1980-2010 Yılları Arasında OECD Ülkelerinde Bulunan Farklı Vasıf Kategorilerindeki Türk İş Gücünün Göç Eğilimlerinin Sosyolojik İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 40 Sayı: 2, 466 - 486, 27.12.2023

Serkan Coşkun

https://doi.org/10.32600/huefd.1218059

Öz

Bu çalışma 1980-2010 yılları arasında OECD ülkelerine göç eden Türk göçmen stokunun göç eğilimlerini makro iktisadi parametrelerde meydana gelen dönüşümler ile etkileşimi çerçevesinde ele almaktadır. Neoliberal politikalar ve küreselleşen dünya dinamikleri, günümüz göç sürecinin sistemler ve ağlar arası bir etkileşim bağlamında değerlendirilmesinin zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Bireylerin göç sürecinde izledikleri stratejiler sistemler arasındaki yapısal boyutlar değişimi çerçevesinde şekillenmektedir. Bu kapsamda 1980-2010 yılları arasında 19 OECD ülkesindeki Türk göçmen stokunun yığılım gösterdiği alanları, vasıf ve cinsiyet kategorilerini içeren panel veri seti kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre 1980-2010 yılları arasında Türk göçmen stoku şu değişimleri kaydetmiştir: (1) Ülke profili açısından yayılım alanını genişletmiş ve devletler arası anlaşmalardan bağımsızlaşmıştır, (2) Cinsiyetler açısından göçün ciddi bir feminizasyonu söz konusu olmuş ve kadın-erkek kategorileri arasındaki farkın yıllar içerisinde kapandığı görülmüştür, (3) Göçmen stokunun vasıf kategorileri arasında ayrım yıllar içerisinde şiddetlenmiştir. Düşük ve orta vasıf kategorileri yıllar içerisinde yüksek vasıflı göçmen stokuna dönüşmüş ve bu eğilim giderek artmıştır, (4) Göçmen stokunda yüksek vasıflı kişilerin yıllar içinde hızlı yükselişinin merkez ülkelerin ekonomik kalkınma anlayışındaki değişimler ile paralellik gösterdiği gözlemlenmiştir, (5) Göçmen stoku yıllar açısından düşük vasıflıdan yüksek vasıflıya dönüşüm geçirirken yığılımlarını etkileyen faktörler açısından kendi içlerinde de farklılaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, beyin göçü, bilgi işçisi, iş gücü, küreselleşme, neoliberalizm, yüksek vasıflı göçü

Sociological Examination of Migration Tendencies of Turkish Workforce in Different Skill Categories in OECD Countries Between 1980-2010

Öz

This study discusses the migration tendencies of the Turkish immigrant stock who immigrated to OECD countries between 1980 and 2010 in their interaction with the transformations in macroeconomic parameters. Neoliberal policies and globalizing world dynamics have revealed the necessity of evaluating the migration process in the context of an interaction between systems and networks. The strategies individuals follow in the migration process are shaped within the framework of the structural dimensions between the systems. In this context, a panel data set was used, including the areas where the Turkish immigrant stock accumulated, their skill categories, and genders in 19 OECD countries between 1980 and 2010. According to the results, the following changes have been observed in the Turkish immigrant stock between 1980 and 2010: (1) The migrant stock has expanded its scope regarding country profile, and its distributions have become independent from interstate agreements, (2) Over the years, the migration process has experienced feminization, and the gap between male and female categories has closed, (3) The distinction between the skill categories of the migrant stock has intensified over the years. Low and medium-skill categories have turned into high-skilled immigrant stock over the years, and this trend has gradually increased, (4) It has been observed that the rapid rise of high-skilled people in the immigrant stock over the years parallels the change in the economic development understanding of the central countries, (5) It has been determined that the migrant stock, which has changed from low-skilled to high-skilled over the years, differs in each qualification category in terms of factors affecting its clustering in countries.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, brain drain, high-skilled immigration, globalization, knowledge worker, neoliberalism, workforce

