Deleuze’ün Stoacılığı: Bağlılık ve/veya Ayrılık

Yıl 2021, Cilt: 38 Sayı: 1, 193 - 206, 30.06.2021

Melike Molacı

https://doi.org/10.32600/huefd.703295

Öz

Platonculuk olarak adlandırdığı Batı metafiziğini içkinlik ve farkı temele alan felsefesi aracılığıyla eleştiren ve felsefi yönelimini “Platonculuğu tersine çevirmek” olarak ifade eden Deleuze, düşüncelerini temellendirirken sıklıkla felsefe tarihinden örneklere başvurur. Deleuze felsefe tarihinin ayrıksı filozoflarına ilişkin monografilerinde “Platonculuğu tersine çevirmek” yönelimini bulur ve bu yönelimin başlangıcının izini sürer. Deleuze’e göre bu yönelim ilk kez, Platonculuğu ilk ve radikal bir biçimde tersine çeviren Stoacılıkta bulunur. Deleuze’e göre Stoacılar, “bedensizler kuramı” ,“çifte nedensellik anlayışı” ve “yeni filozof imgesi” ile bu tersine çevirişi gerçekleştirmişlerdir. Deleuze açısından Stoacılık, tekillik, içkinlik ve fark üzerine tesis edilebilecek bir ontolojinin belki de ilk örneğini sunması bakımından değerli görünmektedir. Felsefesini “Platonculuğu tersine çevirmek”e vakfetmiş olan Deleuze’ün Stoacılığa dair bu iddiaları, tartışılmaya değer görünmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada ilkin Deleuze’ün Stoa felsefesine özgü bulduğu bu üç yenilik ele alınacak, ardından bu yenilikler Stoacı metinlerle karşılaştırılarak Deleuze’ün Stoacılığa bağlılığı ve/veya ondan ayrılığı tartışılacaktır. Böylece Deleuze’ün Stoacılık yorumunun aslına uygun olup olmadığı değerlendirilerek Stoacılığın farkı, tekilliği ve içkinliği temele alan bir ontoloji sunup sunmadığı ortaya konulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Deleuze, Stoacılık, Platonculuk, Bedensizler, Nedensellik, Bilgelik

Deleuze’s Stoicism: Attachment and/or Detachment

Öz

Deleuze, who criticizes the Western metaphysics, which he calls Platonism, through his philosophy of immanence and difference and expresses his philosophical orientation as “reversal of Platonism”, often refers to the examples from the history of philosophy while grounding his thoughts. Deleuze finds the orientation of “reversal of Platonism” in his monographs on discrete philosophers of the history of philosophy and traces the beginning of this orientation. According to Deleuze, this orientation is found for the first time in Stoicism, which first and radically reverses Platonism. According to Deleuze, the Stoics made this reversal with "theory of the incorporeals", "theory of double causality" and "image of the new philosopher." For Deleuze, Stoicism appears to be valuable in that it presents perhaps the first example of an ontology that can be built on singularity, immanence and difference. These claims of Deleuze, who devoted his philosophy to “reversal of Platonism”, seem worth discussing. In this study, these three novelties, which Deleuze finds specific to the Stoic philosophy, will be discussed, and then these novelties will be compared with the Stoic texts, and Deleuze's attachment to Stoicism, and/or detachment from it will be discussed. Thus, Deleuze’s interpretation of Stoicism will be evaluated in terms of its literalism and it will be revealed whether Stoicism offers an ontology based on the difference, singularity and immanence.

Anahtar Kelimeler

Deleuze, Stoicism, Platonism, Incorporeals, Causality, Sageness

Kaynakça

• Arnim, H. V. (1964). Stoicorum Veterum Fragmenta Vol. I-IV. Stuttgart: Teubner.
• Aurelius, M. (1930). Marcus Aurelius (C.R. Haines, Yay. Haz. & Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Aurelius, M. (2004). Düşünceler (Ş. Karadeniz. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Clement Of Alexandria. (1903). “The Miscellanies”. The Ante-Nicene Christian Library Vol XII. Clement of Alexandria (W. Wilson. Çev.). Edinburgh: T & T Clark.
• Deleuze, G. (1994). Difference and Repetition (P. Patton. Çev.). New York: Columbia University Press.
• Deleuze, G. (2006). Bergsonculuk (H. Yücefer. Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2015). Anlamın Mantığı. (H. Yücefer. Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Diels, H. (1879). Doxographi Graeci. Berlin: Weidmann.
• Empiciricus, S. (1933). Outlines of Pyrrhonism (R.G. Bury. Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Empiciricus, S. (1949). Against Professors (R.G. Bury. Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Epiktetos. (2019). Enkheiridion, (C. C. Çevik, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Frede, M. (1987). “The Original Notion of Cause”. Essays in Ancient Philosophy. Minnesota: University of Minnesota Press. p. 125-150.
• Hankinson, R.J. (2008). “Explanation and causation”. K. A. Algra, J. Barnes, & J. Mansfield (Yay. haz.), The Cambridge History of Hellenistic Philosophy içinde (s. 479-512). Cambridge: Cambridge University Press.
• Inwood, B. & Gerson, L.P. (1997). Hellenistic Philosophy: Introductory Readings. Indianapolis: Hackett.
• Laertios, D. (2015). Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri (C. Şentuna. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Laertius, D. (1931). Lives of Eminent Philosophers Books 6-10 (R.D. Hicks. Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Long, A.A. & Sedley, N.D. (1987). The Hellenistic Philosophers. Cambridge: Cambridge University Press.
• Nemesius. (2008). On the Nature of Man (R.W. Sharples & P.J. Van Der Eijk. Çev.). Liverpool: Liverpool University Press.
• Plotinus. (1990). Ennead II (A.H. Armstrong. Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Plutarch. (1967), Moralia Volume XIV (B. Einarson & P.H. De Lacy. Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Plutarch. (1976a). “Against the Stoics on Common Conceptions”. Moralia Volume XIII: Part 2 (H. Cherniss. Çev.). Cambridge: Harvard University Press. 660-873.
• Plutarch. (1976b). “On Stoic Self-Contradictions”. Moralia Volume XIII: Part 2 (H. Cherniss. Çev.). Cambridge: Harvard University Press. 413-603.
• Sambursky, S. (1959). Physics of The Stoics. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
• Seneca, L.A. (1917). Epistles 1-65 (R.M. Gummere. Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Seneca, L.A. (1925). Epistles 93-124. (R. M. Gummere. Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
• Simplicius. (2014). On Aristotle Categories 7-8 (B. Fleet. Çev.). London: Bloomsbury Publishing.
• Stobaei, I. (1884). Anthologium Vol I. (C. Wachsmuth & O. Hense. Yay. haz.). Berlin: Apud Weidmannos.