Contribution of Ilija Garašanin to the Development of Serbian Foreign Policy According to Serbian Sources (1837-1867)

Yıl 2024, Cilt: 41 Sayı: 2, 544 - 561, 30.12.2024

Tanja čerevicki

https://doi.org/10.32600/huefd.1418084

Öz

The main purpose of the article is to focus on the work of Ilija Garašanin, a prominent Serbian statesman and diplomat who devoted himself to the modernization of the Serbian state in the 19th century. The article will evaluate the progress of the Serbian state and Garašanin’s countribution to this process. The study was prepared according to Serbian sources. In explaining the attitude of the Serbs towards the Ottoman Empire and the great powers the situation of the Serbian Principality when Garašanin entered the public service and how his attitudes changed during his political career will be emphasized. Considering that Garašanin spent three decades in service, it is particularly important to look at his views on his policy towards the Ottomans and the Sublime Porte. He was sometimes given wrong label of a statesman who supported Ottoman policy. But when we look at his dedication to the development of the national program, it becomes clear that Garašanin tried to do everything for the benefit of the Serbian people. In domestic politics he did everything according to laws and regulations and was considered one of the best administrators of the Defenders of the Constitution Era. The artical deals with the ideas from Načertanije (Draft), the first program on the national and foreign policy of Serbia. It deals with the complex situation of Principality of Serbia in the international arena, where great powers such as Austria, Russia, England and France struggled to gain more influence over the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Ilija Garašanin, Principality of Serbia, Ottoman Empire, Načertanije, foreign policy

Sırp Kaynaklarına Göre İliya Garaşanin’in Sırp Dış Politikasının Gelişimine Katkısı (1837-1867)

Öz

Bu makale, 19. yüzyılda kendisini Sırp Devleti’nin modernleşmesine adayan ve önde gelen Sırp devlet adamı İliya Garaşanin’in çalışmalarına odaklanmaktır. Çalışmada, Sırp Devleti’nin kaydettiği ilerleme ve Garaşanin’in bu süreçteki katkısı, büyük ölçüde Sırp kaynaklarına dayanılarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, Sırpların Osmanlı Devleti’ne ve büyük güçlere karşı tutumu anlatılırken Garaşanin’in kamu hizmetine girdiğinde Sırp Prensliği’nin durumu ve adı geçenin siyasi kariyeri boyunca bu tutumların nasıl değiştiği üzerinde durulmaktadır. Garaşanin’in hizmette geçirdiği yıllar göz önüne alındığında, Osmanlılara yönelik politikası da temelde önemlidir. Bazen ona Osmanlının Sırbistan’a yönelik politikasını destekleyen bir devlet adamı gibi yanlış bir etiket yapıştırılmıştır. Ancak ulusal programın geliştirilmesine olan bağlılığı göz önüne alındığında, Garaşanin’in görevini tamamen Sırp halkının lehine olacak şekilde yerine getirdiği açıktır. İç politikada yasalara ve yönetmeliklere göre hareket etmeye gayret etmiş ve Anayasa Savunucular Dönemi’nin en iyi yöneticilerinden biri olarak tanımlanmıştır. Makalede, Sırbistan’ın 19. yüzyıldaki ulusal ve dış politikasına ilişkin ilk programı olan Naçertaniye’de ileri sürülen fikirlere de yer ayrılmıştır. Avusturya, Rusya, İngiltere ve Fransa gibi büyük güçlerin Osmanlı Devleti üzerinde nüfuz kurma çabaları bağlamında Sırp Prensliği’nin uluslararası alanda içinde bulunduğu karmaşık durum da ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İliya Garaşanin, Sırp Prensliği, Osmanlı İmparatorluğu, Naçertaniye, dış politika