Kaynakça

• Abadan-Unat, N. (2002). Bitmeyen göç: konuk işçilikten ulus–ötesi yurttaşlığa. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Acar, E. (2017). An outline of skilled emigration from Turkey to OECD countries: A panel data analysis. International Journal of Economics and Innovation, 3(1), 1-16.
• Bahar, D., & Rapoport, H. (2018). Migration, knowledge diffusion and the comparative advantage of nations. The Economic Journal, 128(612), F273-F305.
• Bakırtaş, T., & Kandemir, O. (2010). Gelişmekte olan ülkeler ve beyin göçü: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 961-974.
• Başaran, F. (1972). Türkiye'de beyin göçü sorunu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 10, 133-153.
• Bauman, Z. (2012). Küreselleşme: toplumsal sonuçları. (A. Yılmaz, Çev.). 4.baskı. Ankara: Ayrıntı Yayınları.
• Belek, İ. (1997). " Postkapitalist" paradigmalar: postkapitalizm, endüstri ötesi toplum, post Fordizm, esnek uzmanlaşma, ikinci endüstriyel bölünme, enformasyon toplumu, disorganize kapitalizm. İstanbul: Sorun Yayınları.
• Bell, D. (1999). The coming of post-industrial society (Special anniversary edition). New York: Basic Books.
• Boratav, K. (2005). Türkiye iktisat tarihi 1908-2009, 9. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Brücker H., Capuano, S. and Marfouk, A. (2013). Education, gender and international migration: insights from a panel-dataset 1980-2010, mimeo.
• Carlo, V. (1993). Post-fordism and social form. a marxist debate on the post-fordist state. Capital & Class, 17(2), 181–187. https://doi.org/10.1177/030981689305000111
• Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: ekonomi, toplum ve kültür: cilt 1: ağ toplumunun yükselişi. (E. Kılıç, Çev.) 2.Baskı. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Castles, S., & Kosack, G. (1985). Immigrant workers and class structure in Western Europe. 2nd.ed. Londra/New York: Published for the Institute of Race Relations, London, by Oxford University Press.
• Çağlayan, S. (2006). Göç kuramları, göç ve göçmen ilişkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 67-91.
• Demirci, K. (2022). Türkiye’de yaşayan gençlerin yurtdışına beyin göçü: 2017-2019 yıllarına ilişkin bir analiz. Sosyal, beşeri ve idari bilimler temel alanında akademik çalışmalar -1, (H. S., ETİ Ed.) içinde (ss.71-91). İstanbul: Artikalakademi.
• Dikkaya, M., & Özyakışır, D. (2008). Türkiye ekonomisinde radikal dönüşüm. M. Dikkaya, D. Özyakışır, & A. Üzümcü (Yay. haz.), Türkiye’nin ekonomi politiği 1923-2007 içinde (ss. 139-168). Ankara: Orion Yayınevi.
• Docquier, F. (2006). Brain drain and inequality across nations.
• Docquier, F. (2014). The brain drain from developing countries: The brain drain produces many more losers than winners in developing countries. IZA World of Labor, 31, 1-10.
• Docquier, F., & Rapoport, H. (2012). Globalization, brain drain, and development. Journal of economic literature, 50(3), 681-730.
• Docquier, F., Lohest, O., & Marfouk, A. (2007). Brain drain in developing countries. The World Bank Economic Review, 21(2), 193-218.
• Donato, K., M & Gabaccia, D. (2016). The global feminization of migration: past, present, and future. Erişim tarihi 6.11.2021, https://www.migrationpolicy.org/article/global-feminization-migration-past-present-and-future
• Drucker, P. F. (1994). Kapitalist ötesi toplum. (B. Çorakçı, Çev.). İstanbul: İnkılap kitabevi.
