: naturalizing feminine voices in the French Sex and the City. European Journal of Women’s Studies, 18(4), 391-407.
• Fryer, L. (2018). The independent audio describer is dead: Long live audio description! Journal of Audiovisual Translation, 1(1), 170-186.
• Godard, B. (1989). Theorizing feminist discourse/translation. Tessera, 6 (Spring), 42-53.
• Göl, D. (2015). Türkiye’de 1980 dönemi feminist çeviri hareketinin kadın çalışmaları dizgesini oluşturmadaki rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul University, Türkiye.
• Gökkuşağı Forumu. (2018, Ocak, Şubat). Çeviribilimde “queer dönüşü”. Kaos GL, 158. Erişim tarihi: Temmuz 2019, https://kaosgl.org/sayfa.php?id=25127.
• Gülal, T. (2015). Haber çevirisine alternatif bir yaklaşım olarak feminist çeviri etkinliği. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (21), 77-101.
• Hollinger, K. (1992). Listening to the female voice in the woman's film. Film Criticism, 16(3), 34-52, https://www.jstor.org/stable/44075969.
• Jankowska, A., Milc, M. ve Fryer, L. (2017). Translating audio description scripts …into English. Skase Journal Of Translation and Interpretation, 10(2), http://www.skase.sk.
• Karadağ, A. B. (2013a, Aralık). Çeviri tarihimizde ‘gözle görülür’ bir mütercime: Fatma Aliye Hanım. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 37(2), 1-16.
• Karadağ, A. B. (2013b). Tanzimat Dönemi’nden İkinci Meşrutiyet Dönemi’ne kadın çevirmenlerin çeviri tarihimizdeki “dişil” izleri. HUMANITAS, (2), 105-126.
• Kruger, J. L. (2010). Audio narration: re-narrativising film. Perspectives, 18(3), 231-249. doi: 10.1080/0907676X.2010.485686.
• Maszerowska, A. (2015). Highlight the lights: Towards strategies for audio describing lightening in film. Perspectives, 23(3), 406-423. doi:10.1080/0907676X.2014.996235.
• Matamala, A. ve Orero, P. (2007). Designing a course on audio description and defining the main competences of the future professional. LANS. Linguistica Antverpiensia New Series, 6, 329-344.
• Matamala, A. ve Ortiz-Boix. (2018). Text-to-speech voice-over? A study on user preferences in the voicing of wildlife documentaries. SKASE Journal of Translation and Interpretation [online], 11(1), http://www.skase.sk/Volumes/JTI14/pdf_doc/02.pdf>. ISSN 1336-7811.
• Mulvey, L. (1975/1999). Visual pleasure and narrative cinema. Screen 16(3), 6-18. Yeniden basım, Visual pleasure and narrative cinema. L. Braudy ve M. Cohen (Ed.), Film Theory and Criticism: Introductory Readings, (ss. 833-844).
• Neves, J. (2012). Multi-sensory approaches to (audio)describing the visual arts. MonTI, 4, 277-293. doi: 10.6035/MonTI.2012.4.12.
• Okyayuz, A.Ş. (2016). Seyir halinde hikayeler ve yeniden çevrimler. E.İ. Keloğlu İşler (Ed.), Algı, İllüzyon, Gerçeklik, (ss. 213-268). Ankara: İmge Kitabevi
• Okyayuz, A. Ş. (2017). Re-assesing the ‘weight’ of translations within the context of translated soap operas. Babel 63(5), 667-688. doi: 10.1075/babel.00003.oky.
• Okyayuz, A.Ş. ve Kaya, M. 2017. Görsel-işitsel çeviri eğitimi. Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Orero, P. (2008). Three different receptions of the same film. European Journal of English Studies, 12(2), 179-193. doi: 10.1080/13825570802151454.
• Özçelik, N. (2003). Türkiye’de yayın politikaları ve ‘feminizm’ feminist bir uygulama olarak çeviri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi, Türkiye.
• Pırpır, Y. (2018). Feminist yayınevleri Ayizi ve Güldünya örnekleri ışığında Türkiye’de feminist çeviri yaklaşımlarına ve feminist çevirmen kimliğine genel bakış (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Universitesi, Türkiye.
• Postalcıoğlu Cengiz, A. (2017). Simone de Beauvoir’in Türkiye’de çeviri yoluyla alımlanması. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (23), 165-180.
• Pujol, J. ve Orero, P. (2007). Audio description precursors: Ekphrasis, film narrators and radio journalists. Translation Watch Quarterly, 3(2), 49-60.
