Critique of Modernization in Tutunamayanlar: “Abdulhamid Dream”

Yıl 2024, Cilt: 41 Sayı: 1, 174 - 185, 28.06.2024

Özge Özdemir , Tuğça Poyraz

https://doi.org/10.32600/huefd.1347978

Öz

This article aims to undertake a comprehensive analysis of a pivotal passage titled ‘Abdulhamid Dream’ from Oğuz Atay’s renowned novel, Tutunamayanlar (The Disconnected), originally published in 1971. Widely regarded as one of the most significant literary works in Turkey, Tutunamayanlar serves as a crucial resource for examining the complexities of modernization. Through subjecting the passage to a systematic examination, this study aims to challenge prevailing assumptions and disrupt fixed interpretations using Derridean deconstruction. By problematizing dualities in the text, this study questions the hierarchical structure of Turkish modernization. Through deconstructive analysis, the inherent assumptions, fixed meanings, and power structures within the text will be critically scrutinized and interrogated. This approach involves adopting multiple perspectives, unearthing inherent contradictions, and questioning established frameworks, with the aim of unmasking deeper layers of meaning. For this purpose, The Introduction highlights the significance of Atay’s novel in the context of the discourse on modernization in Turkey. In this section, the literature on Tutunamayanlar is discussed within the framework of the debate surrounding Fredric Jameson’s concept of the ‘national allegory.’ In this context, the novel, which originates from a personal quest, delves into the significance of a dream scene featuring historical figures and how it will be approached from the perspective of modernism. The article clearly outlines its intention to challenge prevailing assumptions and interpretations through a rigorous and systematic examination of the text. The Methodology section discusses the possibilities of using the deconstruction approach as an analytical method and discusses the strategies to be used in the analysis of the text. Additionally, it explains how concepts of binary oppositions and différance will be utilized in the analysis of the text. The Analysis section reveals the internal layers of meaning by conducting a detailed examination of the text and examining its linguistic, narrative, and thematic elements. Atay’s criticism of the modernization project of the Republic, the themes of official historiography, and the inability to internalize the Republican revolutions are discussed in the context. The article demonstrates that Atay’s critique inadvertently reproduces the binary oppositions he stands against.

Anahtar Kelimeler

Oğuz Atay, Tutunamayanlar, Turkish modernization, Jacques Derrida, deconstruction

Tutunamayanlar’da Modernleşme Eleştirisi: “Abdülhamit Rüyası”

Öz

Bu makalede, Oğuz Atay’ın 1971 tarihli ünlü romanı Tutunamayanlar’ın “Abdülhamit Rüyası” isimli bölümü analiz edilmektedir. Konusu, biçimi ve tekniği açısından Türkçe Edebiyatın en önemli edebi eserlerinden biri kabul edilen Tutunamayanlar, Türkiye’deki modernleşme sürecini anlamak için önemli bir kaynaktır. Bu çalışma, söz konusu bölümü Derridacı eleştirel bir sistematik okuma yöntemi olan yapısökümle analiz ederek, metnin varsayımlarını eleştirel sorgulamaya açmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda metinde yer alan karşıt ikilikler üzerinden Türk modernleşmesinin hiyerarşik yapısı sorgulanmaktadır. Yapısöküm aracılığıyla, metinde önceden kabul edilmiş varsayımlar, sabit anlamlar ve güç yapıları eleştirel bir şekilde incelenmektedir. Yapısöküm yaklaşımı, çoklu bakış açılarını benimsemeyi, içsel çelişkileri ortaya çıkarmayı, yerleşik çerçeveleri sorgulamayı ve daha derin anlam katmanlarını açığa çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, makalenin giriş bölümü, Atay’ın romanının Türkiye’deki modernleşme tartışması bağlamında önemini vurgulamaktadır. Makalede Tutunamayanlar üzerine literatür, Fredric Jameson’ın kavramsallaştırması olan “ulusal alegori” tartışması ekseninde ele alınmıştır. Bu bağlamda, kişisel bir arayıştan yola çıkan romanda, tarihsel figürlerin yer aldığı bir rüya sahnesinin ne anlama geldiği ve modernizm açısından nasıl ele alınacağı tartışılmıştır. Makale, metnin eleştirel bir sistematik okumasıyla yaygın kabul gören varsayımları ve yorumları sorunsallaştırma niyetini açıkça belirtmektedir. Yöntem bölümü, yapısöküm yaklaşımını bir analiz yöntemi olarak kullanmanın imkânlarını tartışarak metnin analizinde kullanılacak stratejileri tartışmaktadır. Bununla birlikte karşıt ikilikler ve différance kavramsallaştırmalarının metnin analizinde ne şekilde kullanılacakları açıklanmaktadır. Analiz bölümü, metnin detaylı bir incelemesi ile dilbilimsel, anlatısal ve tematik unsurların içsel anlam katmanlarını ortaya çıkarmaktadır. Atay’ın, Cumhuriyet’in modernleşme projesine yönelik eleştirisi, resmi tarih yazımı ve Cumhuriyet devrimlerinin içselleştirilememesi temaları bağlamında tartışılmaktadır. Makale, Atay’ın eleştirisinin, karşısında durduğu karşıt ikilikleri yeniden ürettiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Oğuz Atay, Tutunamayanlar, Türk modernleşmesi, Jacques Derrida, yapısöküm

