Sartre’da Zamansallık, Varoluş ve Praksis İlişkisi

Yıl 2022, Cilt: 39 Sayı: 2, 519 - 529, 30.12.2022

Gülçin Ayıtgu Metin

https://doi.org/10.32600/huefd.1006588

Öz

Sartre’ın varoluşçuluk düşüncesi, özneyi içi boş bir öznelliğe hapsettiği yönünde eleştirilerle karşılaşmasına rağmen, Sartre’ın özellikle “özgürlük” ve “varoluş” problemini kültürel, toplumsal, siyasal belirlenimlerle birlikte, “idealizm” tuzağına düşmeden tartışmaya çalıştığını görmekteyiz. Sartre’ın “ben” ve dünya arasındaki ilişkiyi açıklama çabasında “başka” sıyla kurulan ilişkiye olan vurgusu, varoluşçuluğu praksis alanına taşımasını ve sonuç olarak bireyi sadece “cogito” ya ya da tarihsel sürecin tinselliğine terketmeyerek, bilincin yönelimselliğiyle, praksis alanının belirlenimleriyle birlikte incelemesini sağlamıştır. Diyalektik de burada deneyimin dinamiğiyle birlikte varoluş problemini, praksis alanına çeken bir kavramdır. Bu noktada hiyerarşik ve adımları önceden belirli olduğu için tarih dışı gibi görünen diyalektik, Sartre’ın felsefesinde bir özgürlük alanına kapı aralar. Sartre’a göre bu tartışmalara felsefenin kattığı temel bakış açısı ise insanın çelişkileriyle, karar anları ve kararsızlıklarıyla nasıl bir arada değerlendirilebileceğidir. Bu değerlendirmeler bizi zamansallığın ve dolayısıyla da tarihselliğin nasıl kavranması gerektiğine dair bir tartışmaya götürürken, zamansallık problemi de insanın varoluşundan kaynaklı dinamizmini anlamanın önemli bir aracı olarak karşımıza çıkar. Bu bağlamda bu çalışmada Sartre’ın belirlemiş olduğu praksis alanı, zamansallık ve varoluş arasında kurmuş olduğu ilişkiden hareketle incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sartre, zamansallık, varoluş, praksis, diyalektik

The Relation of Temporality, Existence and Praxis in Sartre

Öz

Although Sartre’s existentialism is criticized for imprisoning the subject in an empty subjectivity, we see that Sartre tries to discuss the problem of “freedom” and “existence” together with cultural, social and political determinations, without falling into the trap of “idealism”. Sartre’s emphasis on the relationship with the “other” in his effort to explain the relationship between “me” and the world enabled him to carry existentialism to the field of praxis, and as a result, to examine the individual together with the intentionality of consciousness and the determinations of the field of praxis, not leaving the individual only to the “cogito” or the spirituality of the historical process. Dialectic is also a concept that draws the problem of existence into the field of praxis, along with the dynamics of experience. At this point, the dialectic, which seems to be ahistorical because it is hierarchical and its steps are predetermined, opens the door to an area of freedom in Sartre’s philosophy. According to Sartre, the basic point of view that philosophy adds to these discussions is how people can be evaluated together with their contradictions, moments of decision and indecision. While these evaluations lead us to a discussion about how temporality and therefore historicity should be grasped, the problem of temporality also emerges as an important tool for understanding the dynamism of human existence. In this context, in this study, the field of praxis determined by Sartre was tried to be examined based on the relationship he established between temporality and existence.

Anahtar Kelimeler

Sartre, temporality, existence, praxis, dialectic

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2016). Negatif diyalektik (Şeyda Öztürk, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Arendt, H. (2012). Geçmişle gelecek arasında (Bahadır Sina Şener, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Badiou, A. (2013). Etik (Tuncay Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bardon, A. (2018). Zaman felsefesinin kısa tarihi (Özgür Yalçın, Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Derrida, J. (1969). The ends of man. Philosophy and phenomenological research, 30(1), 31-57.
• Direk, Z. (2010). Bir entelektüel olarak Jean-Paul Sartre. Z. Direk ve G. Çankaya (Yay. haz.), Jean-Paul Sartre: Tarihin sorumluluğunu almak içinde (ss. 15-38). İstanbul: Metis Yayınları.
• Eagleton, T. (1996). İdeoloji (Muttalip Özcan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eagleton, T. (2012). Tatlı şiddet (Kutlu Tunca, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011a) Büyük kapatılma seçme yazılar 3 (Işık Ergüden & Ferda Keskin, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011b). Felsefe sahnesi seçme yazılar 5 (Işık Ergüden, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Flynn, T.R. (1997). Sartre, Foucault and historical reason. Chicago& London: The University of Chicago Press.
• Jameson, F. (1961). Sartre: The origins of a style. New Haven and London: Yale University Press.
• Jameson, F. (2008). Modernizm ideolojisi (Kemal Atakay, Tuncay Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jameson, F. (2011). Siyasal bilinçdışı (Yavuz Alogan, Mesut Varlık, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (1994). Yaban düşünce (Tahsin Yücel, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Lyotard, J.F. (2007). Fenomenoloji (İsmet Birkan, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Sağıroğlu, A. (2010). Sartre’ın tarih üzerine tezlerine eleştirel bir bakış. Z. Direk ve G. Çankaya (Yay. haz.), Jean-Paul Sartre: Tarihin sorumluluğunu almak içinde (ss. 87-103). İstanbul: Metis Yayınları.
• Sartre, J.P., Garaudy, R., Hyppolite, J., Vigier, J.P., Orcel, J. (1961). Marksizm ve ekzistansiyalizm (Necati Engez Çev.). İstanbul: İzlem Yayınları.
• Sartre, J. P. (1981). Yöntem araştırmaları (S. Rifat Kırkoğlu, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sartre, J. P. (1985). Varoluşçuluk (Asım Bezirci, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Sartre, J.P. (2004). Critique of dialectical reason (Alan Sheridan-Smith, Trans.). London, New York: Verso.
• Sartre, J. P. (2006). Tuhaf savaşın güncesi (Z. Zühre İlkgelen, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Sartre, J.P. (2010). Aydınlar üzerine (Aysel Bora, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Sartre, J. P. (2011). Varlık ve hiçlik (Turhan Ilgaz ve Gaye Çankaya Eksen, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Sartre, J.P. (2021). Sartre ile sartre hakkında (Yücel Göktürk, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Soja, E.W. (2019). Postmodern coğrafyalar (Yunus Çetin, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Turetzky, P. (2020). Zaman (Mustafa Çağlar Atmaca, Çev.) Otonom Yayıncılık, İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• West, D. (1998). Kıta avrupası felsefesine giriş (Ahmet Cevizci, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Zizek, S. (2011). İdeolojiyi haritalamak (Sibel Kibar, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.