• Saki Demirel, A. ve Tarakçıoğlu, A. Ö. Feminist translation practices in Turkey: The case of the feminist websites 5Harfliler and Çatlak Zemin. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 295-312. doi: 10.29000/rumelide.580614.
• Salway, A. (2007). A corpus-based analysis of audio description. J. Diaz Cintas, P. Orero ve A. Remael (Ed.), Media for all: subtitling for the deaf, audio description and sign language (ss. 151-174). Amsterdam: Rodopi.
• Sancar, S. (2016). Erkeklik: İmkansız İktidar Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler. İstanbul: Metis.
• Silverman, K. (1988). The Acoustic Mirror: The Female Voice in Psychoanalysis and Cinema. Bloomington: Indiana UP.
• Solmaz, F. (2018). Gore Vidal’in “Kent Ve Tuz” eseri’nin kuir kültürü ve camp talk çevirisi üzerinden çeviri eleştirisi. FE Dergi: Feminist Eleştiri, 10 (1), 13-27.
• Sesli Betimleme Derneği (Sebeder). (2018). Hakkımızda. Erişim tarihi: Austos 2018, http://sebeder.org/hakkimizda.php.
• Simon, S. (1996). Gender in translation: Cultural identity and the politics of transmission. London; New York: Routledge.
• Singy, P. ve Guex, P. (2015). Gender. F. Pöchhacker (Ed.), Routledge encylopedia of ınterpreting studies (ss.169-170). London; New York: Routledge.
• Snyder, J. (2008). The visual made verbal. J. Diaz-Cintas (Ed.), The didactics of audiovisual translation (ss. 191-198). Amsterdam: John Benjamins
• Sancaktaroğlu Bozkurt, S. (2018). A.Ö. Tarakçıoğlu, K. U. İşisağ, N. Tekin, R. Ruiz-Cecilia, I. Karras, T. Çetin (Ed.), From Diversity to Synergy: New Perspectives in English Literature, Linguistics and Translation Studies (ss. 243-274). Mauritius: Lambert.
• Susam-Sarajeva, Ş. (2005). A course on “gender and translation” as an indicator of certain gaps in the research topic. J. Santaemilia (Ed.), Gender, Sex and Translation. The Manipulation of Identities (ss. 161-176). Manchester; Northampton: Routledge.
• Szarkowska, A. (2015, Ocak). Audio describing foreign films. The Journal of Specialised Translation, (23), 243-269.
• Szymańska B. ve M. Zabrocka. (2015). Audio description as a verbal and audio technique of capturing films. L. Bogucki ve M. Deckert (Der.), Accessing Audiovisual Translation (ss.117-136). Frankfurt:Peter Lang Edition.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (Ed.). (2019). Kelimelerin Kıyısında: Türkiye’de Kadın Çevirmenler. İstanbul: İthaki.
• Taş, S. (2018). Kadın çevirmenlerin çeviri grupları ve kolektif çeviri çalışmaları aracılığıyla Türkçede feminist kadın yazarlar ve eserleri. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 108-124.
• Udo, J. P. ve Acevedo, B. ve Fels, D. I. (2010). Horation audio describes Shakespeare’s Hamlet: Blind and low-vision theatre-goers evaluate an unconventional audio description strategy. British Journal of Visual Impairment, 28(2), 139-156.
• Uslu, E. (2019). Kültürlerarası iletişim bağlamında kadın çevirmenler: Türkiye’deki sosyal bilimler, teknik ve edebiyat dalları üzerine bir alan çalışması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiye.
• Von Flotow, L. (1991). Feminist translations: Contexts, practices and theories. TTR : Traduction, Terminologie, Rédaction, 4(2), 69-84.
• Von Flotow, L. (1997). Translation and gender: Translation in the era of feminism. Manchester: St. Jerome Publishing.
• Von Flotow, L. ve Josephy-Hernandez, D. (2018). Gender in audiovisual translation: advocating of gender awareness. Pérez-González L (Ed.), The Routledge handbook of audiovisual translation (ss.296-311). London: Routledge.
• Walczak, A. ve Fryer, L. (2017). Creative description: The impact of audio description style on presence in visually impaired audiences. British Journal of Visual Impairment, 35(1), 6–17.
• Wolf, M. (2006). The female state of the art women in the “translation field”. A. Pym, M. Shlesinger † ve Z. Jettmarová (Ed.), Sociocultural aspects of translating and interpreting (ss. 129–141). Amsterdam; Philadelphia: John Benjamins.