Kaynakça

• Аvramović, S. (2010). “Sretenjski ustav - 175 godina posle”. [Sretenye anayasası – 175 yıl sonra]. Аnali Pravnog Fakulteta u Beogradu. 58. S. 1. Beograd, 248-311.
• Armaoğlu, F. (2022). 19. Yüzyıl siyasî tarihi (1789-1914). Kronik.
• Aslantaş, S. (2012). Birinci Balkan İttifakı 1866-1868. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 52(2). 1-14.
• Aslantaş, S. (2013). Sırp Knezliği’nde İktidar Mücadelesi: 1838 Türk Anayasası’nın (Turski Ustav) ilânı. Büyük Güçler ve Osmanlı Devleti. CTAD, 9(17), 3-27.
• Aslantaş, S. (2023). Osmanlı’da Sırp İsyanları: 19. Yüzyılın Şafağında Balkanlar (2. Bs). Selenge Yayınları.
• Bataković, D. (1994). Ilija Garašanin’s Načeratnije: A Reasessment. Balcanica. XXV(1), 157-183.
• Bataković, D. (2000). Nova istorija srpskog naroda. Beograd.
• Bataković, D. (2015). The Foreign Policy of Serbia: (1844-1867): Ilija Garašanin’s Načertanije. Institute for Balkan Studies, Serbian Academy of Sciences and Arts.
• Ceylan, A. (2019). Sırbistan’ın idare-i dâhiliyesine dâir kanunnâme: 1838 Türk Anayasası (Turski Ustav). Türk Hukuk Tarih Araştırmaları. 28, 5-54.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (CDAB): Hariciye Nezareti Siyasi Kalemi (HR.SYS): 1384/2; Yıldız Esas Evrakı (Y.EE): 41/139.
• Erdei, I. (2006) Ilija Garašanin: The Draft. Discources of collective identity in Central and Southeast Europe (1770-1945): texts and commentaries. Vol. 2. National romanticism: the formation of national movements. CEU Press, 238-243.
• Garašanin, I. (1991). Načertanije Ilije Garašanina: program spoljne i nacionalne politike Srbije na koncu 1844. M. J. Višnjić, (Yay. haz.). İliya Garaşanin’in Yazıları: 1844’ün Sonunda Sırbistan’ın Dış ve Ulusal Politikasının Programı]. Kaz-Grafık.
• Gavrilović, S. (1991). Ilija Garašanin i Mađari revolucionarne 1848/49. godine. SANU.
• Grmek, M. (1993). Le nettoyage ethnique. Documents historiques sur une ideologie serbe. Paris, 64–80.
• Никифоров, К. В. (2015). Начертание” Илии Гарашанина и внешняя политика Сербии: в 1842-1853 гг. Индрик.
• Hehn, P. N. (1974). The Originis of Modern–Serbism: The 1844 Nacertanie of Ilija Garasanin. East European Quatery. 2, 158-169.
• Јakšić, G. ve Stranjaković, D. (1937). Srbija оd 1813–1858 [1813-1858 yılların arası Sırbistan]. Geca Kon.
• Jakšić, G. (1950). Prepiska Ilije Garašanina 1839–1849. I [İliya Garaşanin’in yazışmaları 1839-1849]. Naučna knjiga.
• Јakšić, G. ve Vučković, V. Ј. (1963). Spoljna politika Srbije za vlade kneza Mihaila (prvi balkanski savez). [Sırbistan’ın prens Mihailo hükümetine yönelik dış politikası (ilk Balkan ittifakı)]. Istorijski institut.
• Јovanović, S. (1925). Ustavobranitelji i njihova vlada:1838-1858. [Anayasa savuncuların hükümeti 1838-1858]. Napredak.
• Jovanović, S. (1931). Spoljašnja politika Ilije Garašanina. [İliya Garaşanin’in dış politikası]. Srpski Književni Glasnik. Beograd.
• Јovanović, S. (1933). Druga vlada Miloša i Mihaila:1858-1868. [Miloş ve Mihailo’nun ikinci hükümeti: 1858-1868]. Geca Kon.
• Kapıcı, Ö. (2015). “Slav Birliğinden Balkan Birliğine: 1866-1868 Birinci Balkan İttifakı ve Rus Dış Politikasında Balkanlar Çıkmazı”. Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 28, 77-119.
• Kronsteiner, O. (1993). Die Slawischen Sprachen. Wien, 44-89.
• Ljušić, R. (1986). Kneževina Srbija (1830–1839). [Sırp Prensliği 1830–1839]. Srpska akademija nauka i umetnosti.
• Ljušić, R. (1988). “Biografije o Iliji Garašaninu: povodom knjige Dejvida Mekenzija, Ilija Garašanin – državnik i diplomata, Beograd, 1987, 540 str”. [Ilija Garašanin hakkında biyografiler: David Mackenzie’nin kitabı vesilesiyle, Ilija Garašanin - devlet adamı ve diplomat, Belgrad, 1987, 540 s.]. Zbornik Matice Srpske za istoriju. Novi Sad: Matica srpska, 208-211.
• Ljušić, R. (1990). “О ustavu od 1838. godine” [1838 Anayasası üzerine]. Ustavni razvitak Srbije u XIX veku i početkom XX veka. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Naučna knjiga, 27-32.
• Ljušić, R. (1991). “Ilija Garašanin o srpskoj državnosti” [İliya Garaşanin Sırp Devletine Dair]. SANU.
• Ljušić, R. (2001). Istorija srpske državnosti [Sırp devletin tarihi]. C. II. Srpska akademija nauka i umetnosti.
• Ljušić, R. (1993). “Ilija Garašanin: (1812-1874)”. 100 najznamenitijih Srba. Princip, 180-186.
• Ljušić, R. (2002). “Ilija Garašanin”. Ministarstvo i ministri policije u Srbiji: 1811-2002. Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije, 227-229.