• Erdoğan A. (2009), Türkiye’de yurtdışına öğrenci gönderme olgusunun sosyolojik çözümlemesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Florida, R. (2012). The rise of the creative class, revisited. New York: Perseus Books Group.
• Frankenfeld, P. (2012). A Marshall Plan for Greece? The European Union and the Financial Crisis in Greece. A Theoretical and Political Analysis in the Global World Against a Background of Regional Integration. Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdańskiego, (31/1), 63-90.
• Gençler, A., & Çolak, A. (2002). Türkiye’den yurtdışına beyin göçü: ekonomik ve sosyal etkileri. I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, 607, 619.
• Gibson, J., & McKenzie, D. (2012). The economic consequences of ‘brain drain’of the best and brightest: Microeconomic evidence from five countries. The Economic Journal, 122(560), 339-375.
• Gökbayrak, Ş. (2008). Uluslararası göç ve kalkınma tartışmaları: beyin göçü üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(03), 65-82.
• Gökdere, A. Y. (1978). Yabancı ülkelere işgücü akımı ve Türk ekonomisi üzerine etkileri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Harvey, D. (2007). A brief history of neoliberalism. Oxford: Oxford University Press.
• IAB. (2013). Education, gender and international migration: Insights from a panel dataset 1980-2010. Erişim tarihi: 23.09.2022, https://doku.iab.de/daten/brain-drain/iabbd_8010_v1_methodology.pdf.
• İçduygu, A. (2006). Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri bağlamında uluslararası göç tartışmaları. İstanbul: TÜSİAD.
• İçduygu, A., Erder, S., & Gençkaya, Ö. (2009). Türkiye’nin uluslararası göç politikaları 1923-2023 ulus devlet oluşumundan ulus ötesi dönüşümlere. Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi.
• İslamoğlu, A.H. & Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (spss uygulamalı). 5.baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Keynes, J. M. (2008). Genel teori: İstihdam, faiz ve paranın genel teorisi (U.S. Akalın, Çev.) İstanbul: Kalkedon.
• Kurtuluş, B. (1988). Beyin göçü: Geçmişte, günümüzde ve gelecekte. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 46.
• Şahin Kütük, B. (2015). Türkiye'den Batı Avrupa'ya isçi göçünün sosyolojik çalışmalara yansımaları. Sosyoloji Konferanslari, 52, 609.
• Mahmoodi, A. (2014). Economic impacts of the brain drain in Iran (No. 6579). EcoMod.
• McAuliffe, M., Khadria, B., & Bauloz, C. (2019). World migration report 2020. IOM.
• Ni Chaoimh, E. (2012). Mobile talent? The staying intentions of international students in five EU countries (No. USL-B-Université Saint-Louis).
• OECD (2022a), Public unemployment spending (indicator). doi: 10.1787/55557fd4-en. Erişim tarihi: 15.09.2022.
• OECD (2022b), Unemployment rate (indicator). doi: 10.1787/52570002-en. Erişim tarihi: 22.09.2022.
• OECD. (2022d). Gross domestic product (gpd);millions. doi: 10.1787/dc2f7aec-en. Erişim tarihi: 22.09.2022.
• OECD. (2011). Society at a glance 2011: OECD social ındicators, OECD publishing. http://dx.doi.org/10.1787/soc_glance-2011-en. Erişim tarihi: 15.09.2022.
• OECD. (2022c). Gross domestic product per capita (GDP)(indicator). doi: 10.1787/dc2f7aec-en Erişim tarihi: 22.09.2000
• Ohmae, K. (2008). Yeni küresel sahne -sınırsız dünyamızda tehdit ve fırsatlar-. (L. Aslan, Çev.). İstanbul: Optimist Yayınevi.
• Öneri, İ. (2019). Türkiye'den beyin göçü (2007-2017) (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Özkan, I. (2007). Türk vatandaşlarının Avrupa ülkelerine giriş hakkı ve vize sorunu. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9, 409-446.