Kaynakça

• Ahıshalı, R. (1999). Divan-ı Hümayun teşkilatı. G. Eren, K. Çiçek, & C. Oğuz (Yay. haz.), Osmanlı 6: Teşkilat içinde (ss. 24-33). Yeni Türkiye Yayınları.
• Ahmad, A. (1987). Jameson's rhetoric of otherness and the "national allegory". Social Text, 17, 3-25, https://doi.org/10.2307/466475
• Atay, O. (2017). Günlük. İletişim.
• Atay, O. (2018). Tutunamayanlar. İletişim.
• Bertens, H. (2019). Edebi Teori. Sel.
• Derrida, J. (1973). Differance. D. B. Garver (Yay. haz.), Speech and phenomena, and other essays on Husserl's theory of signs içinde (s. 129-160). Northwestern University Press.
• Derrida, J. (1982). Signature Event Context. A. Bass (Yay. haz.), Margins of philosophy içinde (ss. 307-330). The Harvester Press.
• Derrida, J. (1988). Letter to Japanese Friend. D. Wood, & R. Bernasconi (Yay. haz.), Derrida and differance içinde (ss. 1-5). Northwestern University Press.
• Derrida, J. (1988). Limited Inc. Northwestern University Press.
• Derrida, J. (2010). Gramatoloji (İ. Birkan, Çev.). Bilgesu.
• Derrida, J. (2014). Yasanın gücü, otoritenin mistik temeli. A. Çelebi (Yay. haz.), Şiddetin eleştirisi üzerine içinde (ss. 43-133). Metis.
• Derrida, J. (2020a). Yazı ve fark. Metis.
• Derrida, J. (2020b). Yasanın önünde. J. Derrida (Yay. haz.), Edebiyat edimleri içinde (ss. 217-264). Ketebe.
• Derrida, J. (2020c). “...o tehlikeli eklenti...”. J. Derrida (Yay. haz.), Edebiyat edimleri içinde (ss. 87-125). Ketebe.
• Ecevit, Y. (2021). “Ben Buradayım...”: Oğuz Atay'ın biyografik ve kurmaca dünyası. İletişim.
• Ertuğrul, S. (2003). Belated modernity and modernity as belatedness in Tutunamayanlar. The South Atlantic Quarterly, 102(2), 629-645.
• Gürbilek, N. (2020). Kör ayna, kayıp şark: Edebiyat ve endişe. Metis.
• Gürle, M. (2018). Ölülerle konuşmak: Shakespeare'den Joyce'a Tutunamayanlar’da edebi miras meselesi. İletişim.
• Irzık, S. (1995). Tutunamayanlar’da çok seslilik ve sınırları. Varlık, 44-47.
• Irzık, S. (2003). Allegorical lives: The public and the private in the modern Turkish novel. South Atlantic Quarterly, 102(2), 551-566.
• Jameson, F. (1986). Third-world literature in the era of multinational capitalism. Social Text, 15, 65-88, https://doi.org/10.2307/466493
• Moran, B. (2001). Türk romanına eleştirel bir bakış 2. İletişim.
• Parla, J. (2020). Don Kişot'tan bugüne roman. İletişim.
• Scott, J. W. (2013). Eleştirel tarihin peşinde. J. W. Scott (Yay. haz.), Feminist tarihin peşinde içinde (ss. 18-60). bgst Yayınları.
• Sim, S. (1999). Derrida and the end of history. Totem Books.
• Spivak, C. G. (2014). Gramatoloji'ye önsöz. BilgeSu.
• Talay‐Turner, Z. (2014). Philosophy, literature, and the dissolution of the subject: Nietzsche, Musil, Atay. Peter Lang.