• Ljušić, R. (2004). Knjiga o načertaniju [Naçertaniye Hakkında Kitap]. Beletra.
• Ljušić, R. ve Popović D. М. (2004). Ustav Knjažestva Serbije:1835. [Sırp Prensliği’nin anayasası: 1835]. Arhiv Srbije.
• Ljušić, R. (2008a). Ilija Garašanin on Serbia’s Statehood. Balcanica. Vol. XXXIX. Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies, 131-174.
• Ljušić, R. (2008b). “Ilija Garašanin”. Enciklopedija srpskog naroda. Zavod za udžbenike, 222.
• MacKenzie, D. (1985). Ilija Garašanin. Balkan Bismarck. Columbia University Press.
• Makenzi, D. (1987). Ilija Garašanin. Državnik i diplomata. Prosveta.
• Makenzi, D. (1991). Ilija Garašanin, srpski narodni vođ [İliya Garaşanin, Sırp Ulusal Lideri, 1843-1867]. Ilija Garašanin: 1812-1874 – Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa. SANU, 187-207.
• Manetović, E. (2008). “Ilija Garasanin: Nacertanije and Nationalism”. Historical Review, January, 137-173.
• Marković, S. G. (2013). “Poreklo i dometi Saveta knjaza Čartoriskog, Plana Františeka Zaha i Zah-Garašaninovog Načertanija”. Dva veka moderne srpske diplomatije, 103-135.
• Özkan, A. (2011a). Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı (1830-1878). IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Özkan, A. (2011b). “Kanlıca Konferansı sonrasında Müslümanların Sırbistan’dan çıkarılmaları ve Osmanlı devletinin Sırbistan’dan çekilişi (1862-1867)”. Gazi Akademik Bakış. 5/9. Gazi Üniversitesi ATAUM, 123-138.
• Özkan, A. (2011c). Müslümanların Sırbistan’dan Çıkarılmasının İlk Adımı: 1862 Belgrad Olayları ve Belgrad’ın Bombalanması. AÜDTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 30, 171-194.
• Özkan, A. (2011d). Bağımsızlıktan Sırp-Hırvat Sloven Krallığı’na Sırplar (1878-1918). IQ Yayınları.
• Özkan, A. (2016). Sırbistan’da Bir Aile Trajedisi: Milan-Nataliya-Aleksandar Obrenoviç. Çizgi Yayınları.
• Perišić, M. ve Marković, A. (2015). Diplomatsko predstavništvo Srbije u Carigradu. [Sırbistan’ın İstanbul’daki diplomatik temsili]. 2/I (1830–1858). Arhiv Srbije.
• Popov, Č. (2004). Srpski biografski rečnik. [Sırp Biografık Sözlüğü]. Мatica srpska, II, 616-624.
• Popović, R. Ј. (2003). Toma Vučić Perišić. [Toma Vuciç Perişiç]. Beograd.
• Radović, D.(2023). Jovan Ristić (1829-1899) – biografija državnika. Prometej.
• Radojević, М. (2010). Sretenjski ustav i razvoj političkih ideja i institucija. Politička Revija. 9(22), 47-65.
• Savić, A. (2023). Ilija Garašanin i Obrenovići u emigraciji: (1843-1859). Dinastija Obrenović i proglašenje Kraljevine Srbije: tematski zbornik radova içinde (ss. 385-401). Narodni muzej.
• Sırbistan Devlet Arşivi (SDA): İliya Garaşanin Evrakı (İGE): 302, 1147, 1153, 1161, 1183, 1192, 1204, 1245; Dışişleri Bakanlığı, Dış Departman Evrakları (DB-DDE): 1961; Mita Petroviç Koleksyonu (MPK): 8008, 8011.
• Sotirovic, V. B. (2011). Serbia’s diplomatic preparations for the creation of the First Balkan Alliance, 1861–1864. Zgodovinski Časopis/Historical Review. 65(1-2) 143), 88-103.
• Stavrianos, L. S. (1964). Balkan Federation: A history of the movement toward Balkan unity in modern times. Archon Books.
• Stojančević, V. ve Мilićević, Ј. (1994). Оd Prvog srpskog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878. [Birinci Sırp Ayaklanmasından Berlin Kongresine 1804-1878]. V. C. I. Srpska književna zadruga.
• Stranjaković, D. (1932). Vlada ustavobranitelja 1842-1853. [Anayasa savuncuların hükümeti 1842-1853]. Beograd.
• Stranjaković, D. (1939). Kako je nastalo Garašaninovo “Načertanije”? [Garaşanin’in “Naçertaniye” adlı eseri nasıl yaratıldı?]. Srpska kraljevska akademija.
• Stranjaković, D. (2005). Ilija Garašanin. Jefimija.
• Štermenski, J. P. (2010). David Urquhart and the links of Serbia with the ideas of the Polish emigration. Belgrade Historical Review,. 1, 121-135.
• Štermenski, J. P. (2014). David Urquhart the first British diplomat in Serbia. Akademska misao.
• Thim, J. (1940). A Magyarországi 1848–49-iki Szerb főlkéles tőrténete. I–II. Budapeşte.
• Šahović, M. K. (1953). Pregled međunarodnih ugovora i drugih akata od međunarodnopravnog značaja za Srbiju od 1800 do 1918. [1800’den 1918’e kadar Sırbistan için uluslararası anlaşmalara ve uluslararası hukuki öneme sahip diğer eylemlere genel bakış]. Beograd.
• Vukićević, М. (1906). “Program spoljne politike Ilije Garašanina na koncu 1844. godine” [İliya Garaşanin’in 1844’ün Sonundaki Dış Politika Programı]. Delo, 38(1), 321– 336.