• Pazarcık, S. F. (2010). Beyin göçü olgusu ve Amerika Birleşik Devletleri üniversitelerinde çalışan Türk sosyal bilimciler üzerine bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Piore, M. & Sabel, C. F. (1984). The second ındustrial divide: Possibilities for prosperity. New York: Basic Books.
• Pires, A. J. G. (2015). Brain drain and brain waste. Journal of Economic Development, 40(1), 1-34.
• Rifkin, J. (1995). The end of work: The decline of the global labor force and the dawn of the post- market era. GP Putnam's Sons, 200 Madison Avenue, New York, NY 10016.
• Sağbaş, S. M. (2009). Beyin göçünün ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi: İstanbul.
• SOPEMI, O. (2010). International migration outlook. Paris:OECD.
• Stiglitz, J. E. (2002). Küreselleşme büyük hayal kırıklığı. (A. Taşçıoğlu & D. Vural, Çev.). İstanbul: Plan B.
• Şenkal, A. (2015). Sosyal boyutuyla bilgi ekonomisi ve emek. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Tansel, A. & Güngör, N. D. (2006). Türkiye’den “beyin göçü”: yurda dönmeyen öğrencilere ilişkin anket sonuçları1. İktisat İşletme ve Finans. 21(246), 5-29.
• Tayşir, N. K. (2018). Türkiye’de fordist üretim krizinin ortam koşulları bağlamında incelenmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi. 16(32), 47-66.
• Tekindal, S. (2021). Nicel, nitel, karma yöntem araştırma desenleri ve istatistik tasarımı ve yürütülmesi: Eğitim, psikoloji ve sosyoloji alanları için. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tokgöz, E. (2007). Türkiye’nin iktisadi gelişme tarihi (1914-2007). Ankara: İmaj Yayınevi.
• Truscott, M. H. (1971). The brain drain of scientists, engineers, and physicians from the developing countries to the United States. Louisiana State University and Agricultural & Mechanical College.
• UN DESA. (2020). Total number of international migrants at mid-year 2020. Erişim tarihi: 07.06.2021 https://www.migrationdataportal.org/international-data?i=stock_abs_&t=2020
• UNDP. (2013). A global education index from 1980 - 2013 calculated using mean years of schooling and expected years of schooling. Erişim tarihi: 23.09.2022, https://data.humdata.org/dataset/education-index?
• UNDP. (2022). Human development index (HDI). Erişim tarihi 12.09.2022, https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI
• UNESCO. (2021). Global flow of tertiary-level students. Erişim tarihi: 31.12.2021, http://uis.unesco.org/en/uis-student-flow
• Wallerstein, I. M. (2011). Modern dünya sistemi 3. Cilt: kapitalist dünya ekonomisinin büyük yayılımının ikinci evresi 1730-1840 (L. Boyacı, Çev.). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Wallerstein, I. M. (2015a). Modern dünya sistemi 1. Cilt: Kapitalist tarım ve 16. yüzyıl’da Avrupa-dünya ekonomisinin kökenleri (L. Boyacı, Çev.). 7.baskı. İstanbul: Yarın Yayınları.
• Wallerstein, I. M. (2015b). Modern dünya sistemi 2. Cilt: Avrupa-dünya sisteminin pekiştirilmesi ve merkantilizm 1600-1750 (L. Boyacı, Çev.). 5.baskı. İstanbul: Yarın Yayınları.
• Yılmaz, A. (2019). Göç ve kadın: “göçün feminizasyonu” ve kadın göçmenlerin durumu. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 383-400.
• Yılmaz, E. (2019). Uluslararası beyin göçü hareketleri bağlamında Türkiye’deki beyin göçünün durumu. Laü Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 220-232.
• Zencirkıran, M. & Baştürk, Ş. (2019). Çalışma ve endüstri sosyolojisi. Bursa: Dora Yayınevi.